ISSN:1792-2674
Άννα Νικολακάκη
annanikolakakid@gmail.com
Εκπαιδευτικός ΠΕ70
Τζωρτζίνα Κτιστάκη
tzwk2901@gmail.com.gr
Εκπαιδευτικός ΠΕ70
Περίληψη
Αντικείμενο της παρούσας εισήγησης είναι η περιγραφή μίας καλής πρακτικής που αφορά σε καινοτόμες μεθόδους διδασκαλίας και στην ενεργή εμπλοκή των μαθητών στη δημιουργία συλλογικών κειμένων. Σκοπός της εισήγησης είναι η ανάδειξη της βιωματικής μεθόδου και η υπενθύμιση πως οι καινοτόμες μέθοδοι διδασκαλίας δεν αφορούν μόνο τη χρήση της πιο προηγμένης τεχνολογίας στην τάξη ή τη συνεχή παρακολούθηση των τελευταίων τάσεων της εκπαίδευσης. Τέθηκε σε εφαρμογή μία “έρευνα” για το κατά πόσο οι μαθητές είναι διαθέσιμοι να αντιληφθούν την πρόκληση της σύγκρισης της προσωπικότητάς τους με έναν.. χαρταετό.. κι έτσι να ανακαλύψουν τα όρια και τα στεγανά τους!
Λέξεις κλειδιά: ενσυναίσθηση, ψυχική ανθεκτικότητα, ελευθερία, σεβασμός, συμπερίληψη
1. Εισαγωγή
Η βιωματική εκπαίδευση ενθαρρύνει τους μαθητές να εξερευνήσουν και να ανακαλύψουν νέα πράγματα και εργαλεία για να διευρύνουν τους ορίζοντές τους. Βελτιώνει τις δεξιότητές τους να επιλύουν προβλήματα και αυξάνει την κριτική τους σκέψη. Οι δημιουργικές μέθοδοι διδασκαλίας επιτρέπουν στους μαθητές να μάθουν με τον δικό τους ρυθμό, τους προκαλούν να εφεύρουν διεξόδους και να χρησιμοποιούν ορθά τον χρόνο τους. Οι καινοτόμες μέθοδοι διδασκαλίας δίνουν στους μαθητές κάτι διαφορετικό για να ενθουσιαστούν, ενθαρρύνοντάς τους να μιλήσουν και να αλληλεπιδράσουν περισσότερο. Μέσα από το βίωμα η σχολική τάξη ζωντανεύει! Ζωντανεύει για όλους, καθώς η εν λόγω προσέγγιση περιλαμβάνει το σύνολο των μαθητών. Ανεξάρτητα από τις δυνατότητές, την ιδιοσυγκρασία και τις μαθησιακές τους επιδόσεις, λειτουργώντας εξαιρετικά στο ζητούμενο πλαίσιο της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης.
2. Κυρίως μέρος
“…Όλα ξεκίνησαν με ένα τετράγωνο χαρτί. Με μια εμφανώς τσακισμένη “ραχοκοκαλιά”. Μας ζητήθηκε να το τσαλακώσουμε! Είχε πλάκα.. Το πετάξαμε στον άλλο. Το ταλαιπωρήσαμε. Το πιέσαμε. Έπεσε κάτω και το μαζέψαμε… Έπειτα κάπου το αφήσαμε.
Διαβάσαμε τον Μικρό Ναυτίλο του Οδυσσέα Ελύτη. Και αποφασίσαμε να γινόμαστε.. “Άνεμος για τον Χαρταετό και Χαρταετός για τον Άνεμο.. ακόμη κι όταν Ουρανός δεν υπάρχει!”
Μελετήσαμε «χαρταετούς» που απελευθερώθηκαν απ’ τον σπάγκο τους, τελικά δε μας ανήκουν κι έτσι τους αγαπάμε περισσότερο… (Κακατσάκης, 2013)
Συνεχίσαμε με παράξενες πληροφορίες για ουράνιους αετούς! Βρήκαμε απεικόνιση μιας κόρης που κρατά στα χέρια της λευκή σαΐτα δεμένη με νήμα σε ελληνικό αγγείο της κλασικής περιόδου! Στην Μεσαιωνική Ευρώπη έφερε τον χαρταετό, όπως τον ξέρουμε, ο Μάρκο Πόλο. Χρησιμοποιήθηκε σε μάχες και πολέμους, όπως τα σημερινά drones κατασκοπείας, βοήθησε σε μετρήσεις θερμοκρασίας και μελέτες ατμόσφαιρας. Έσωσε ναυαγούς, κίνησε κάρα και το μεγαλύτερο ύψος που έφτασε ποτέ είναι τα 3.801 μ.! Τη σχέση του με τον Βενιαμίν Φραγκλίνο και το αλεξικέραυνο την ξέρετε άραγε;
Έπειτα κληθήκαμε να γράψουμε για τον δικό μας χαρταετό. Πού; Στο χαρτί που ΠΡΙΝ τσαλακώσαμε.. Προσπαθήσαμε, το ισιώσαμε, το παλέψαμε… Ίδιο δεν έγινε ποτέ! Αλλά.. γι’ αυτό δε μας μοιάζει;
Ο Χαρταετός στη γλυκιά μας πατρίδα είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την Καθαρά Δευτέρα. Την αρχή της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Είναι κομμάτι των Αποκρεών και “ανεβάζει ψηλά” μηνύματα σπουδαία! Συμβολίζει τον αγώνα του ανθρώπου που ναι αιώνιος! Και ο άνθρωπος. Και ο Αγώνας! Εκφράζει την προσωπική ανάγκη του καθενός να φτάσει τον στόχο του!
Όσες δυσκολίες και να έρθουν δεν σταματάμε να πετάμε τους χαρταετούς μας ψηλά, πολύ ψηλά!”
Παραπάνω περιγράφηκε η διαδικασία την οποία ακολουθήσαμε για να καταλήξουμε στα συλλογικά κείμενα. Οι μαθητές δούλεψαν σε ομάδες και κατέγραψαν συναισθήματα, απόψεις και όνειρα (Ματσαγγούρας 2000). Έπειτα συμπλήρωσαν εικαστικά τις ιδέες τους, ζωγραφίζοντας. Τα παιδιά βιώσαν το συναίσθημα της χαράς! Η σπουδαιότερη ανταμοιβή για εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενους! (Κουρετζής 2008).Τα έργα των παιδιών τοποθετήθηκαν όλα σε έναν μεγαλύτερο χαρταετό και κόσμησαν τον διάδρομο του σχολείου.
Εικόνα 1:Το εικαστικό μας δημιούργημα!
Εικόνα 2: Δουλεύοντας ομαδοσυνεργατικά
2.1. Μέθοδος της έρευνας
Μελέτη περίπτωσης (case study). Εστιάζει στην ανάλυση μίας συγκεκριμένης περίπτωσης, με στόχο την κατανόηση των δυναμικών, των συνθηκών και των διαδικασιών που διέπουν την εν λόγω περίπτωση (Robson, 2010).
2.2. Αποτελέσματα της έρευνας
Ακολουθούν αποσπάσματα από συλλογικά κείμενα των μαθητών μας, τα οποία προέκυψαν μέσα από το εικαστικό εργαστήρι δημιουργικής γραφής, με θέμα τον «χαρταετό». Επισημαίνουμε ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού πέραν της αρχικής ευαισθητοποίησης, περιορίστηκε στην αρωγή για τη σύνθεση των κειμένων. Ο εκπαιδευτικός ως «μοντέρ» επιλέγει και συνθέτει μικρά κομμάτια για να δημιουργηθεί ένα μεγαλύτερο ενιαίο έργο. Βασικό στοιχείο του μοντάζ αποτελεί το να διατηρεί κάθε μαθητής τη δυνατότητα να διακρίνει τον εαυτό του στο τελικό παραγόμενο κείμενο.
α) “Ο χαρταετός μου είναι μικρός σαν ένα σπουργίτι και υφασμάτινος σαν την Ελληνική Σημαία. Δεν έχει ουρά ,γιατί του προσθέτει βάρος. Το χρώμα του είναι κίτρινο, μπλε και άσπρο, όπως ο ήλιος της δικαιοσύνης, ο ουρανός και τα σύννεφα. Κάθε γρατζουνιά πάνω του συμβολίζει κάθε μακρινό του ταξίδι. Τα ζύγια του είναι ευθυγραμμισμένα με Πυθαγόρεια ακρίβεια. Ίσως φοβάται να πάει ψηλά κάποιες φορές, γιατί τρομάζει μη συναντήσει κάτι που θα τρυπήσει το πανί του. Όμως πάντα συνεχίζει..” Ομάδα Α
β) “Ο χαρταετός μου είναι μεγάλος, διότι έχει μεγάλα όνειρα και για ουρά χρησιμοποιεί το μυαλό του που τον καθοδηγεί. Τα ζύγια του είναι λεπτά και ευαίσθητα, αλλά όχι αδύναμα. Δεν τον νοιάζει το ύψος που φτάνει. Δεν έχει σκοπό να “δειχθεί”. Ταξιδεύει με χαμηλή ταχύτητα, ώστε να απολαμβάνει αυτά που υπάρχουν και βλέπει τριγύρω του..” Ομάδα Β
γ) “Ο Χαρταετός μου λέγεται Πίστη και είναι κατασκευασμένος από αφράτα σύννεφα για να μπορεί να τον παρασέρνει ο αέρας. Τον κρατά η μνήμη και θυμάται πάντα φίλους, οικογένεια και Χριστό! Λατρεύει να ταξιδεύει και να μην έχει προορισμό. Απλώς επιθυμεί να περνά σύνορα και να παίζει.. Στην ουρά του έχει κρεμασμένα πολλά ενθαρρυντικά μηνύματα.. Θα πας ψηλά!.. Δε σε εμποδίζει τίποτα!.. Συναντά κακοκαιρίες αλλά δε σταματά! Ακολουθεί τον άνεμο, αλλά κυρίως θα τον βρεις σε μέρη με καθρέπτες.. Οι άλλοι χαρταετοί τον προστατεύουν. Να μην πάει ψηλά και χαθεί.. Ας αφήσουμε τους χαρταετούς ελεύθερους! Ομάδα Γ
δ) “Έφτιαξα τον χαρταετό μου, όταν ήμουν μόλις 5 ετών. Είμαστε μαζί από τότε! Συναντάμε βράχια, τρικυμίες, δυσκολίες, αλλά τα καταφέρνουμε γιατί βοηθάμε ο ένας τον άλλον.. Τον κρατώ πάντα εγώ, αλλά τον ορίζει ο άνεμος την περιοχής. Ο χαρταετός μου ορίζει μόνος του την ποιότητα του. Τα ζύγια του είναι αόρατα για να κρύβεται από τον κόσμο , όταν το επιλέγει. Το υλικό του είναι άυλο. Παίρνει κάθε φορά λίγο από τον ουρανό.. Προορισμός δεν υπάρχει!.. Ξέχασα να σας πω πως ο χαρταετός μου ..μου ‘φερε τον παππού μου.. ως έκπληξη!” Ομάδα Δ
3. Συμπεράσματα
Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας κατέδειξαν ότι οι εκπαιδευτικές μέθοδοι που εμπλέκουν βιωματικές τεχνικές και χρησιμοποιούν την επίκληση στα αρχέγονα ένστικτα και συναισθήματα προκαλούν αρχικά το ενδιαφέρον του μαθητή και έπειτα αυξάνουν τον βαθμό της ενσυναίσθησής του. Σε μία εποχή που τα παιδιά κατακλύζονται από τεχνολογικές επιρροές, επηρεάζονται σφοδρά από τους ιλιγγιώδεις ρυθμούς της καθημερινότητας και επιβιώνουν χωρίς την επαφή με τη φύση, τις παραδόσεις και τους σταθερούς δεσμούς, κρίνεται ως αδιαπραγμάτευτη ανάγκη η συμβολή του σχολείου ως αντίβαρο και λύση. Το σχολείο οφείλει να δίδει στα παιδιά τη ζωντάνια, την αθωότητα και την ανθρωπιά που … η εποχή τους στερεί ανεξέλεγκτα.
Οι καινοτόμες τεχνικές παρέχουν τις βάσεις για μια πιο διαδραστική, ευέλικτη και εξατομικευμένη μάθηση, προσαρμοσμένη στις ανάγκες του σύγχρονου μαθητή. Καθώς προχωράμε προς το μέλλον, αναμένεται ότι οι τεχνολογικές καινοτομίες και η συνεχής εξέλιξη των παιδαγωγικών θεωριών θα συνεχίσουν να διαμορφώνουν τις μεθόδους διδασκαλίας. Αυτή η δυναμική εξέλιξη είναι κρίσιμη για την προετοιμασία των μαθητών να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις του 21ου αιώνα, εξοπλίζοντάς τους με δεξιότητες που ξεπερνούν την παραδοσιακή γνώση και ενθαρρύνοντας την κριτική σκέψη, τη δημιουργικότητα και την παγκόσμια συνείδηση.
Προσοχή όμως.. μονάχα μέσα από βιωματικές μεθόδους που εμπλέκουν τους μαθητές ως πρόσωπα μπορούμε να πετύχουμε το ιδανικό. Το διακύβευμα τελικά είναι.. “να μη χάσουμε το παιδί”.
Τα παιδιά είναι διαθέσιμα να δεχτούν την πρόκληση και να συγκρίνουν την πορεία τους με ένα απλό χαρταετό… Κι έπειτα να βελτιωθούν ή έστω να προβληματιστούν.. Οι ενήλικες που πλαισιώνουν τη ζωή τους είναι διαθέσιμοι να τους προκαλέσουν τοιουτοτρόπως;
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κακατσάκης, Β. (2013). Όταν γίνεις ποίημα. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ – ΠΥΞΙΔΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
Κουρετζής, Λ. (2008). Το θεατρικό παιχνίδι και οι διαστάσεις του. Ταξιδευτής
Ματσαγγούρας, Η. (2000). Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία. Γρηγόρη.
Robson, C (2010). Η Μελέτη του Πραγματικού Κόσμου. Gutenberg