ISSN:1792-2674
Δρ. Χρύσα Τερεζάκη, Συντονίστρια Επιστημονικού Δικτύου Εκπαίδευσης Ενηλίκων Κρήτης (ΕΔΕΕΚ)
Περίληψη
Η διεπιστημονική συνεργασία αφορά στη συνολική θέαση ολιστική-οπτική ενός ζητήματος η επίλυση του οποίου αποτελεί κοινό στόχο ομάδας συνεργατών προερχόμενων από διαφορετικά επιστημονικά πεδία. Η ομάδα καλείται να σχεδιάσει μία ενιαία στρατηγική με κοινό στόχο την αλλαγή της υπάρχουσας κατάστασης προς στο καλύτερο, γεγονός που θα προκύψει μέσω της συνθετικής ματιάς κάθε επαγγέλματος ή επαγγελματία που μετέχει σε αυτήν. Η προώθηση και η επιτυχία της διεπιστημονικής-πολυθεματικής συνεργασίας εξαρτάται από την ικανότητα της προσωπικής δέσμευσης των συνεργατών σε έναν άλλο τρόπο συνεργασίας και παρέμβασης στο πλαίσιο του οποίου οι ίδιοι θα είναι αυτοδεσμευμένοι να παρατηρήσουν άλλους και να μοιραστούν μαζί γνώσεις και δεξιότητες. Ταυτόχρονα, η επιτυχία της πολυθεματικής ομάδας-κοινότητας μάθησης και πρακτικής συναρτάται και από τη δυνατότητα της ομάδας αναπτύσσοντας τον κοινό στόχο-όραμα να οδηγηθεί στην αύξηση της αυτοεκτίμησης των μελών-συνεργατών και στην δημιουργία καλού μαθησιακού κλίματος μεταξύ τους.
Με την εισήγηση επιχειρείται η απόπειρα συγκρότησης διεπιστημονικής και πολυθεματικής συνεργασίας στο πλαίσιο Εθελοντικής Μη Κερδοσκοπικής Επιστημονικής Οργάνωσης, του ΕΔΕΕΚ, όπως αυτή αναδύθηκε κατά την ανάληψη Κριτικής-Απελευθερωτικής Παιδαγωγικής Πρωτοβουλίας για Κοινοτική Ενδυνάμωση στην Περιφερειακή Ενότητα Χανίων το 2016-2017 (Freire, 1977a, Alinsky, 1946, Frey, 1998, Tερεζάκη, 2012). Ο λόγος για την ανακαλυπτική προσέγγιση των Projects και συγκεκριμένα για την εφαρμογή ενός Κοινοτικού Σχεδίου Δράσης-Συμμετοχικού Διαλόγου σε 6 δήμους της Περιφερειακής Ενότητας χανίων. Η Πρωτοβουλία τίθεται σε εφαρμογή με τους κοινοτικούς εμψυχωτές-διευκολυντές της Οργάνωσης σε μία οραματική βάση που αφορά στην προσωπική ευθύνη και στην αυτενέργεια και που εκφράζεται με το μότο “We C.A.N”- We Community Action Now!
Καθώς η Εκπαίδευση Ενηλίκων στρατεύεται με την Τέχνη και τον Πολιτισμό στην Κοινότητα αναδεικνύεται το πολύπτυχο της Μεθοδολογικής προσέγγισης΄ που, τόσο σε φιλοσοφικό-θεωρητικό, όσο και σε επίπεδο δράσης στο πεδίο, δεν έπαψε να αφορά στην Εκπαίδευση-Ευαισθητοποίηση των Πολιτών στον Εθελοντισμό και στην Πολιτειότητα.
Το να έρθεις κοντά είναι μια αρχή…
Το να κρατηθείς κοντά είναι πρόοδος…
Το να εργαστείς κοντά μαζί είναι επιτυχία! (Ηenry Ford, 1907)
ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ …
Εισαγωγικά
Η Πρωτοβουλία του Επιστημονικού Δικτύου Εκπαίδευσης Ενηλίκων Κρήτης (ΕΔΕΕΚ) για την έναρξη διεπιστημονικών Σχεδίων Ενδυνάμωσης-Ανάπτυξης της τοπικής κοινότητας αποτελεί κατασταστική αρχή της Οργάνωσης ήδη με τη σύστασή της, το 2008. Έκτοτε και μέχρι σήμερα γίνονται πολλές απόπειρες των στελεχών και των μελών της προς τούτη την κατεύθυνση με αποκορύφωμα την εργασία της χρονιάς 2016-2017 για την υλοποίηση δύο μεγάλης διάρκειας Κοινοτικών Σχεδίων Δράσης. Το πρώτο αφορά στον εξάμηνο σχεδιασμό ενός Διατομεακού-(δια)Δημοτικού Πλάνου Συνεργασίας-Μια Καμπάνια Συμμετοχικού Διαλόγου με εμψυχωτή-φορέα την Οργάνωση και Συνεργάτες-Φορείς την τοπική αυτοδιοίκηση σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας Χανίων με το σύνολο των δήμων Ν. Χανίων, τον Ιατρικό Σύλλογο Χανίων, την ΠΕΠΣΥ το Πανεπιστήμιο Κρήτης κ.ά. Το δεύτερο αφορά σε ένα επίσης εξάμηνο Σχέδιο Ενδυνάμωσης δύο περιοχών-Γειτονιών του Δήμου Χανίων, όπου σύμφωνα με Μελέτη Κοινότητας που προηγήθηκε, διαπιστώθηκε ότι πρόκειται για υποτιμημένες περιοχές στη συνείδηση των πολιτών.
Και τα δύο Κοινοτικά Σχέδια Δράσης που τέθηκαν σε εφαρμογή στο πεδίο είχαν ως στόχευση την αφύπνιση των πολιτών και των αρχών του τόπου στην κατεύθυνση του ότι οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν καταστάσεις στην καθημερινότητά τους. Αυτό επιχειρήθηκε να γίνει πράξη μέσω της προσέγγισης του Συμμετοχικού Διαλόγου-Σχεδιασμού-Υλοποίησης-Παρουσίασης-Αποτίμησης. Στο παραπάνω πλαίσιο αξιοποιήθηκε η εκτιμητική προσέγγιση (appreciative inquiry) υπό το πρίσμα της Μεθοδολογίας των Projects και η συλλογική έρευνα δράσης (cooperative action research). το άρθρο μας αυτό περιορίζεται σκόπιμα στην ανάδειξη της παιδαγωγικής διάστασης του πρώτου σχεδίου δράσης, του δια-δημοτικού, σε μια απλή προσπάθεια παρουσίασης της Πολυθεματικής Συνεργασίας μέσω της Κριτικής-Απελευθερωτικής Παιδαγωγικής στην ίδια την συντονιστική ομάδα με απώτερο στόχο την Κοινοτική Ενδυνάμωση (Freire, 1977a, Alinsky, 1946, Frey, 1998, Tερεζάκη, 2012). Η Πρωτοβουλία ξεκινά με τα μέλη της Οργάνωσης να αναλαμβάνουν Δράση ως κοινοτικοί εμψυχωτές-διευκολυντές. Η οραματική πρόταση αφορά στην προσωπική ευθύνη και αυτενέργεια και εκφράζεται με το μότο το “We C.A.N”- We Community Action Now! Προκύπτει έτσι ένα σχέδιο που τόσο σε φιλοσοφικό-θεωρητικό, όσο και σε επίπεδο πρακτικής εφαρμογής, δεν έπαψε να αφορά στην Εκπαίδευση-Ευαισθητοποίηση των Πολιτών στον Εθελοντισμό και στην Πολιτειότητα, καθώς αναδύθηκε απευθείας από τη Σχέση της Οργάνωσης με την Κοινωνία των Πολιτών.
Αυτή η επιστημονική εργασία απευθείας στο πεδίο, αφενός μεν στη Συντονιστική Ομάδα Δράσης (Ομάδα Αυτομόρφωσης), αφετέρου δε, στην κοινότητα δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί ούτε να υπαινιχθεί στοιχείων κοινωνικής καινοτομίας εάν οι άνθρωποι που πλαισίωσαν την επιστημονική Οργάνωση δεν είχαν στηρίξει αυτόν τον αγώνα, δεν είχαν τολμήσει να δοκιμάσουν πρώτα οι ίδιοι να ανταλλάξουν σχέσεις και πρακτικές σε μια ευρύτερη -άλλοτε διεπιστημονική κι άλλοτε πολυθεματική- ομάδα. Εάν δηλαδή δεν είχαν έρθει για κάποιο σκοπό προσωπικό ή οραματικό κοντά!
Ένα θερμό ευχαριστώ σε όλους τους Συνδιοργανωτές-Συνεργάτες φορείς που ο καθένας από την πλευρά του συνεισέφερε υλικά και πνευματικά στην υλοποίηση του παρόντος εγχειρήματος. Το μεγαλύτερο ευχαριστώ το οφείλουμε ωστόσο στους απλούς ανθρώπους που με την απλότητα, την ανιδιοτέλεια και τη διαίσθησή τους ήρθαν κοντά και έδωσαν φωνή και νόημα σε τούτα τα θεωρητικά, ου-τοπικά κατά κάποιους, Σχέδια Σκέψης-Δράσης-Ζωής. Γιατί εμείς το πιστεύουμε…Όλοι Μαζί Μπορούμε να δράσουμε στην κοινότητα «we CΑΝ – community action now»!
Το άρθρο που μελετάτε αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο είναι αφιερωμένο στη θεωρία που στηρίζει την προκείμενη δράση αναφορικά με την βασική έννοια «Πολυθεματική-Διεπιστημονική Συνεργασία», ενώ το δεύτερο μέρος αφορά στα αποτελέσματα των δύο υλοποιημένων σχεδίων δράσης που εφαρμόστηκαν από τους εθελοντές-διευκολυντές της οργάνωσης στην κοινότητα.
Από αυτό το οδοιπορικό και από την απόκλιση μεταξύ θεωρίας και πράξης σίγουρα βγήκε κερδισμένη η πολυπρισματική και πολύτροπη επιστημονική ματιά, η πυρηνική-διεπιστημονική ομάδα, καθώς και η διευρυμένη-πολυθεματική ομάδα δράσης και παράλληλα Ομάδα Αυτομόρφωσής μας.
Η Διεπιστημονική Συνεργασία
Η διεπιστημονική συνεργασία αφορά σε μία συνολική θέαση ολιστική-οπτική ενός ζητήματος η επίλυση του οποίου αποτελεί κοινό στόχο ομάδας συνεργατών προερχόμενων από διαφορετικά επιστημονικά πεδία. Η εν λόγω ομάδα πέρα της επίλυσης του όποιου ζητήματος αποσκοπεί παράλληλα στη διαρκή «φροντίδα» ή στην βιωσιμότητα της λύσης η οποία αποδόθηκε στο ζήτημα-πρόβλημα, ενώ η ύπαρξή της είναι πολύ σημαντική καθώς απλουστεύει τη σχέση που συχνά έχουν τα άτομα με τις κρατικές υπηρεσίες. Η διεπιστημονική ομάδα συναντάται συχνά στον χώρο της Υγείας όμως τα τελευταία χρόνια συναντάται και σε άλλους τομείς όμως η κοινότητα, η εκπαίδευση, η τέχνη κ.ά
Στο παραπάνω πλαίσιο η ομάδα καλείται να σχεδιάσει μία ενιαία στρατηγική με κοινό στόχο την αλλαγή της υπάρχουσας κατάστασης προς στο καλύτερο, γεγονός που θα προκύψει μέσω της συνθετικής ματιάς κάθε επαγγέλματος ή επαγγελματία που μετέχει σε αυτήν. Ο λόγος για σύνθεση των οπτικών των επαγγελματιών και όχι για το απλό άθροισμα των λειτουργιών που θα προκύψουν από τις μεμονωμένες θεωρήσεις.
Αναφορικά με τις ευθύνες-αρμοδιότητες των συμμετεχόντων σε αυτήν καθένας ειδικός γνωρίζει πολύ καλά τις δικές του αρμοδιότητες καθώς και το εξειδικευμένο αντικείμενο της εργασίας του, ωστόσο δεν είναι λίγες οι φορές που οι ειδικοί δεν είναι εξοικειωμένοι με τη βασική εκπαίδευση, τους ρόλους, αλλά και το εύρος δράσης άλλων ειδικοτήτων με αποτέλεσμα να μην μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά εντός της ομάδας. Γι’ αυτό και η διεπιστημονική εκπαίδευση των ειδικών κρίνεται απολύτως απαραίτητη στις μέρες μας. Η σύνθεση της διεπιστημονικής ομάδας εξαρτάται κάθε φορά ανάλογα με το «πρόβλημα-περίπτωση» αλλά κι ανάλογα με το «χώρο» (Εκπαίδευση, Πολιτισμός, Αυτοδιοίκηση, Υγεία κλπ).
Η προώθηση και η επιτυχία της διεπιστημονικής-πολυθεματικής συνεργασίας εξαρτάται από την ικανότητα της προσωπικής δέσμευσης των συνεργατών σε έναν άλλο τρόπο συνεργασίας και παρέμβασης στο πλαίσιο του οποίου οι ίδιοι θα είναι αυτοδεσμευμένοι να παρατηρήσουν άλλους και να μοιραστούν μαζί τους γνώσεις και δεξιότητες. Ταυτόχρονα η επιτυχία της πολυθεματικής ομάδας-κοινότητας μάθησης και πρακτικής συναρτάται και από την δυνατότητα της ομάδας να αναπτύξει ένα κοινό στόχο-όραμα, καθώς αυτό θα οδηγήσει στην αύξηση της αυτοεκτίμησης των μελών-συνεργατών και στην δημιουργία καλού μαθησιακού κλίματος μεταξύ τους.
1.1 Μοντέλα και Αποτελεσματικότητα της Διεπιστημονικής και Πολυθεματικής Συνεργασίας
Είναι κοινά αποδεκτό στις μέρες μας τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε εθνικό επίπεδο, ότι τα προβλήματα με βαθιές κοινωνικές και οικονομικές ρίζες απαιτούν πολυεπίπεδες προσεγγίσεις οι οποίες να στηρίζονται σε κοινότητες μάθησης και πρακτικής. Και άρα τα όποια αποτελέσματα αλλά και το πλήθος των δυνατοτήτων της πολυθεματικής συνεργασίας αναμένεται να διαφανούν στην κοινότητα. Το 2000 δημιουργήθηκαν συνεργασίες σε τοπικό επίπεδο (Local Strategy Partnerships, LSP) μεταξύ κρατικών, εθελοντικών και κοινοτικών φορέων.
Tι θεωρείται όμως αποτελεσματική διεπιστημονική-πολυθεματική συνεργασία; Σύμφωνα με τον Gardiner (2000) καλή συνεργασία θεωρείται η διαδικασία όπου τα μέρη που βλέπουν διαφορετικές οπτικές-προοπτικές του προβλήματος μπορούν να εξερευνούν τις διαφορετικές τους θεάσεις και να αναζητούν τις εφικτές λύσεις πέρα από τις επιμέρους οπτικές. Η συνεργασία αυτή εξασφαλίζει ένα συμφωνημένο πλάνο παρέμβασης από το σύνολο των εμπλεκόμενων μελών για την αναγκαία πολυεπίπεδη προσέγγιση των πολύπλοκων θεμάτων που τους απασχολούν. Συχνά στο πλαίσιο της πολυθεματικής συνεργασίας ακούμε λέξεις όπως «συνύπαρξη», «δίκτυο», «συντονισμός», «συμμαχία», «συνεργασία» πράγματα που σηματοδοτούν διαφορετικούς βαθμούς ωριμότητας-ετοιμότητας και δέσμευσης των συνεργατών μεταξύ τους όπως περιγράφουν τον ‘κύκλο της συνεργασίας-Rosetta Stone’ οι Gajda (2004) και Frey (B, et. al. 2006) και με την συνεργασία να ενέχει τον μεγαλύτερο βαθμό δέσμευσης μεταξύ των επιμέρους μερών (http://www.fema.gov/pdf/plan/slg101.pdf ) .
Για να είναι επιτυχής μία διεπιστημονική ή πολυθεματική συν-εργασία χρειάζεται να υπάρχουν η τακτική επικοινωνία σε προκαθορισμένα όρια, ο σεβασμός της κάθε ειδικότητας (μερών), η κοινή λήψη αποφάσεων και οπωσδήποτε η συναντίληψη της αξιολόγησης. Επίσης, η προσέγγιση αυτή απαιτεί το κοινό μοντέλο παρέμβασης στο οποίο θα εργαστούν τα μέρη να είναι «πελατοκεντρικό-ανθρωποκεντρικό», είτε πρόκειται για μεμονωμένα άτομα, είτε για συστήματα σχέσεων ατόμων (πχ οικογένεια, κοινότητα κ.ά). Το μοντέλο παρέμβασης θα πρέπει, επίσης, να μην είναι εσωστρεφές αλλά να αντλεί στήριξη και από άλλα δίκτυα εκτός της ομάδας και, οπωσδήποτε, να υπάρχει η ενεργός συμμετοχή του «ατόμου/ομάδας-πελάτη» κατά το σχεδιασμό της παρέμβασης.
Μοντέλα μπορούν να περιγράψουν την πολυεπίπεδη-διατομεακή συν-εργασία (multi agency working) υπάρχουν πολλά. Εδώ θα εξετάσουμε δύο κύριες μορφές τυπολογιών. Η πρώτη του Atkinson (et. al. 2002) κατατάσσει τις πολυθεματικές συνεργασίες στα πέντε μοντέλα που ακολουθούν:
Ομάδες λήψης απόφασης (Decision making groups): παρέχουν έναν δημόσιο χώρο συζήτησης (φόρουμ) για επαγγελματίες ή ειδικούς από ποικίλους τομείς οι οποίοι συναντιόνται προκειμένου να συζητήσουν και να λάβουν μία απόφαση.
Συμβουλευτική και εκπαίδευση/κατάρτιση (Consultation and training): σ’ αυτό το πλαίσιο οι επαγγελματίες -ειδικοί- διευρύνουν τις ατομικές τους εμπειρίες μαθαίνοντας η κάθε πλευρά μέσα από την εμπειρία της άλλης, συχνά παρέχοντας στήριξη ή/και εκπαίδευση από κάθε πλευρά όταν και όπου κρίνεται απαραίτητο.
Επικεντρωμένη παράδοση έργου-υπηρεσίας (Centre based delivery): στο πλαίσιο της οποίας επαγγελματίες πολλών υπηρεσιών λειτουργούν μέσω ενός ενιαίου για όλους κέντρου για την παράδοση περισσότερο συντονισμένων και ολοκληρωμένων υπηρεσιών. Δημιουργείται έτσι η δυνατότητα για ευαισθητοποίηση-κατανόηση των συνεργατών ως προς τις δυσκολίες και τις απαιτήσεις των ρόλων που απορρέουν από κάθε πλευρά.
Συντονισμένη παράδοση έργου-υπηρεσίας (Coordinated delivery): όπου ένας πολλοί τομείς ή οργανισμοί εμπλέκονται στην παράδοση υπηρεσιών οι οποίοι συντονίζονται από έναν συντονιστή ο οποίος έχει την ευθύνη του να φέρει κοντά προηγούμενα ανόμοιες ομάδες.
Λειτουργική παράδοση ομάδας (Operational-team delivery): κατά την οποία οι επαγγελματίες από διαφορετικούς οργανισμούς ή τομείς υπηρεσιών εργάζονται από κοινού σε μία τακτική βάση (ημερήσια, εβδομαδιαία) προκειμένου να μορφοποιήσουν μία πολυθεματική ομάδα η οποία θα παρέχει υπηρεσίες άμεσα παραδοτέες στους πελάτες της.
Η δεύτερη τυπολογία των Carnwell & Carson (Carnwell, Buchanan, 2009, p.3-21), τυπολογία από την οποία εμπνεύστηκε και η δράση του ΕΔΕΕΚ στο πλαίσιο της καμπάνιας Συμμετοχικού & Δια-Δημοτικού Διαλόγου «Λέμε ΟΧΙ σε ό,τι μας ρυπαίνει σε ό,τι μας πεθαίνει ΝΑΙ στη ζωή, δίνει έμφαση στα ακόλουθα τέσσερα μοντέλα πολυεπίπεδης και πολυθεματικής συνεργατικότητας (partnership models):
Συνεργασίες Σχεδίου Δράσης- Project partnerships
Πρόκειται για συνεργασίες περιορισμένης διάρκειας στο πλαίσιο ενός σχεδίου δράσης. Για παράδειγμα η συνεργασία ανάμεσα στην τοπική Αστυνομική Αρχή και σε άλλους εξειδικευμένους φορείς για την ασφάλεια στους αστικούς δρόμους, προκειμένου να ελαττωθεί η ταχύτητα των οδηγών, τελειώνει με την ολοκλήρωση του κοινού έργου.
Συνεργασίες κατευθυνόμενες στο πρόβλημα – Problem oriented partnerships
Αυτού του είδους οι συνεργασίες υλοποιούνται προκειμένου να αντιμετωπιστούν πολύ συγκεκριμένα ζητήματα και διαρκούν έως ότου τα ζητήματα αυτά επιλυθούν. Για παράδειγμα ζητήματα επίβλεψης της γειτονιάς ή ζητήματα διακίνησης ουσιών από ομάδες κλπ μπορούν να θεωρηθούν ενδεικτικά παραδείγματα. Συχνά αυτού του τύπου οι συνεργασίες υπόκεινται σε αλλαγή κατεύθυνσης αναφορικά με το τι στην πραγματικότητα συνιστά «πρόβλημα». Ενδεικτική είναι η περίπτωση όπου μία διεπιστημονική ομάδα επιχειρεί να συνεργαστεί για την παροχή διατομεακών υπηρεσιών σε άτομα με νοητικά προβλήματα, γεγονός που την καθιστά μορφή συνεργασίας «προσανατολισμένη στο πρόβλημα» καθώς η συγκρότηση της ομάδας a priori αποδέχεται ότι οι μέχρι τώρα παρεχόμενες υπηρεσίες προς τον συγκεκριμένο πληθυσμό δεν ήταν οι κατάλληλες (δεν ήταν ολοκληρωμένες, αλλά αποσπασματικές).
Ιδεολογικές συνεργασίες-Ideological partnerships,
Οι συνεργασίες αυτές προκύπτουν από μία κοινή (διαμοιρασμένη) οπτική μεταξύ συνεργατών. Θυμίζει την μορφή των συνεργασιών που προσανατολίζονται στο πρόβλημα, ωστόσο αυτού του τύπου οι συνεργασίες κατέχουν συγκεκριμένη ματιά και είναι πεπεισμένες ότι βλέπουν με το «σωστό τρόπο» τα πράγματα. Στην περίπτωση αυτή ανήκουν αντιπολεμικές συνεργασίες και πρωτοβουλίες για την ειρήνη. Όπως και με τις συνεργασίες που εστιάζουν στο «πρόβλημα» έτσι κι εδώ η ιδεολογία μπορεί να αλλάζει και να εξελίσσεται. Ενδεικτικό παράδειγμα στην περίπτωση αυτή και που αντλείται από την ξένη εμπειρία είναι η περίπτωση της συνεργασίας για την ενδοοικογενειακή βία ‘Coventry Domestic Violence Partnership’ που αναπτύχθηκε στις αρχές του ’80 στην Αγγλία υπό μορφή ομάδας εστίασης (focus group) προκειμένου να συμβουλεύει κοινωνικούς σχεδιαστές (social planners) και επιτρόπους (commissioners) αναφορικά με τα κενά μεταξύ των παρεχόμενων υπηρεσιών και τις προτεραιότητες (http://etheses.bham.ac.uk/905/). Κι ενώ η ώθηση για την παραπάνω συνεργασία προήλθε από τον εθελοντικό τομέα σε συνεργασία με τον τομέα της δημόσιας τάξης-αστυνομίας και των εργαζομένων στην κοινότητα για το σχέδιο δράσης «ασφαλείς πόλεις», στην πορεία η συνεργασία-υπηρεσία αναπτύχθηκε κι εξελίχθηκε σε μία δυναμική πολύ-τομεακή συνεργασία (multi-agency partnership) με μεγάλη εμβέλεια στο φάσμα των δημόσιων και κοινοτικών υπηρεσιών. Γίνεται κατανοητό, λοιπόν, το πώς μία συνεργασία που αρχικά μοιάζει να έχει τη μορφή της «προσανατολισμένης στο πρόβλημα» συνεργασίας, λόγω του μακροπρόθεσμου του χαρακτήρα της και της δυναμικής της φύσης κατά την πορεία, φτάνει να υποδηλώνει τον ιδεολογικό της χαρακτήρα. Να μετασχηματίζεται, δηλαδή, σε «ιδεολογική συνεργασία».
Ηθικές συνεργασίες – Ethical partnerships
Οι συνεργασίες αυτές διαθέτουν έναν αριθμό κοινών στοιχείων με τις παραπάνω μορφές συνεργασίας όμως επιπροσθέτως διακρίνονται για την αίσθηση της «αποστολής» (mission) ενώ διαθέτουν μία εμφανή-προφανή ηθική ατζέντα η οποία κι αποζητά-επιδιώκει να προάγει έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο ζωής. Οι συνεργασίες αυτές τείνουν να είναι δημοκρατικές (democratic) και αναστοχαστικές (reflective) ενώ παράλληλα δίνουν έμφαση όχι μόνο στον επιδιωκόμενο στόχο-αποτέλεσμα αλλά και στα μέσα με τα οποία θα επιτευχθεί αυτός ο στόχος.
Όπως οι περισσότερες έννοιες έτσι και η «συνεργατικότητα» διερευνήθηκε και μοντελοποιήθηκε προκειμένου να γίνουν αντιληπτά σε θεωρητικό επίπεδο τα βασικά χαρακτηριστικά κάθε τύπου. Στην πραγματικότητα και κατά την διαδικασία σύναψης συνεργασιών για την επίλυση κοινωνικών ζητημάτων είναι αδύνατη η κατάταξή τους σε ένα αμιγές μοντέλο και μόνο αφού η φύση ζητημάτων αυτών είναι τόσο πολύπλοκη και πολυπαραγοντική που με τη σειρά της απαιτεί πολύτροπους και πολυεπίπεδους χειρισμούς προσέγγισης. Οι όποιοι χειρισμοί, δε, διαμορφώνονται κάθε φορά στο κοινό πεδίο δράσης των συνεργατών, κατά την προσπάθεια επίλυσης των προβλημάτων, ενώ λαμβάνεται υπόψη η μοναδικότητα των εταίρων ως προσωπικοτήτων καθώς κι εκείνη των εμπειριών τους. Τα πραγματικά ζητήματα και η επίλυσή τους είναι υπόθεση μικτών μοντέλων συνεργασίας.
1.2 Εμπόδια και Πλεονεκτήματα της Πολυθεματικής Συνεργασίας
Βασικά εμπόδια κατά την υιοθέτηση της προσέγγισης ομάδων πολυθεματικής συνεργασίας είναι η έλλειψη κατάλληλης εκπαίδευσης και κουλτούρας στους διάφορους οργανισμούς και τις οργανώσεις που καλούνται να την εφαρμόσουν, το γεγονός ότι η αποσπασματική δράση είναι δημοφιλέστερη ως πιο εύκολη και πιο γρήγορη, καθώς και το γεγονός της έλλειψης του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου που να καθιστά αναγκαία και επιβεβλημένη την ύπαρξη των πολυθεματικών συνεργασιών. Στα εμπόδια μπορούν να αναφερθούν και τα διαφορετικά χαρακτηριστικά μεταξύ των μελών της ομάδας και, οπωσδήποτε, η κατάσταση δυσκολεύει ακόμη περισσότερο λόγω των διαφορετικών στόχων και προτεραιοτήτων από την πλευρά των επιμέρους οργανώσεων ή υπηρεσιών έναντι της δυσκολίας τους να καταθέσουν κοινούς στόχους. Τέλος η δυσκολία στις ομάδες αυτές, όταν δεν πληρούνται οι παραπάνω προδιαγραφές, έγκειται στην μεγάλη πιθανότητα κυριαρχίας της διοικητικής ιεραρχίας αντί της δημιουργίας ουσιαστικής σχέσης και δυναμικής της ομάδας μεταξύ των μελών-μερών, οπότε και ο κίνδυνος του να αναδυθούν σχέσεις εξουσίας στα μέλη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται είναι μεγάλος.
Πλεονεκτήματα του να πάρει μέρος κάποιος σε διεπιστημονική-πολυθεματική ομάδα μπορούν να θεωρηθούν οι αρετές της συνεργατικότητας (partnership) και της συνεργασίας (collaboration) όπως: το να βιώσει την πίστη και την εμπιστοσύνη κατά την ολοκλήρωση-λογοδοσία/αποτίμηση του κοινού έργου, ο σεβασμός που λαμβάνουν τα άτομα και που ανταποδίδουν στους συνεργάτες, η απόλαυση της ομαδικής δουλειάς, η διεύρυνση των επαγγελματικών περιορισμών-ορίων, το κοινό όραμα, τα ενδιαφέροντα και οι στόχοι, οι κατάλληλες πολιτειακές δομές (υποδομές) και οι οικονομίες κλίμακας των πόρων, η αμοιβαιότητα και η ενσυναίσθηση κατά τη συνεργασία, η ικανοποίηση της συμφωνίας των αντικειμενικών στόχων και της απόκτησης της εμπειρίας του να εργάζεται άλλοτε «εντός» κι όποτε «εκτός» των πλαισίων συνεργατικής δράσης. Στο διάγραμμα των Carnwell & Carson (Carnwell, Buchanan, 2009, p.3-21) που ακολουθεί διαφαίνονται τα βήματα-σταθμοί που καλούνται να διανύουν τα μέρη (parties), οι εταίροι, κατά την άσκησή τους στις παραπάνω δεξιότητες-ικανότητες προκειμένου να οδηγηθούν στο τελευταίο και πλέον ώριμο στάδιο των δυνατοτήτων του,ς αυτό της «συνεργατικότητας».
Εμπλοκή (involvement) (1) Συνεργασία (collaboration) (2) Συμμετοχή (participation) (3) Συνεργατικότητα (partnership) (4)
ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ …
Ο Σκοπός και οι στόχοι των Σχεδίων Δράσης
Σχετικά με το Διαδημοτικό Σχέδιο Δράσης η δράση των εθελοντών και των κατοίκων της κοινότητας αφορά σε δύο (2) χωρικά επίπεδα: α) εκείνο της επαρχίας-περιαστικοί δήμοι και β) εκείνο του αστικού κέντρου-πρωτεύουσας του νομού.
Ο προγραμματισμός του έργου ακολουθεί τρεις (3) φάσεις προγραμματισμού: η «φάση της προετοιμασίας της κύριας καμπάνιας» (ευαισθητοποίηση της επαρχίας), η «κύρια καμπάνια» (σε επίπεδο πρωτεύουσας του Νομού-πόλη των Χανίων) και η «φάση της επεξεργασίας» (που ακολουθεί την κύρια καμπάνια κι αφορά στην αποτίμηση της δράσης, στον ανασχεδιασμό και στην πιθανότητα γενίκευσής της και στους άλλους τρεις νομούς της Περιφέρειας (Brants, Elam, 2013).
Ως προς το Σχέδιο Εργασίας αναφορικά με τις γειτονιές ο προγραμματισμός του έργου επίσης τρεις (3) φάσεις προγραμματισμού: την «φάση της προετοιμασίας του φεστιβάλ» (κοινοτική ενδυνάμωση, συμμετοχικός σχεδιασμός, διά του θεάτρου εκπαίδευση στο πεδίο), το «κύριο φεστιβάλ» (στο πεδίο του αναδυόμενου ζητήματος προς επίλυση στην κοινότητα) και η «φάση της επεξεργασίας» (η φάση της αποτίμησης-αξιολόγησης που ακολουθεί την διεξαγωγή του κύριου φεστιβάλ κι αφορά στην περεταίρω μελέτη αναγκών και στην βελτίωση του Σχεδίου Δράσης αναφορικά με την μελέτη των αναγκών της κοινότητας.
Προστιθέμενη αξία των παραπάνω έργων αποτελεί η εκπαίδευση των στελεχών και των μελών των πολυθεματικών ομάδων συνεργασίας από «στελέχη του πότε πότε μέλη ομάδων δράσης» σε «περισσότερο υποψιασμένα – συνειδητοποιημένα στελέχη» κι εξοικειωμένα με βασικές έννοιες και πρακτικές αναφορικά με την Στρατηγική Κατεύθυνση του Σχεδίου Δράσης τους (Strategic direction) το Πλάνο Εργασίας τους (management plan) και την Συμμετοχική/Μετασχηματιστική διάσταση της Παρέμβασής τους στην ευρύτερη Κοινότητα (Stephenson, Schnitzer, Arroyave, 2009, Tερεζάκη-Ανδρεάδου, 2012, Θεοφιλίδης, 2012, Σταθόπουλος, 2000).
Τo κοινοτικό σχέδιο δράσης στην πράξη-Φιλοσοφία & ειδικοί στόχοι
Με το Project «We C.A.N! Λέμε ΟΧΙ σε ό,τι μας ρυπαίνει και ό,τι μας πεθαίνει…ΝΑΙ στη ζωή» καθώς και με το «We C.A.N!» δηλώνεται με σαφήνεια το μήνυμα όσον αφορά στην ανάγκη για επιβίωση, ενώ το υπόρρητο κομμάτι ‘Community Action Now’ δηλώνεται έμμεσα εμφατικά μέσα από το ρήμα CAN σε α πληθυντικό πρόσωπο. Έτσι διατυπώνεται σαφώς η ‘ικανότητα’ όμως και η ‘ενότητα’, ενώ το μότο υπαινίσσεται την επίτευξη -πέρα των δεδηλωμένων στόχων προς τους πολίτες- των συμπληρωματικών στόχων της Οργάνωσης. Ταυτόχρονα επιτρέπει την προσωπική νοηματοδότηση βάσει των ενήλικων εμπειριών και το προσωπικό ‘στοίχημα’ για αλλαγή (από τις προβληματικές καταστάσεις προς τα νέα οράματα). Σύμφωνα με τη σκοποθεσία-στοχοθεσία του σχεδίου δράσης το ζητούμενο είναι να αυξηθεί η επίγνωση των πολιτών (awareness) μέσω της ευαισθητοποίησης-ενδυνάμωσής τους πάνω σε σημαντικά ζητήματα της ζωής τους (issues), αλλά και να εξασφαλισθεί η βιωσιμότητα της Οργάνωσης (sustainability) σε επίπεδο προσέλκυσης εθελοντών. Καταληκτικά, μέσω του Σχεδίου δράσης επιχειρείται η δια-δημοτική και δια-συλλογική συνεργασία για τη συνοχή και την ανάπτυξη επιμέρους δομών, αλλά και για τη συνοχή και την ανάπτυξη κοινοτήτων που μαθαίνουν να δημιουργούν διά βίου (Life Long Learning & Creative Cοmmunities).
Το Σχέδιο Δράσης-‘Εκστρατεία Συμμετοχικού Διαλόγου΄ αποτελείται από έξι διαφορετικά υποέργα. Πέντε (5) περιαστικά 2ήμερα-Γεγονότα Προετοιμασίας κι ένα (1) τελικό κεντρικό 3ήμερο-Κεντρικό Γεγονός στο οποίο καταλήγουν τα πέντε προηγούμενα που στο σύνολό τους λειτουργούν βάσει των αρχών της δυναμικής της ομάδας καθώς και βάσει του μοντέλου της έρευνας δράσης «Παρατηρώ-δρω-ανασχεδιάζω-εφαρμόζω εκ νέου-παρατηρώ» (Τοδούλου, 2010, Κατσαρού-Τσάφος, 2003)
2.1 Σχέδιο Καμπάνιας Συμμετοχικού Διαλόγου
Κάθε περιαστικό 2ήμερο με τη σειρά του χαρακτηρίζεται από τον Πολιτιστικό και τον Εκπαιδευτικό άξονα, υπεύθυνοι για τους οποίους είναι: για τον μεν Πολιτιστικό άξονα η Παγκρήτια Ένωση Πολιτιστικών Συλλόγων, για τον, δε, Εκπαιδευτικό το ΕΔΕΕΚ σε συνεργασία με τον Ιατρικό Σύλλογο. Την πλήρη ευθύνη και το συντονισμό του έργου συνολικά έχει το ΕΔΕΕΚ, ενώ ο εκάστοτε Δήμος αρχικά προσκαλείται να μετέχει επικουρικά στο εγχείρημα, συμβάλλοντας με την παραγωγή του ενημερωτικού φυλλαδίου αλλά και εντάσσοντας τη δράση σε πρόγραμμα εκδηλώσεών του. Τα πεδία “Εκπαίδευση Ενηλίκων και Πολιτισμός”, κατά τη φάση αυτή, αναμένεται να συλλειτουργήσουν συνθετικά και να αποτελέσουν το όχημα για τη συνειδητοποίηση κι ενεργοποίηση των πολιτών.
2.2 Η καμπάνια συμμετοχικού διαλόγου
Σχετικά με το Σχέδια Καμπάνιας Συμμετοχικού Διαλόγου η συνεργασία της Οργάνωσης με τον Ιατρικό Σύλλογο και την Πολιτιστική Ένωση (άξονας: λαϊκός πολιτισμός) αποτελεί εμπρόθετη δράση, καθώς πέρα από τη δυνατότητα παραχώρησης χώρου και υλικοτεχνικής υποδομής, μέσω της συνέργειας αποκτά εύκολη πρόσβαση (accessibility) στη βάση της κοινότητας (community based action) και συγκεκριμένα σε ένα μεγάλο πληθυσμό-στόχο με κοινές ανάγκες και τεράστιο εύρος βάσει των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των μελών του. Εντούτοις και κάποιων κοινών χαρακτηριστικών, όπως η γαλούχηση μέσω της παράδοσης για τις «αξίες» (values), το «ήθος/ανθρωπιά» (ethos) και το κοινό συμφέρον (logos) για την επίλυση των κρίσιμων ζητημάτων με εγνωσμένη την ανάγκη για ενδυνάμωση του κοινωνικού κεφαλαίου, ενημέρωση-κριτική συνειδητοποίηση και ‘αλλαγή’ (ειδικά στην επαρχία) (Goering, Conor, Nagelhout, Steinberg, 2011, Βourdieu-Passeron, 1977, Habermas, 1984, Freire, 1977a)
Για την Οργάνωση που στοχεύει στην ‘κοινοτική ενδυνάμωση’ (community empowerment) και το ‘λύσιμο της σιωπής των ατόμων’ (give people their voice), η παρούσα ευκαιρία για ενασχόληση με τα «κοινά αποδεκτά ζητήματα» που απασχολούν τον τόπο (πολίτες και τοπική αυτοδιοίκηση), έτσι όπως τίθενται από τους αρχικούς συνεργάτες όμως και τους εν δυνάμει συνεργαζόμενους φορείς (KE.ΠΡΟ, ΟΚΑΝΑ, Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπ/σης, ΚΨΥ, Green Peace, κλπ), αποτελεί τη βάση έναρξης ενός ουσιαστικού-συμμετοχικού διαλόγου πάνω σε θεμελιώδεις αρχές «με» τους πολίτες (Βrands, Elam, 2013).
Ενός διαλόγου που δυνητικά αφορά στην έναρξη της Μελέτης της Κοινότητάς για καταγραφή και μακροσχεδιασμό (εκπαιδευτικό-ερευνητικό) σε επίπεδο κοινοτικής ενδυνάμωσης και δημοκρατικής αγωγής του πολίτη. Παράλληλα, ανάδειξης της κοινωνίας των πολιτών (civil society) (Alinsky, 1946, Freire, 1977a, Sadan, 1997, Schutz-Sandy, 2011, Zuber-Skerit, Teare, 2013).
O Πολιτιστικός άξονας αφορά στο ψυχαγωγικό μέρος των 2ήμερων εκδηλώσεων, ενώ ο Eκπαιδευτικός άξονας εστιάζει στην ενημέρωση-ευαισθητοποίηση αλλά κι εκπαίδευση των πολιτών. Στην συνέχεια δημιουργείται ένα πλάνο δράσης στο πλαίσιο των δύο παραπάνω αξόνων, ενώ από την εφαρμογή στην πράξη των προγραμματισμένων -από τις αρχικές και συμπράττουσες οργανώσεις- δράσεων και δραστηριοτήτων αναδύεται κι ένας τρίτος άξονας ως βασικό ζητούμενο της καμπάνιας. Πρόκειται για την κοινωνικο-πολιτιστική-πολιτική δράση (Freire 1977a) ατόμων-πολιτών ή δομών-φορέων ποικιλοτρόπως (ανάληψη πρωτοβουλίας στις προγραμματισμένες δράσεις, δημιουργία νέων και συμμετοχή τους -στον επόμενο Δήμο/σταθμό- στο πλαίσιο της Εκστρατείας).
Kαθώς η pro/Δράση-Εκστρατεία επεκτείνεται στους πέντε περιαστικούς δήμους το κεφάλαιο γνώσης των εθελοντών αυξάνεται σταδιακά. Η δύναμη-δυναμική που απαιτείται για την συνέχεια, στον καταληκτικό κεντρικό Δήμο, αντλείται από το Όραμα της Αποστολής «We CAN say NO!» αλλά και από τα εσωτερικά κίνητρα των ατόμων που αφορούν στις αξίες τους εκπεφρασμένες από τα μότο “Άνθρωποι Κοντά” και “στη Μνήμη του η Δύναμή μας!!!”. Αξίες βασισμένες στις ανθρώπινες σχέσεις (human relations) και στον Ανθρωπισμό εντός της Κοινότητάς αλλά και της Οργάνωσης ως μαθησιακής κοινότητας (Rogers, 1967, Wenger, 1998, Waikayi, Fearon, Morris McLaughlin, 2012, Brants, Elam, 2013, https://en.wikipedia.org/wiki/Values_education, 14-08-2016). Την ίδια στιγμή σημειώνεται σημαντικό σώμα νέας γνώσης, καθώς τα νέα μέλη που στην κοινότητα μάθησης αυξάνουν το κοινωνικό κεφάλαιό της. Σημειώνεται έτσι η ανακεφαλαιοποίηση του πλούτου των ιδεών μέσω της νέας δυναμικής της Ομάδας με τρόπο που εμπνέει την αποφασιστικότητα, την πίστη και την ετοιμότητα για την διεξαγωγή του Κεντρικού Γεγονότος, την 1η Συνδιάσκεψη Πόλης για τον Εθελοντισμό και την Κοινοτική Ενδυνάμωση – στην πρωτεύουσα.
Σύμφωνα με τα παραπάνω η σταδιακή διεύρυνση των εμπλεκόμενων μελών της Οργάνωσης γίνεται σε κάθε φάση του χρονοδιαγράμματος του Έργου (πριν το διήμερο-κατά το διήμερο-μετά το διήμερο) σε κάθε έναν δήμο ξεχωριστά (κύκλος εμπειρίας-δράσης), ενώ η εμπειρία κάθε Δήμου συγκεντρώνεται στην ολομέλεια της Οργάνωσης ανατροφοδοτείται ανασχεδιάζεται και διευρύνεται στελεχιακά συνδράμοντας στον επόμενο περιαστικό Δήμο (νέος κύκλος δράσης-εμπειρίας) (Kolb, 1984, Kατσαρού, Τσάφος, 2003, Βrands, Elam, 2013). Εδώ σημειώνεται η άρρητη/άδηλη,αναδυόμενη από την κοινοτική βάση, η τριμερής συνεργασία του Επιστημονικού με τον Πολιτισμικό και τον Αυτοδιοικητικό τομέα (cross sector-collaboration).
2.3 Διασφάλιση Ποιότητας
Ένα τόσο μεγάλο εγχείρημα απαιτεί συνέργειες και συνεργασίες, τόσο μέσα στο εσωτερικό περιβάλλον της Οργάνωσης, όσο και στο πλαίσιο των Συστημάτων του εξωτερικού της περιβάλλοντος (Iατρίδης, 2005, Μακρυδημήτρης, 2013, 279-290). Ωστόσο τα παραπάνω έχουν εξασφαλιστεί κι αφορούν στους συνεργάτες, τους εθελοντές, τους χώρους δράσης, την υλικοτεχνική υποδομή, τη διαφήμιση και την αξιολόγηση (διαμορφωτική και τελική). Με δεδομένο ότι οι επίσημες δράσεις της καμπάνιας υλοποιούνται σε συνεργασία με τους Δήμους και την Περιφερειακή Ενότητα του Νομού, ζητήματα που δεν άπτονται του έμψυχου δυναμικού των εθελοντών (staff members) της εκστρατείας, έχουν επιλυθεί μέσω της δια τομεακής συνεργασίας (cross sector collaboration) που εγγυάται ο εμψυχωτής/ενορχηστρωτής φορέας ΕΔΕΕΚ με την εξειδίκευσή του στη Δικτύωση (Bεργίδης, 2010, http://www.cretaadulteduc.gr/cms/?q=node/136, 14-08-2016). Κι αυτό γιατί η Π.Ε Χανίων αλλά και όλοι οι Δήμοι, όμως και οι λοιποί συνδιοργανωτές ή συνεργάτες συναινούν στην κατεύθυνση της κοινής εργασίας παράλληλα με εκείνην της ξέχωρης δράσης που συντρέχει στην κοινή. Ζητήματα προβολής, διαφήμισης, συνεντεύξεων στα ΜΜΕ έχουν επιλυθεί, καθώς ο καθένας φορέας ή ένωση-ομάδα μπορεί να αναδεικνύει το «μέρος» της συμβάλλοντας στο «όλον»-Συνδιάσκεψη. Στο πλαίσιο αυτό λειτουργούν οι οικονομίες κλίμακας (economies of scope), η στόμα με στόμα (world of mouth communication) και η ηλεκτρονική διακίνηση της πληροφορίας (e-communication) (Smith, 2012, Waikayi, Fearon, Morris McLaughlin, 2012, Lopez, 2012), καθώς και η διαφήμιση μέσω «προτύπου και πεδίου». Έτσι, άλλοτε αξιοποιούνται οι τεχνικές της ‘έκπληξης’ και του ‘ξαφνιάσματος’ (αξιοποίηση του τυχαίου) από ομάδες εθελοντών που έρχονται σε απευθείας επαφή με πληθυσμιακές ομάδες κι άλλοτε η κοινοποίηση -αλλά και η διασφάλιση της ποιότητας- αφορούν σε δράσεις προετοιμασίας μιας κεντρικότερης δράσης, αποτελώντας αναπόσπαστο μέρος της. Η επιβεβλημένη συνθήκη της ‘ελεύθερης πρόσβασης’ του κοινού στις επίσημες δράσεις της Εκστρατείας, αλλά και η ‘on going’ αξιολόγηση του Σχεδίου (διαμορφωτική και τελική, εσωτερική, αναστοχασμός, έρευνας δράσης), εγγυάται για το σύνολο των μερών και των μελών συνεργατών την αποτελεσματικότητα του σκεπτικού του εθελοντικού στρατηγικού μάνατζμεντ (strategic-volunteer management) (Tabbaa, Leach, March, 2013). Καταληκτικά, εκείνο που διασφαλίζει την ποιότητα της καμπάνιας είναι η πίστη των μελών της Οργάνωσης εθελοντών, στελεχών και του Συντονιστικού της Συμβουλίου στον θεμελιώδη αξιακό κορμό της Οργάνωσης και της καμπάνιας με την απόληξή της στην 1η Συνδιάσκεψη Πόλης για τον Εθελοντισμό και την Κοινοτική Ενδυνάμωση http://www.cretaadulteduc.gr/cms/?q=node/152 (20/08/2017), παράμετροι που αναδεικνύουν ένα Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα τοπικής ανάπτυξης καθιστώντας το ως κοινωνική καινοτομία.
2.4 Η Πρωτοτυπία της Εκστρατείας-Συνδιάσκεψης Πόλης
Η πρωτοτυπία της εκστρατείας έγκειται γενικά: α) στον καθορισμό των τοπικών κοινωνικών ζητημάτων (defining the social problem locally) (Shutz-Sandy, 2011), β) στην ανάπτυξη του κοινωνικού κεφαλαίου μέσα στην κοινότητα των πολιτών (developing social capital in their communities) (Alinsky, 1946, Habermas, 1984, Kenix, 2008, Βourdieu-Passeronn, 1977), και γ) στη δυνατότητα εκπαίδευσης /προοικονόμηση πιθανών κοινοτικών οργανώσεων ως συνεργατών (educating potential community partners) (Μezirow, 2006, Garcia, Gonzalez, Riera, 2012, Tabbaa, Leach, March, 2013).
Επιπλέον, η πρωτοτυπία της Εκστρατείας αγγίζει τα όρια της μεθοδολογικής εκπαιδευτικής καινοτομίας. Ειδικότερα η Τέχνη και ο Πολιτισμός εισέρχονται στην κοινοτική εκπαίδευση, καθώς αφενός μεν στην περίπτωση της Καμπάνιας Συμμετοχικού Διαλόγου ο «λαϊκός πολιτισμός» κι αφετέρου δε στην περίπτωση των Γειτονιών το «θέατρο στην κοινότητα» αξιοποιούνται ως οχήματα (κατά τη φάση της προετοιμασίας της Συνδιάσκεψης) για την μετάβαση-διερμηνεία του εμπειρικού παραδοσιακού βιώματος των πολιτών στην κοινοτική τους πράξη-δράση (Freire, 1977, Garcia, Gonzalez, Riera, 2012). Στο παραπάνω πλαίσιο αναδεικνύεται η έννοια του «συμμετοχικού σχεδιασμού» που τώρα ανασύρεται-εκμαιεύεται μέσω της θεατρικής και της κινησιολογικής δράσης κι αποκτά εμπρόθετο χαρακτήρα. Έναν χαρακτήρα που εκτείνεται πέρα από την κινησιολογική λογική, στην συν-κινησιακή-συναισθηματική σφαίρα και διαισθητική λογική ενεργοποιώντας το σύνολο των νοητικών δυνατοτήτων των ατόμων ως νους-σώμα για την ανάληψη Πρωτοβουλίας-Δράσης (Πουρκός, 1997, Frey, 1998, Τερεζάκη, 2012).
Η Συνδιάσκεψη ακολουθεί μία συνεργατική προσέγγιση κοινοτικής βάσης (cooperative community based approach) που ισορροπεί την διοικητική αντινομία του τύπου «τόση καθοδήγηση όση χρειάζεται» -από τα μέλη του Συντονιστικού Συμβουλίου της Οργάνωσης (board members) και τα στελέχη (executives)-, με το «όση ελευθερία όση είναι εφικτή» από τα έκτακτα μέλη-εθελοντές της Οργάνωσης/ Διατομεακής Συντονιστικής Ομάδας Δράσης. Μια προσέγγιση που καταληκτικά αποσκοπεί στην κοινωνική παρέμβαση μέσω της ενεργοποίησης από τα κάτω (community based) μιας ανενεργής κοινοτικής κι εκπαιδευτικής δομής (ΚΔΒΜ, ΚΕΚΑΠΕ) και της πρωτοβουλίας της ίδιας της κοινωνίας των πολιτών. Έτσι άτομα συχνά «παρατηρητές της ζωής» (ευάλωτες κοινωνικές ομάδες-ΕΚΟ) έχουν τη δυνατότητα να ορίσουν την ίδια τους τη ζωή, παίζοντας πρωταγωνιστικό ρόλο όχι μόνο επί της θεατρικής σκηνής ως επιμορφούμενοι (συμπερίληψη-συνεκπαίδευση) αλλά και ως εθελοντές-εκπαιδευτές (ίσες ευκαιρίες εργασιακής πρόσβασης) στο πλαίσιο της κοινοτικής εκπαίδευσης κι ενδυνάμωσης του τόπου (Αθανασίου, Μπαλντούκας, Παναούρα, 2014).
Η σπουδαιότερη όμως εκπαιδευτική καινοτομία της Συνδιάσκεψης είναι η δυνατότητα που παρείχε ως πεδίο κοινής μαθησιακής κουλτούρας μεταξύ στελεχών ποικίλων θεματικών πεδίων (κοινωνία, εκπαίδευση, πολιτισμός, υγεία-φροντίδα) στο πλαίσιο πολυθεματικής ομάδας συνεργασίας-ομάδας αυτομόρφωσης με σκοπό την άσκηση των ατόμων σε προβληματικές καταστάσεις και στην δημιουργία δομικού κοινοτικού έργου.
Αποτίμηση του έργου – Ενδεικτικά αποσπάσματα από τον αναστοχασμό (ενδιάμεση και τελική αυτοαξιολόγηση) των εθελοντών της Ομάδας Δράσης (εμψυχωτών δήμων)
Η πολυθεματική και η διεπιστημονική συνεργασία παρά την ομορφιά και την πρόκληση του να δουλέψει κανείς στο πλαίσιό τους δεν είναι μία εύκολη υπόθεση και χρειάζεται να γνωρίζουν οι εμπλεκόμενοι ότι η ομορφιά της θεωρίας συχνά απέχει από τον ρεαλισμό κατά την εφαρμογή στην πράξη. Για το λόγο αυτό συστήνεται η εξοικείωση των στελεχών των ομάδων που πρόκειται να συνεργαστούν σε πρότερες κοινές δράσεις ή δραστηριότητες στο πλαίσιο των οποίων θα ασκηθούν στην δυναμική της ομάδας και των σχέσεων για να μπορέσουν εν συνεχεία να συνεχίσουν σε διεπιστημονικό και πολυθεματικό πλαίσιο (Easen, 1998, p.1, Machell, 1999, p.2). Αυτό ακριβώς συνέβη επί τοις ουσίας στo Σχέδιo Δράσης – Κοινοτικό Πρόγραμμα που τέθηκε σε εφαρμογή από το ΕΔΕΕΚ το 2016-2017. Εξετάζονται στη συνέχεια οι κεντρικοί άξονες της πολυθεματικής και διεπιστημονικής εργασίας μεταξύ των μελών της Συντονιστικής Ομάδας Δράσης στο πλαίσιο της επίλυσης του προβλήματος που κλήθηκε να αντιμετωπίσει. Κεντρικοί άξονες που αναδείχθηκαν από την ανάλυση ποιοτικών κυρίως δεδομένων που συλλέχθηκαν από τρία (3) ερευνητικά μέσα συλλογής κι αφορούσαν κυρίως στους εμψυχωτές-διευκολυντές κοινότητας. Αυτά είναι η συζήτηση σε κύκλο (συλλογικό στοχασμό και αναστοχασμό), τα ατομικά ημερολόγια και οι περιοδικές ηλεκτρονικές φόρμες επικοινωνίας (φόρμες εβδομαδιαίων συναντήσεων) βάσει των οποίων αναδείχθηκαν οι δυσκολίες όμως και η ομορφιά της πολυθεματικής συνεργασίας:
3 Διαφορετικοί τομείς τρεις διαφορετικές γλώσσες κατανόησης :
«Ωστόσο, η συνεργασία και η σχέση εμπιστοσύνης με τους άλλους φορείς, ιατρικό σύλλογο και πολιτισμικούς δεν ήταν εύκολο να κατακτηθεί εξ΄ αρχής, καθώς αδυνατούν να καταλάβουν το σχέδιο δράσης και που θα πάνε όλα αυτά. Ακόμα θυμάμαι τα παγωμένα διερευνητικά μάτια της συνταξιούχου γιατρού και προέδρου του πολιτιστικού συλλόγου που μας φιλοξένησε στο χώρο τους, όταν προσκαλέστηκε στο τραπέζι του 13 ου σχολείου…. και τα διερωτώμενα μάτια και λόγια της προέδρου του ιατρικού συλλόγου αναζητώντας να βρούμε σημεία επαφής και κοινής συνεννόησης» . (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Δυσκολεύτηκαν να κρατήσουν τις οδηγίες και να παραμείνουν έξω από τα τραπέζια του διαλόγου των πολιτών έως ότου προσκληθούν ως ειδικοί στα τραπέζια όπως είχε σχεδιαστεί από την συντονιστική ομάδα…Το αίτημα επιστήμονα για έκδοση βεβαίωσης συμμετοχής του με διαφορετικό τίτλο-ιδιότητά του από εκείνην που του απονεμήθηκε με τον τίτλο του Εμψυχωτή Κοινότητας (κυρίαρχη άποψη για το επάγγελμα) … (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Το κοινοτικό σχέδιο δράσης είναι ωραίο και ουσιαστικό. Έχουμε εξέλιξη από δήμο σε δήμο και έχουμε αφήσει αποτύπωμα στην κοινότητα. Οι άνθρωποι ρωτάνε και μαθαίνουν τι γίνεται σε άλλους δήμους πριν και μετά. Όμως εμείς επιτυγχάνουμε ως ομάδα, εμείς αποτυγχάνουμε ως ομάδα…διακρίνω μία ψυχρότητα από την εκπρόσωπο του συνδιοργανωτή φορέα… στον δήμο 3 το ένιωσα καθαρά αυτό και ακόμη νιώθω ότι το πολιτιστικό κομμάτι είναι υπέρμετρο την πρώτη ημέρα σε σχέση με τον συμμετοχικό διάλογο με τους πολίτες. Αυτή όμως είναι η ειδοποιός διαφορά του σχεδίου και αυτό είναι που πρέπει να τονίσουμε. (ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ)
Διαφορετικές ταχύτητες και μεταξύ των μελών της αμιγώς Εκπαιδευτικής Ομάδας, συνεπώς και ζητήματα Διυπηρεσιακής Συνεργασίας
Το κλίμα στα τραπέζια προετοιμασίας της ομάδας συντονισμού τούτη τη φορά διεξάγονται με βαθμούς μεγαλύτερης εμπιστοσύνης και ηρεμίας, λόγω της καλύτερης γνωριμίας και απελευθέρωσης των μελών στις συζητήσεις. Παράλληλα, οι διευκολύντριες έχουν καταφέρει να συνεργαστούν αρμονικά και να έρθουν πιο κοντά και αυτή η αίσθηση της συμφωνίας διαχέεται στις συζητήσεις μας. (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Φτάσαμε το απογευματάκι στο χώρο όπου θα υλοποιούσαμε το διήμερο. Το κρύο αρκετό μας διαπερνούσε καθώς κινούμαστε στους χώρους που είχαν διατεθεί. Κόσμος πολύς, διαφορετικών εθνικοτήτων, καθώς στην περιοχή ζουν κι έχουν αγοράσει σπίτια Ευρωπαίοι Πολίτες. Πολύ κέφι, μια διαφορετική ώσμωση η οποία έγινε προσπάθεια να αποτυπωθεί μέσω καλλιτεχνικών συλλογικοτήτων που δραστηριοποιούνταν στην περιοχή. Εκείνη την ημέρα παρευρέθηκε και η γυναίκα του εκλιπόντα γιατρού, οπότε η συγκίνηση ήταν μεγάλη!!! Η συντονίστρια του Δήμου με άγρυπνο μάτι, σταθερά και με ποιοτικό κατανοητό λόγο για το κοινό της, καταφέρνει να μεταδώσει στην εισαγωγή της το σκοπό της Καμπάνιας. (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Σύλλογος γονέων και κηδεμόνων σχολείων Δήμου 3. Η δυάδα πλέον έχει γίνει σταθερά τριάδα! Ε-Γ-Ε, πήγαμε και συναντήσαμε τα προεδρεία των Συλλόγων Γονέων (είχαμε πάει μαζί και στη συνάντηση με τους πολιτιστικούς και φάνηκε ότι ο ένας συμπληρώνει τον άλλον)! Στη διαδρομή συνδιαμορφώσαμε το πλαίσιο της συνάντησης. Ο ένας συμπλήρωνε τον άλλον και καταφέραμε να σχεδιάσουμε ένα μικρό πλάνο για το πώς θα κινηθούμε, ώστε να ενισχύσουμε τους συμμετέχοντες στην απόφαση για συμμετοχή στη δράση, με έμφαση τη δεύτερη ημέρα. Αναλύσαμε διεξοδικά το στόχο της διημερίδας καθώς και τη διαδικασία , χωρίς να αφήσουμε απ’ έξω την τελική συνδιάσκεψη των Χανίων. Για να το επιτύχουμε τους βοηθήσαμε ως εμψυχωτές, να συζητήσουν με διαδικασίες συμμετοχικού διαλόγου. Όλοι βρήκαν άκρως σημαντικά τα θέματα που θα διαπραγματευτούμε! Χρησιμοποιήσαμε τη μέθοδο snow ball. Ήταν καταπληκτικό να τους βλέπω να συζητούν …(e–FORM)
Σίγουρα, οι καλές καιρικές συνθήκες αποτελούσαν ένα σημαντικό παράγοντα για να μην ταλαιπωρηθεί η ομάδα και να έχουν πρόσβαση οι πολίτες, λόγω της ορεινής γεωγραφίας του Δήμου. Δεύτερον, μετά την αποχώρηση μέλους στο μεσοδιάστημα της Καμπάνιας από την ομάδα αυτομόρφωσης που εργαζόταν ως εκπαιδευτικός στο γυμνάσιο της περιοχής, ο Δήμος είχε ορφανέψει… αρκετά μέλη της συντονιστικής ομάδας είχαν αναλάβει να δραστηριοποιηθούν σε άλλους Δήμους. Το πρόβλημα λύθηκε σχετικά εύκολα αναλαμβάνοντας την πρωτοβουλία να τον συντονίσω μετά από το κοίταγμα στα μάτια με τη Χ.… αμέσως κατάλαβα ότι δε θα μπορούσε να γίνει αλλιώς… Ωστόσο, ένα από τα αρνητικά σημεία του Δήμου 3 σε επίπεδο σχέσεων στην ομάδα παρέμεινε για λίγο καιρό η απροθυμία μελών της ομάδας συντονισμού όταν ζήτησα να χρησιμοποιήσουμε το δικό τους αυτοκίνητο για τη μετάβαση στην περιοχή κατά τη φάση υλοποίησης του διημέρου, καθώς το δικό μου παρουσίαζε αρκετά μηχανολογικά προβλήματα. (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Ζητήματα «εξουσίας» που τέθηκαν άλλοτε άρρητα κι άλλοτε ρητά και οπωσδήποτε μικρότερες άτυπες ομάδες (politics) oι οποίες όμως στην πορεία αυτορυθμίστηκαν στην βασική κατεύθυνση του έργου (Αθανασούλα-Ρέππα, 2008)
Θα δυσκολευτεί λίγο η άλλη πλευρά της Εκπ/σης δηλαδή η Υγεία αλλά πιστεύω ότι τόσο λόγω του ότι προσωπικά είμαι αποφασισμένη να περάσω σε σύνθεση και να μην μείνω ακριβώς στην διοργανωτική πρόταξη, όσο και λόγω των εξαιρετικών συνεργατών μου όμως και του εταίρου ήμισυ της Υγείας τελικά θα πάρουμε την Υγεία χέρι χέρι να την ταξιδέψουμε και να μας ταξιδέψει…για κάποιο λόγο τον Πολιτισμό δεν τον φοβάμαι…δεν υπάρχει ιδεολογική μάλλον καχυποψία από πλευράς του, κάτι στο οποίο δείχνει να δίνει σημασία η Υγεία! (e-FORM)
Δεν ξέρω γιατί όμως διαπιστώνω μία «καχυποψία», μία διαρκή διεκδίκηση ενός άγνωστου για μένα διακυβεύματος…Δύο πράγματα ενδεχομένως μπορεί να συμβαίνουν σύμφωνα με την προσωπική μου εμπειρία: είτε δεν έχει αντιληφθεί ότι πρόκειται για πρόγραμμα Εκπαίδευσης που στο πλαίσιό του το αντικείμενο είναι η Υγεία, ενώ η μέθοδος είναι από την Εκπαίδευση Ενηλίκων…ή υπάρχουν πιθανά δικοί της λόγοι όπως …η επιθυμία-αναγκαιότητα η καμπάνια να μεταβεί και στην Γαύδο. Γεγονός που τότε το απέρριψα έχοντας συνεννοηθεί και με την άλλη συνδιοργανώτρια οργάνωση, αφού κάτι τέτοιο θα μας έβγαζε εντελώς έξω από τα χρονικά μας περιθώρια εξαντλώντας τα πολύτιμα αποθέματα δυνάμεών μας ως εθελοντές, αποδυναμώνοντας την καταληκτική φάση του εγχειρήματος -Καμπάνα/Συνδιάσκεψη των Χανίων !!!…(ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Έντονη και τότε τώρα που το θυμάμαι ήταν η εκδήλωση της εκπαιδευτικής εμψυχώτριας β του Δήμου 3 η οποία επέμενε μέχρις ότου της εξήγησα ότι «πολύ ευχαρίστως να μην τηρηθεί η αυστηρή γραμμή της καμπάνιας για όσους επιθυμούν να μεταβούν στην Γαύδο και να επιτελέσουν το έργο που επιθυμούν εκεί δίχως ωστόσο να χαλάσει η επίσημη γραμμή της καμπάνιας, το αρχικό στρατηγικό της σχέδιο (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Κάτι πέτυχαμε σε επίπεδο έργου όμως με προβληματίζει στη φάση αυτή το σχεσιακό όπως το διαμορφώνει η τριάδα…(;) Σε κάθε περίπτωση πέτυχαμε εξαιρετικά την προ δράση «Γειτονιές», τις ακτιβιστικές δράσεις στην πόλη …το μαύρο το βάζω στην περιαστική καμπάνια! Πολύ εστίαση στο περιεχόμενο της πολιτιστικής δράσης και καμία ουσία!!! Προς το παρόν …(e–FORM)
Μερικά σε επίπεδο έργου, ενώ σε επίπεδο σχέσεων -εγώ τουλάχιστον- βίωσα άγχος και μη δημοκρατικές διαδικασίες. (e–FORM)
Τα γράφω αυτά γιατί ήδη διαπιστώθηκαν παράπονα ίσως και προειδοποιήσεις της μιας μεριάς ότι εάν δεν μας χρειάζονται οι μεν τότε να αποχωρήσουμε …. Κάτι που το μαζεύουν πίσω όταν τους θυμίζω …ότι ήταν ιδέα της Οργάνωσης …να μην απευθυνθεί η Οργάνωση στα πρωτοβάθμια όργανα και παρέμεναν ξεκομμένοι από την βάση όπως και ήταν μέχρι πρότινος…(ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Δεν υπήρχε «κοινή γνώση» ούτε «εμπιστοσύνη ως κοινωνικό κεφάλαιο»
Πληθυσμός στόχος για μένα στην ομάδα αυτομόρφωσης ήταν η συμπερίληψη στο διάλογο και της Προέδρου του Πολιτιστικού Κέντρου, αλλά κυρίως η παρουσίαση και διαβούλευση στην ομάδα των δασκάλων εθελοντών του επιμορφωτικού σεναρίου της ημερίδας που είχα προετοιμάσει βάσει των αρχών και των πρακτικών της εκπαίδευσης ενηλίκων και της κοινωνικής εργασίας. Σε γενικές γραμμές πήγε αρκετά καλά παρότι δύο από τα πέντε μέλη έδειξαν να θεωρών ότι η προσέγγισή μας αυτή θα μπορούσε να είναι λιγότερο ημιδομημένη…για το λόγο αυτό και τους ενθάρρυνα να δουν και την παραλλαγή του σεναρίου από την Σ μας γεγονός που οδήγησε στην αρχή των δυσκολιών…(e–FORM)
Στο σημείο αυτό κρίσιμης σημασίας γεγονός ήταν η ενημέρωση που μου έγινε από την εκπαιδευτικό εμψυχώτρια για το λάθος και την πηγή του και το γεγονός ότι θέλησα να αποφορτίσω-απενεχοποιήσω την πολιτιστική διευκολύντρια η οποία δεν με είχε καλέσει για να με ενημερώσει για το πώς έπρεπε να πάμε παρακάτω ούτε για να μου πει ότι η σύσκεψη δεν πραγματοποιήθηκε…Δηλαδή, χωρίς άγχος με σεβασμό στους ανθρώπους με συνάντηση μαζί τους σε χρόνο ουδέτερο για τις οικογένειές τους , μετά τα Χριστούγεννα κλπ. Στο παραπάνω πλαίσιο θέλησα να κρατήσω δυνατή την «στρατηγό» μας ώστε και καλά να νιώθει με την ομάδα, με εμένα, αλλά και με τον εαυτό της και αποτελεσματικότητα στο έργο της να μπορέσει να εξασφαλίσει η ίδια την ώρα της κρίσιμης μάχης! (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Παράλληλα στην ομάδα συντονισμού/αυτομόρφωσης εισέβαλε μία καινούρια έννοια που υπακούει στο όνομα «Συνδιάσκεψη Πόλης», εκπρόσωποι νέων συλλογικοτήτων άρχισαν να εισβάλουν στις συναντήσεις μας στο Δημ. Σχολείο και προκάλεσαν την «ανισορροπία του συστήματος», αφού η ομάδα ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη και κορύφωση, δεν μπορούσε να διαχειριστεί κάτι καινούριο. Ωστόσο, η συντονίστρια του Δικτύου, προχωρώντας ένα βήμα μπροστά και διαβλέποντας τη ροή του χρόνου, έχει αρχίσει να προετοιμάζει το απόσταγμα της δουλειάς μας και τι μορφή μπορεί να πάρει μετά την ολοκλήρωση του κύκλου δράσης γι΄ αυτή τη χρονιά. Η ομάδα κατάφερε πάλι να ισορροπήσει μέσα από τον αναστοχαστικό διάλογο και να ανακτήσει τους βαθμούς εμπιστοσύνης που τις αξίζουν! (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Στην πορεία κι ενώ πάμε καλά και θα πάμε ακόμη καλύτερα, σκύβουμε με επιμέλεια, και τη στιγμή που πάμε να ξεδιπλώσουμε όσα έχουμε δημιουργήσει για τον Δήμο, ξαφνικά έρχονται και ξένοι στην συντονιστική ομάδα, επικρατεί μία χαοτική κατάσταση. Ενώ θα έπρεπε να κάναμε τον 3ο και τον 4ο Δήμο έχουμε αυτό το καινούργιο! Μου είναι πολύ αρνητικό αυτό….νομίζω πως δεν έχει καμία σχέση με αυτό που θα κάνουμε στα Χανιά, διάλογο με τους πολίτες δεν βλέπω… ενώ στους Δήμους δημιουργήσαμε δική μας επιστολή. Φόρμα συμμετοχής, λίστες βεβαιώσεων, αφίσα, δελτίο τύπου ..όλοι οι Δήμοι δεν έχω λόγια να το περιγράψω πώς μας αναμένουν και μας σέβονται. Αυτό δεν ξέρω, έχει να κάνει με την εμπειρία μου! (ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ)
Επίσης ένα ακόμη τελευταίο … δεν κατάφερε ούτε σε αυτήν τη συνάντηση να μην διατυπώσει αρχικά μία στεντόρεια διαφωνία και μπροστά σε προσκεκλημένους που ωστόσο δεν συνεχίστηκε ΄στη συνέχεια, αντιθέτως έδειξε να αποδέχεται όλο το προτεινόμενο …σενάριο συνδιάσκεψης…Τελικά να δούμε πότε θα έρθει στην ομάδα μη δηλώνοντας προφορικά μόνο ένσταση!!! (e–FORM)
Τη δεύτερη μέρα (Κυριακή) που λειτούργησαν τα τραπέζια διαλόγου ήταν εξαιρετική και ένιωθα ότι βρισκόμουν στο χώρο μου. Οι γιατροί βέβαια επιμένουν ακόμα να είναι από την αρχή στο διάλογο/εκπαίδευση, ωστόσο καταφέρνω να αναχαιτίσω την επιθυμία αυτή που μου εκδηλώνει η πρόεδρος του ιατρικού συλλόγου. Με ενδιέφερε να συμμετέχω στον δεύτερο Δήμο συντονιστικά όμως για κάποιο λόγο μετά την συζήτησή μας στο συντονιστικό και μετά από κάποιες συνεννοήσεις μεταξύ των υπεύθυνων για των δήμο ένιωσα την ανάγκη να αποτραβηχτώ! Να νιώσουν ασφάλεια τα κορίτσια. (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Το κλίμα συνεργασίας-εμπιστοσύνης άρχισε να χτίζεται αργά και να εδραιώνεται σταδιακά και μακροπρόθεσμα. Στην πορεία άρχισε να χτίζεται μια κοινή κουλτούρα/ εμπιστοσύνη και να οικοδομούνται η άσκηση στην διατομεακή (προ)οπτική, στην ανταλλαγή πρακτικών/εργαλείων, στη συνείδηση της «ομάδας» κλπ
Νιώθω ανακούφιση και χαρά και όλη η ομάδα συντονισμού για τα αποτελέσματα του Α΄ Δήμου της Καμπάνιας Διαλόγου. Οι γιατροί δεν πίστευαν στα μάτια τους για τα θαυμαστά αυτά αποτελέσματα. Με περισσότερη σιγουρά πιστεύω τώρα ότι η ομάδα συντονισμού αρχίζει να είναι στο «εμείς». Γνωρίζουμε ότι χρειάζεται ακόμη πολύ δουλειά για να ολοκληρωθεί ο κύκλος δράσης, ωστόσο έχουμε πάρει θετική ανατροφοδότηση από τον κόσμο και από την ομάδα συντονισμού για να συνεχίσουμε. (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Όχι μόνο οργανώσαμε τα της εισόδου στον 2ο Δήμο αλλά αρχίσαμε να μιλάμε και για τον 3ο και το κυριότερο τέθηκαν τα οργανωτικά θεμέλια της καμπάνιας και συνδιάσκεψης πόλης! Η εμπιστοσύνη και η ασφάλεια αυξάνονται με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου στην ομάδα γι’ αυτό προκύπτει αβίαστα το έργο …σημαντικό η κοινή ηθική βάση …(e–FORM)
Η δημιουργία της επιμέρους συντονιστικής έδωσε την δυνατότητα να βιώσουν την αίσθηση της δικής τους ελευθερίας από πλευράς μας και τα στελέχη των συλλόγων αλλά και οι δύο συντονίστριές μας εκπαιδευτική και πολιτιστική….Αποδείχτηκε στην Πράξη ότι προσωπικά εμπιστεύτηκα τη…διευθύντρια του σχολείου της περιοχής με αλάθητο κριτήριο σχετικά με τις ανάγκες των ανθρώπων…Στην αρχή μου φάνηκε δύσκολο να αλλάξουμε όλα τα συμφωνημένα στη συντονιστική ομάδα! Όμως αφού μου το ζήτησε και διαισθάνθηκα τη σιγουριά της ήξερα ότι θα μας οδηγήσει εκείνη σωστά !!! …Γι’ αυτόν τον λόγο με κλειστά μάτια αφέθηκα στις πρωτοβουλίες της και μάλιστα τις στήριξα στην συντονιστική ομάδα όπου υπήρχε ο φόβος να μην τεθούν εμπόδια και από την ομάδα των γιατρών ή και των συνεργατών του ΕΔΕΕΚ. Όμως όταν δεν έχεις φόβο αυτό φαίνεται και αποπνέεται και αυτό μεταφέρθηκε στην συντονιστική και από τις δύο συνεργάτιδες διευκολύντριες αλλά και στην εισήγησή μου για το έργο τους κι έτσι έγινε πολύ γρήγορα αποδεκτό και από τους άλλους…(ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Στη σημερινή συνάντηση ένιωσα πολύ ωραία γιατί φαινόταν ό,τι η διημερίδα θα είχε μεγάλη συμμετοχή και θα ήταν διαδραστική. Επίσης μου άρεσε πολύ η συνεργασία των δύο κοριτσιών που ανέλαβαν το Δήμο και πιστεύω ότι σε μεγάλο βαθμό η επιτυχία της ημερίδας θα οφείλεται στο πως χειρίστηκαν με θέρμη και χαμόγελο η εκπαιδευτικός και η των πολιτιστικών τους ανθρώπους των πολιτιστικών ομάδων. Στην ουσία είχε επιτευχθεί από την προοργάνωση ένα φιλικό κλίμα και πιστεύω ότι όλοι θα έρθουν με μεράκι και κέφι στην καμπάνια (e–FORM)
Προφανώς επιχειρήθηκε η αφύπνιση της ομάδας δράσης έναντι εξωτερικού κίνδυνου όπως η ταυτόσημη εκδήλωση και ημ/νια του φεστιβαλ για άλλη οργάνωση που καθόρισε αυτοδιοικητικός συνεργάτης φορέας από λάθος! Ευτυχώς η ομάδα γνωρίζεται και δένει και τα μέλη διαπραγματευτήκαν ενωμένα απέναντι στον κίνδυνο! Σημαντικό επίσης κεκτημένο η προσέλευση του προέδρου φιλανθρωπικής οργάνωσης υγείας… (e–FORM)
As κάνουμε οικονομία δυνάμεων! Εγώ το βλέπω με μια πιο επαγγελματική ματιά και ανάγκη για οικονομία δυνάμεων. Όταν εμπλεκόμαστε πολλοί υπάρχουν πολλά σχέδια. Από την αρχή έβλεπα μια αγωνία στη Συντονίστρια του Δικτύου να φέρει ανθρώπους από διαφορετικούς χώρους στο σημείο να έχουν μία κοινή κουλτούρα…(ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ)
Έγινε στην προσέγγιση μελών πολιτιστικών συλλόγων του δήμου Αποκορώνου, η οποία είχε εξαιρετική επιτυχία. Δέχτηκαν την πρόταση συνεργασίας με ενθουσιασμό και έδωσαν προεκτάσεις ανάδειξης του εγχειρήματος…(e–FORM)
Δεν υπάρχει κάτι που να μη ν έγινε στη σημερινή συνάντηση. Απλά θα ήθελα να προσθέσω ότι η ομάδα είναι πάρα πολύ καλή, υπάρχουν κάποιοι που έχουν δουλέψει και συνεχίζουν να δουλεύουν με επιμονή. Πιστεύω ότι εγώ προσωπικά δεν έχω συνεισφέρει όσο θα ήθελα στην ομάδα λόγω άλλων υποχρεώσεων …(e–FORM)
Θεωρώ ότι θα έπρεπε να δοθεί περισσότερος χρόνος για το Δήμο μου…. Επίσης, είναι πολύ κουραστικό -για μένα τουλάχιστον- να γίνεται ενημέρωση εφ’ όλης της ύλης σε έναν καινούργιο συμμετέχοντα την ημέρα της συνάντησης της συντονιστικής!!! Δεν έχει νόημα τόσο χάσιμο χρόνου!! Θα πρέπει να παραμένουμε στην ατζέντα της συνάντησης και να μην ξεκινάμε τη συζήτηση των προγραμματισμένων θεμάτων μετά τις 9:00!!! .(e–FORM)
Εν καιρώ αρχίσαμε να δενόμαστε ως ομάδα, όπως εν καιρώ η καμπάνια απέκτησε ένα συγκεκριμένο μοτίβο. Είδα ότι δεν ξεφύγαμε από αυτό όσες μικροπαρεμβάσεις ή μικροαλλαγές σε επιμέρους εργαλεία κι αν κάναμε. Το σχέδιο δράσης σε επίπεδο διαδικασίας είναι πανομοιότυπο! Σε κάθε περίπτωση τόσο το πολιτισμικό όσο και το εκπαιδευτικό αποτέλεσμα έχουν τεράστια επιτυχία. Καταληκτικά, αφού έχει βγει μοτίβο δράσης καλό είναι να δίνεται σε αυτό λιγότερος χρόνος, οι επιμέρους λεπτομέρειες να συζητιόνται και σε επιμέρους μεταξύ των συντονιστών των δήμων συζητήσεις ενώ στην ολομέλεια να λύνουμε ζητήματα που θα τα βρούμε αναφορικά με όλο το σχέδιο για την καμπάνια πόλης μπροστά…(ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ)
Ως προς τους ανθρώπους και τις αρχές στην κοινότητα
Από την εκκίνηση της Καμπάνιας είχε απασχολήσει την ομάδα αυτομόρφωσης η σειρά που θα επισκεπτόμαστε τους Δήμους. Το σκεπτικό ήταν να ξεκινήσουμε από τους Δήμους με την ευκολότερη πρόσβαση γεωγραφικά, αλλά κι εκεί που η Τοπική Αυτοδιοίκηση είχε το υπόβαθρο και τη δεκτικότητα να κατανοήσει /διευκολύνει το εγχείρημα. Αυτός ήταν σίγουρα ο Δήμος 1! (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Έγινε στην προσέγγιση μελών πολιτιστικών συλλόγων του δήμου 2, η οποία είχε εξαιρετική επιτυχία. Δέχτηκαν την πρόταση συνεργασίας με ενθουσιασμό και έδωσαν προεκτάσεις ανάδειξης του εγχειρήματος…(e–FORM)
Στις 21/02/2017 έγινε συνάντηση με εκπροσώπους των Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων των σχολικών μονάδων του Δήμου 3, η οποία πήγε πολύ καλά. Επιφυλακτικοί αρχικά, περίεργοι στη συνέχεια για το περιεχόμενο της συνάντησης, μα πάνω απ’ όλα πολύ δεκτικοί να συνεργαστούν και θετικοί για την πραγματοποίηση του διημέρου στο δήμο τους.
Για μένα η συζήτηση καθαυτή στην Ολομέλεια αναφορικά με το αντικείμενο δεν έχει τόση σημασία όσο η δημιουργία του κλίματος όπως εκείνου, εκείνο το πρωϊ, που ζωντάνεψε το πολιτιστικό κέντρο του χωριού και στην κατάμεστη αίθουσα ήρθαν άνθρωποι κοντά…άνθρωποι που φυσικά έχουν προβλήματα και που φυσικά ξέρουν ότι η λύση δεν βρίσκεται στις απαντήσεις των ειδικών αλλά μέσα τους και που οι ίδιοι καλούνται να αλλάξουν συμπεριφορά απέναντι σε κάποια ζητήματα…(ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Φυσικά αυτό που έδειξαν στον συμμετοχικό διάλογο στη φάση αυτή είναι η κορυφή του παγόβουνου…Από μέσα τους κι από κάτω από τις γραμμές του λόγου τους διαγνώστηκαν πολλά ζητήματα (φύλλου, ταυτότητας, εξουσίας, κυρίαρχης άποψης, σχέσεων μέσα στην οικογένεια, πολιτικά ζητήματα, κ.ά) και ίσως ήταν πολύ σημαντικό και μόνο που ήρθαν για κάποια λεπτά αντιμέτωποι με τις αλήθειες τους και τα μυστικά τους. (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Από την άλλη, η προετοιμασία και φιλοξενία των πολιτιστικών φορέων και των κατοίκων της περιοχής που με πολύ μεράκι είχαν ετοιμάσει ένα σωρό παραδοσιακές λιχουδιές…,μαραθόπιτες καλιτσούνια, κρέας και του πουλιού το γάλα, ήταν συγκινητική! Ο κόσμος όμως που ήταν τη δεύτερη μέρα σαφώς ήταν αρκετά λιγότερος από την πρώτη πολιτιστική ημέρα Αλλά, ήδη ήταν μία υπέρβαση οι άνθρωποι που ήταν εκεί να ξεπεράσουν τις αναστολές τους, την καθημερινότητά τους και τυχόν άλλα εμπόδια και να βρίσκονται εκεί! Εκδηλώνουν μεγάλο ενδιαφέρον για τις θεματικές του συνεδρίου, ζητούν συνέχεια της Καμπάνιας…(ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Η συμμετοχή των τοπικών οργανώσεων ήταν μεγάλη όμως η ανησυχία που είχε εκφράσει με την πρώτη της τηλεφωνική επικοινωνία η πολιτιστική εμψυχώτρια (ότι δηλ λόγω Καρναβαλιού δεν θα μπορούσαν να διοργανώσουν εγγυώμενοι επιτυχία στην καμπάνια μας) επιβεβαιώνονταν διά στόματός τους αλλά και σταθμίζοντας και οι εκπαιδευτικοί εμψυχωτές ότι πρέπει να τους επιτρέψουμε να προσδιορίσουν εκείνοι ένα άλλο χρόνο στον οποίο θα δεσμεύονταν για παραγωγικό έργο στη συνέχεια! (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Το κλίμα στα τραπέζια προετοιμασίας της ομάδας συντονισμού τούτη τη φορά διεξάγονται με βαθμούς μεγαλύτερης εμπιστοσύνης και ηρεμίας, λόγω της καλύτερης γνωριμίας και απελευθέρωσης των μελών στις συζητήσεις. Το πρόβλημα μας παραμένει πώς θα καταφέρουμε να συμμετέχουν τη δεύτερη μέρα της εκπαίδευσης όλο και περισσότεροι άνθρωποι στα τραπέζια διαλόγου, καθώς ήδη από τον πρώτο Δήμο, διαπιστώσαμε μείωση στην εγγραφή για τα θέματα της εκπαίδευσης. (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Οι εγγραφές των ανθρώπων για την επόμενη μέρα στα στρογγυλά τραπέζια πολλές και ισορροπημένη η προσέλευση πρώτης και δεύτερης μέρας. Εξαιρετική η δουλειά και παρουσία της συντονίστριας, η οποία δούλεψε με επαγγελματισμό και πάθος μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια για να βγάλει σε πέρας ένα απαιτητικό έργο. Μάλιστα κατάφεραν και προσέλκυσαν τους συλλόγους γονέων, οι οποίοι είχαν ενεργητική συμμετοχή και παρουσία στην Καμπάνια. Μετά το πέρας των εργασιών του διημέρου, οι σύλλογοι γονέων προσέφεραν συμβολικά ένα γλαστράκι όπου είχαν αναγράψει το μότο της καμπάνιας « Λέμε Όχι σε ότι μας ρυπαίνει……»(ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Το κρύο αρκετό μας διαπερνούσε καθώς κινούμαστε στους χώρους που είχαν διατεθεί. Κόσμος πολύς, διαφορετικών εθνικοτήτων, καθώς στην περιοχή ζούν κι έχουν αγοράσει σπίτια Ευρωπαίοι Πολίτες. Πολύ κέφι, μια διαφορετική όσμωση η οποία έγινε προσπάθεια να αποτυπωθεί μέσω καλλιτεχνικών συλλογικοτήτων που δραστηριοποιούνταν στην περιοχή. Εκείνη την ημέρα παρευρέθηκε και η γυναίκα του εκλιπόντα γιατρού, οπότε η συγκίνηση ήταν μεγάλη!!! Η συντονίστρια του Δήμου με άγρυπνο μάτι, σταθερά και με ποιοτικό κατανοητό λόγο για το κοινό της, καταφέρνει να μεταδώσει στην εισαγωγή της το σκοπό της Καμπάνιας. (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
…βοήθησε η παρουσία της (συναδέλφου), για να ξεμπλοκάρουν οι άνθρωποι, να αρχίσουν να μιλούν, αν και διστακτικά να ξεδιπλώνουν κάποιες σκέψεις. Και είναι απόλυτα φυσικό, αφού διαφάνηκε η απειρία τους σε θέματα εκπαίδευσης, και η συστολή τους να εκτεθούν σε κάποιους άλλους άγνωστους που κάθονταν στο ίδιο τραπέζι. (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Σε επίπεδο Κοινοτικής Ενδυνάμωσης-Παρέμβαση στην Κοινότητα/Δημιουργία Δομών (Διαλόγου, δικτύωσης, ομάδων πίεσης κλπ)
Εδώ και ο ρόλος της συνέχισης της καμπάνιας σε επίπεδο ενδυνάμωσης και χειραφέτησης στις τοπικές κοινότητες! Εδώ ο ρόλος του ΕΔΕΕΚ και της Λαϊκής εκ νέου Επιμόρφωσης (πόσο πρωτοποριακός ο θεσμός το 1981, όσο μπροστά ο Σουηδικός οργανισμός του εργατικού κινήματος που το έστησε…! Έπεσε ιδέα για πρόσκλησή του στην καμπάνια των Χανίων από το μέλος της Οργάνωσης, Ακαδημαϊκό του Παν/μίου της Στοκχόλμης για Πρόσκληση του ΑΒF στα Χανιά τον Μάη. (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Ο Δήμος έχει εγγραφεί στη μνήμη μου ως ο Δήμος που ανέδειξε τη διαπολιτισμική ώσμωση και την καλλιτεχνική κουλτούρα παραδοσιακή και σύγχρονη της περιοχής. (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Ο Δήμος εγγράφηκε στις εμπειρίες μου ως ο Δήμος της φιλοξενίας και της ζεστασιάς αλλά και ο Δήμος που κρατά ζωντανές τις ιστορικές του μνήμες, οι οποίες σηματοδοτούν παρόν και μέλλον. (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Ο Δήμος έχει εγγραφεί στην καρδιά και στη σκέψη μου, ως ο Δήμος που σηματοδότησε το Α…και το Ω. (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Απαραίτητη η εκπαίδευση η κοινοτική και η παροχή κύκλων διαλόγων με διάφορα θέματα-πιθανή λειτουργία κοινοτικών ιατρείων ως κοινοτικών κέντρων ενδυνάμωσης (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Λίγο παραπάνω οι εξαιρετικές κυρίες του συλλόγου γονέων του σχολείου με το συμβολικό γλαστράκι «φυτεύουμε τη λύση»!!! γονείς μέσα στην καμπάνια και υποψήφιοι συνομιλητές για την αυριανή ημέρα…κάτι που δεν είχε γίνει ολοκληρωμένο στους προηγούμενους δήμους (ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
Είναι όμορφη αλλά και δύσκολη ετούτη η προσέγγιση-διατομεακή εκστρατεία! Επίσης εάν με κάποιο τρόπο δεν μοντελοποιηθει και δεν ανοίξει και με άλλους συνεργάτες αλλά και διατομεακές προσεγγίσεις και δομές πχ αυτοδιοίκηση κλπ κινδυνεύει η βιωσιμότητα της λόγω του burn out των εθελοντών …(ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αθανασίου, Α., Μπαλτούκας, Α., Παναούρα, Ρ., (2014). Εγχειρίδιο προς Εκπαιδευτές Ενηλίκων. Frederic University, Λευκωσία, greek.pdf (14-08-2016)
Alinsky, S., (1946). Reveille for Radicals, Vintage, New York
Bεργίδης, Δ. (2010), Πρωτοβουλία μιας μικρής ομάδας ανθρώπων με μεγάλες προοπτικές. Δύο ερωτήματα, μία απάντηση και μία πρόταση, στο Εκπ/ση Ενηλίκων και Πολιτισμός στην Κοινότητα, τ.0, http://cretaadulteduc.gr/blog/?p=54 (20/8/2017)
Bourdieu, P., Passeron, J.C., (1977). Reproduction in Education, Society and Culture, Sage. Publications, London
Brands, K., Elam, D., (2013). Addressing fundraising Challenges of a Nonprofit Organization.. Caused by Financial Uncertainly. Using an Appreciative Inquiry. South Asian Journal of Business Management Cases 2(2) 163-176 SAGE, N.Y
Easen, P. (1998). Partnership approaches to deep rooted problems in local communities. Paper presented at the British Educational Research Association Annual Conference, University of Belfast, Belfast, 27-30 August.
Freire, P., (1977a). Η Αγωγή του Καταπιεζόμενου. Ράππας, Αθήνα
Frey, Κ., (1986, 1998), Η Μέθοδος Project, Κυριακίδης, Αθήνα
Garcia, R. M., Gonzalez, L., Riera, R. (2012). The Evolution of National Fundraising Campaigns in Spain: Νοnprofit Organizations Between the State and Emerging Civil Society Fundraising. Nonprofit & Voluntary Sector Quarterly, 40(2) 302-323
Gardiner, J. M. & Richardson-Klavehn, R. (2000). Remembering and knowing. In, E. Tulving & F. I. M. Craik (Eds.), The Oxford handbook of memory (pp. 229-244). Oxford, UK: Oxford University Press.
Goering, E., Conor, M. U., Nagelhout, E. Steinberg, R., (2011). Persuasion in Fundraising Letters: An Interdisciplinary Study. Nonprofit & Voluntary Sector Quarterly 40(2), 228-246, SAGE
Habermas, J., (1984). Reason and the Realization of Society, vol.1 of the Theory of Communicative Action, (tran.
Mezirow, J., (2006), Μετασχηματίζουσα μάθηση, Μεταίχμιο, Αθήνα
Πουρκός, Μ., (1997). Ο ρόλος του Πλαισίου στην ανθρώπινη Επικοινωνία και την Κοινωνικο-Ηθική Μάθηση. Gutenberg, Αθήνα
Rogers, C., (1967). On becoming a person.
Sadan, E., (1997). Empowerment and Community Planning, Hebrew University, Jerusalim
Shutz, A., Sandy., (2011). Collective Action for Social Change, New York, Palgrave Macmillan
Smith, C.S., (2012). The Scope of NGOs and Development Programme: Application to problems of Multidimensional Poverty. Public Admin.Pev.32. 357-370 (2012), John Wiley & Sons, Ltd, USA
Σταθόπουλος, Π., Α.(2000). Κοινοτική Εργασία. ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, Αθήνα
Stephenson, O.M., Schnitzer, H. M., Arroyave, M. V., (2009). The American Rewiew of Public Administration vol 39. Num.1, p:43-59, SAGE, N.Y
Tabbaa, O., Leach, D., March, J., (2013). Collaboration between Nonprofit Business Sectors: A Framework to guide Strategy Development for Nonprofit Organizations, ISTR, (vol) 2014 25:627-678, Springer, University of Huddersfield, http://dx.doi.org/10.1007/s11266-013-9357-6 (14-08-2016)
Τερεζάκη, Χ., (2012). Η εφαρμογή του Project ως ενεργητική διδακτική πρόταση στην αρχική και στην ενήλικη εκπαίδευση. Διδακτορική διατριβή , ΕΑΠ, Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών, Τμήμα Σπουδές στην Εκπαίδευση, Πάτρα
Τερεζάκη, Χ., Ανδρεάδου, Χ., (2012). Συμμετέχω είμαι Ενεργός/ή: Ένα Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Ενηλίκων και Συμμετοχικής Εκπαιδευτικής Ηγεσίας. ΕΔΕΕΚ , Χανιά
Τοδούλου-Πολέμη, (2005), Η αξιοποίηση της Ομάδας στην Εκπαίδευση Ενηλίκων-Μεθοδολογία Εκπαίδευσης Ενηλίκων, ΕΑΠ ΕΚΕ 50/Γ, Πάτρα
Waikayi, L., Fearon, C., Morris, L., McLaughlin, H., (2012). Volunteer Management: Αn exploratory case study within the British Red Cross. Management Decision, vol 50, Iss 3, pp:349-367
Wenger, E., (1998). Communities of Practice: Learning, Meaning and Identity, Cambridge University, Cambridge,
Ζuber-Skeritt, O., Teare., R., (2013). Learning and Development for a better World, Sense Publishers, Rotterdam
Δικτυακοί τόποι
http://www.cretaadulteduc.gr/cms/?q=node/148 (14-08-2017)
https://en.wikipedia.org/wiki/Values_education, (14-08-2017)
http://www.cretaadulteduc.gr/cms/?q=node/136, (14-08-2017)