ISSN:1792-2674
Μάνος Παυλάκης: Eκπαιδευτής Ενηλίκων (MA) / Πρόεδρος Youthnet Hellas
Ειρήνη Σωπασή: Eκπαιδεύτρια Ενηλίκων (MSc) / Περιφερειακή Υπεύθυνη του Προγράμματος Εκπαίδευσης των Εκπαιδευτών στην Κρήτη
«Δομές και φορείς Εκπαίδευσης Ενηλίκων στην Περιφέρεια Κρήτης: Συνοπτική καταγραφή και προοπτικές»
Περίληψη
Η Εκπαίδευση Ενηλίκων αποτελεί ένα ιδιαίτερα εξελισσόμενο πεδίο του εκπαιδευτικού συστήματος της Ελλάδας με σημαντικές προεκτάσεις και προοπτικές. Η παρούσα μελέτη επικεντρώνεται στις δυνατότητες εκπαίδευσης, που προσφέρονται σε ενήλικες, στο σύνολο μιας περιφέρειας. Πιο συγκεκριμένα, αποπειράται μια γενική καταγραφή και παρουσίαση των βασικών δομών και φορέων τυπικής, μη τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης στην Περιφέρεια της Κρήτης. Η καταγραφή αναδεικνύει μια αξιόλογη παραγωγή εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που απευθύνονται σε ενήλικες, αλλά και την ανάγκη για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των δομών και των φορέων που παρέχουν τις δραστηριότητες αυτές.
Λέξεις – Κλειδιά: Εκπαίδευση Ενηλίκων, Δια Βίου Μάθηση, Φορείς, Δομές, Περιφέρεια, Κρήτη.
Abstract
Adult Education is a highly developing field of the Greek education system with significant prospects and expansions. The present study is mainly focusing on the educational prospects offered to adults at a Regional level. In particular, this study attempts to record and present in general, the basic structures and bodies that offer formal, non-formal and informal education in the Region of Crete. The data project a remarkable production of educational activities targeting adults, but also the need for performance evaluation of the structures and bodies that offer these activities.
Key Wors
Adult Education, Long Life Learning, Institutions, Structures, Region, Crete
Εισαγωγή
Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται ένα διαρκώς αυξανόμενο ενδιαφέρον για το ρόλο και τη σημασία της Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΕΕ) στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα, αναγνωρίζεται η σημαντική συμμετοχή της ΕΕ στην ευρύτερη εκπαιδευτική δραστηριότητα της χώρας μας, κυρίως ως αναπόσπαστο στοχείο για τη Δια Βίου Μάθηση (ΔΒΜ). Το γεγονός αυτό αναδεικνύεται αφενός λόγω της συνεχώς εξελισσόμενης επιθυμίας των πολιτών για συμμετοχή σε δράσεις ΔΒΜ, αλλά και αφετέρου λόγω της βούλησης μιας σειράς φορέων και οργανισμών, δημοσίου και ιδιωτικού χαρακτήρα, να καλύψουν με επιμορφωτικές δραστηριότητες τις μαθησιακές ανάγκες και το ενδιαφέρον για επιμόρφωση των πολιτών.
Στην κατεύθυνση αυτή έχουν συμβάλλει διάφορες εξελίξεις, που ξεκινάνε από την Πολιτεία με πιο χαρακτηριστική την προσθήκη των λέξεων ‘Δια Βίου Μάθησης’ στο μέχρι πρότινος Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων και την ανάλογη ενίσχυση των αντίστοιχων θεσμών και φορέων. Παράλληλα, πρωτοβουλίες και δράσεις επιστημονικών οργανισμών, όπως η Επιστημονική Ένωση Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΕΕΕΕ) ή το Επιστημονικό Δίκτυο Εκπαίδευσης Ενηλίκων Κρήτης (ΕΔΕΕΚ), συμβάλλουν σε σημαντικό βαθμό στη διάχυση της ΕΕ στην κοινωνία, προβάλλοντας μάλιστα και την πλούσια παραγωγικότητα των λειτουργών της, των Εκπαιδευτών, στις διάφορες δομές ΕΕ.
Καθώς, λοιπόν, η ΕΕ αποκτάει ολοένα και μεγαλύτερη απήχηση στην κοινωνία, κρίθηκε ως ιδιαίτερα ενδιαφέρον εγχείρημα η καταγραφή και παρουσίαση όλων των σχετικών δομών και φορέων σε μια Περιφέρεια με σκοπό να αναδειχτούν όλες οι δυνατότητες και ευκαιρίες που έχουν οι ενήλικοι για συμμετοχή σε κάποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, τυπικής, μη τυπικής ή και άτυπης μάθησης. Για τις ανάγκες της παρούσας μελέτης, επιλέχθηκε η Περιφέρεια της Κρήτης, στην οποία αναπτύσσονται μια σειρά από εκπαιδευτικές δράσεις από διάφορους φορείς.
Στην παρούσα μελέτη θα επικεντρωθούμε κατά βάση σε δημόσιους φορείς. Πιο συγκεκριμένα, αμέσως μετά από μια απαραίτητη εννοιολογική αναφορά στους όρους της ΔΒΜ και της ΕΕ, θα ακολουθήσει η παρουσίαση των σημαντικότερων δομών ΕΕ στην Κρήτη με επίκεντρο στις επιμορφωτικές ανάγκες που καλύπτουν. Η μελέτη θα ολοκληρωθεί με μια συμπερασματική πρόταση για την εξέλιξη και τις προοπτικές των δομών και των φορέων ΕΕ, ιδιαίτερα μάλιστα, και μετά τις αλλαγές από τη διοικητική μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Καλλικράτης.
Εννοιολογικές αναφορές
Ξεκινώντας από την έννοια της ΔΒΜ, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον ορισμό που δόθηκε από το αρμόδιο Υπουργείο στον πρόσφατο Νόμο που θεσπίστηκε στην Ελλάδα. Σύμφωνα με αυτόν, η ΔΒΜ περιλαμβάνει όλες τις:
‘μορφές μαθησιακών δραστηριοτήτων στη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου που αποσκοπούν στην απόκτηση ή την ανάπτυξη γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων, οι οποίες συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας, στην επαγγελματική ένταξη και εξέλιξη του ατόμου, στην κοινωνική συνοχή, στην ανάπτυξη της ικανότητας ενεργού συμμετοχής στα κοινά και στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη’ (Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, 2010: 3.401)
Η ΕΕ, από την άλλη πλευρά, αποτυπώνεται ξεκάθαρα στον ορισμό του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) ως:
‘οποιαδήποτε μαθησιακή δραστηριότητα ή πρόγραμμα σκόπιμα σχεδιασμένο από κάποιον εκπαιδευτικό φορέα, για να ικανοποιήσει οποιαδήποτε ανάγκη κατάρτισης ή ενδιαφέρον, που ενδέχεται να πραγματοποιηθεί σε οποιοδήποτε στάδιο της ζωής ενός ανθρώπου που έχει υπερβεί την ηλικία της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και η κύρια δραστηριότητά του δεν είναι πλέον η εκπαίδευση. Η «σφαίρα» της, επομένως, καλύπτει μη επαγγελματικές, επαγγελματικές, γενικές, τυπικές και μη τυπικές σπουδές, καθώς επίσης και την εκπαίδευση που έχει συλλογικό κοινωνικό σκοπό (ΟΟΣΑ, 1977, στο Rogers, 2002: 55)
Κρατάμε μια επιφύλαξη για τις λέξεις σκόπιμα σχεδιασμένο του παραπάνω ορισμού, καθώς διάφορες μορφές άτυπης μάθησης, όπως θα δούμε και παρακάτω, δεν παρέχονται σε κάποιο συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο και με αυτονόητο στόχο και σκοπό. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι η ΕΕ μπορεί να έχει τυπικές και μη τυπικές προεκτάσεις. Ο όρος τυπική παραπέμπει στην εκπαίδευση, η οποία παρέχεται στο πλαίσιο ενός τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος και συνδέεται άμεσα με τη χορήγηση αναγνωρισμένων πιστοποιητικών της γνώσης. Ο Κόκκος (2004), μάλιστα, διακρίνει δύο προεκτάσεις της Τυπικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Η πρώτη, την Τυπική Εκπαίδευση που απευθύνεται σε ενηλίκους, αλλά δεν συμπεριλαμβάνεται κατά βάση στην ΕΕ, παρέχεται από τα Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας (ΑΕΙ, ΤΕΙ) και τα αναγνωρισμένα Κέντρα Ελευθέρων Σπουδών. Στη δεύτερη, τη γενική Τυπική Εκπαίδευση Ενηλίκων συγκαταλέγεται το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας.
Η Μη Τυπική Εκπαίδευση αποτελεί την εκπαίδευση που παρέχεται από οργανισμούς, οι οποίοι δεν εντάσσονται στο επίσημο (τυπικό) εκπαιδευτικό σύστημα και συμπεριλαμβάνουν τα Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΚΕΕ), τις Σχολές Γονέων, τα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΚΕΚ), εκπαιδευτικούς οργανισμούς Υπουργείων κ.α. (στο ίδιο). Στην Ευρώπη, η Μη Τυπική Εκπαίδευση σχετίζεται περισσότερο με μια δεδομένη βούληση του συμμετέχοντα για επιμόρφωση και συνήθως δεν οδηγεί σε πιστοποίηση (European Commission, 2010). Αντιθέτως, η Μη Τυπική Εκπαίδευση στην Ελλάδα μπορεί να οδηγήσει και συχνά οδηγεί ‘στην απόκτηση πιστοποιητικών αναγνωρισμένων σε εθνικό επίπεδο’ και περιλαμβάνει ‘την αρχική επαγγελματική κατάρτιση, τη συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση κα τη γενική εκπαίδευση ενηλίκων’ (Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, 2010: 3.401-2).
Τέλος, η Άτυπη Μάθηση αποτελεί μια αρκετά διαδεδομένη μορφή εκπαιδευτικής δραστηριότητας, που απαντάται και στη χώρα μας, περιλαμβάνει τις ‘μαθησιακές δραστηριότητες εκτός οργανωμένου εκπαιδευτικού πλαισίου, σε όλη τη διάρκεια του ανθρώπου, στο πλαίσιο του ελεύθερου χρόνου η επαγγελματικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων …’ (Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, 2010: 3.402). Η Άτυπη Μάθηση, έχει, επομένως να κάνει περισσότερο με μια μη στοχευόμενη, συχνά περιστασιακή διαδικασία μάθησης, η οποία συντελείται μέσα από την καθημερινή εμπειρία και ενασχόληση ή την αλληλεπίδραση με άλλους (Κόκκος, 2006: 3). Φορείς Άτυπης Μάθησης στη χώρα μας μπορεί να είναι μουσεία, βιβλιοθήκες, πολιτιστικοί σύλλογοι κ.α.
Περιγραφή δομών
Στην παρούσα καταγραφή των δομών και των φορέων ΔΒΜ και ΕΕ στην Περιφέρεια Κρήτης θα δώσουμε κατά βάση βαρύτητα στο δημόσιο τομέα για δύο λόγους: ο πρώτος είναι ότι όλα τα εκπαιδευτικά προγράμματα που υλοποιούνται από δημόσιους φορείς -με εξαίρεση τα προγράμματα σπουδών του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου-, παρέχονται δωρεάν στους συμμετέχοντες. Κατά δεύτερο, τα προγράμματα που προέρχονται από δημόσιους φορείς, έχουν μια πιο σταθερή αναφορά στο χρόνο, καθώς τα περισσότερα από αυτά υλοποιούνται αρκετά χρόνια ήδη. Ωστόσο, κάποιες ξεχωριστές περιπτώσεις, οι οποίες αναδεικνύουν την ιδιωτική πρωτοβουλία στην παροχή προγραμμάτων ΔΒΜ, δεν θα παραλειφθούν, αλλά θα μνημονευτούν στο τέλος.
ΑΕΙ και ΑΤΕΙ
Ξεκινώντας από τις δομές τυπικής εκπαίδευσης, δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε στα Ανώτερα και Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα που δραστηριοποιούνται στην Κρήτη: Πανεπιστήμιο, Πολυτεχνείο, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και ΤΕΙ. Πιο συγκεκριμένα:
Πανεπιστήμιο Κρήτης: στο Ρέθυμνο εδρεύει η Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, η Φιλοσοφική Σχολή και η Σχολή Επιστημών Αγωγής. Στο Ηράκλειο υπάρχει η Σχολή Θετικών και Τεχνολογικών Επιστημών και η Σχολή Επιστημών Υγείας.
Πολυτεχνείο Κρήτης: οι υποψήφιοι φοιτητές του Πολυτεχνείου μπορούν να επιλέξουν ανάμεσα σε έξι Τμήματα, ένα Γενικό και πέντε Μηχανικών (Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης, Ηλεκτρονικών Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών, Μηχανικών Ορυκτών Πόρων, Μηχανικών Περιβάλλοντος, Αρχιτεκτόνων Μηχανικών)
Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ): με έδρα τις Αρχάνες Ηρακλείου το παράρτημα του ΕΑΠ προσφέρει προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών των Σχολών Ανθρωπιστικών Σπουδών, Κοινωνικών Επιστημών και Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας.
ΤΕΙ Κρήτης: περιλαμβάνει τις Σχολές Τεχνολογικών Εφαρμογών (Σ.Τ.ΕΦ), Διοίκησης και Οικονομίας (Σ.Δ.Ο.), Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας (Σ.Ε.Υ.Π), Τεχνολογίας Γεωπονίας (Σ.ΤΕ.Γ.) και Ξένων Γλωσσών Και Φυσικής Αγωγής.. Παραρτήματα των Σχολών λειτουργούν σε όλους τους νομούς της Περιφέρειας Κρήτης.
Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΙΔΕΚΕ)
Το ΙΔΕΚΕ είναι ο κατεξοχήν φορέας παροχής μη τυπικής εκπαίδευσης στη χώρα μας (με εξαίρεση τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας). Είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου το οποίο υπάγεται στη Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης (ΓΓΔΒΜ) και έχει βασικό σκοπό του την Τεχνολογική και Επιστημονική υποστήριξη των προγραμμάτων της ΓΓΔΒΜ και την υλοποίηση ενεργειών που αφορούν στη δια βίου μάθηση (Φ.Ε.Κ. 90/τ.α’/2-5-2001/ν.2909). Όλα τα προγράμματα του ΙΔΕΚΕ εντάσσονται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση 2007 -2013», και συγχρηματοδοτούνται από το Ε.Κ.Τ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και το Ελληνικό Δημόσιο. Στην Περιφέρεια Κρήτης λειτουργούν οι παρακάτω φορείς, δομές και προγράμματα του ΙΔΕΚΕ:
Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ): πρόκειται για φορείς τυπικής εκπαίδευσης που ακολουθούν παιδαγωγικές αντιλήψεις εστιασμένες στο άτομο και στις ανάγκες του, διαμορφώνοντας ένα ευέλικτο πρόγραμμα σπουδών και δίνοντας έμφαση στην απόκτηση κοινωνικών δεξιοτήτων. Η επιτυχής ολοκλήρωση της διετούς εκπαίδευσης παρέχει τίτλο ισότιμο του Γυμνασίου. Το περιεχόμενο του προγράμματος σπουδών των ΣΔΕ περιλαμβάνει την ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων (ανάγνωση, γραφή, μαθηματικό λογισμό), κοινωνικών δεξιοτήτων (ομαδική εργασία, επικοινωνία), κοινωνική και πολιτισμική εκπαίδευση, καθώς και προετοιμασία για την επαγγελματική ζωή. Κατά την εκπαιδευτική περίοδο 2009-2010 λειτούργησαν τα ΣΔΕ Ιεράπετρας, Ρεθύμνου, Τυλίσου και Χανίων με τα παραρτήματά τους.
Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΚΕΕ): προσφέρουν εκπαιδευτικά προγράμματα διάρκειας 25 έως 250 ωρών σε ποικίλες θεματικές ενότητες, συμβάλλοντας μεταξύ άλλων στην ανάπτυξη της ενεργού ιδιότητας του πολίτη, τη δημιουργία θετικής στάσης ως προς τη μάθηση και την ενίσχυση των ίσων ευκαιριών πρόσβασης στην εκπαίδευση, στην ανάπτυξη δυνατοτήτων πρόσβασης στην αγορά εργασίας, καθώς και της επαγγελματικής εξέλιξης. Στην Περιφέρεια Κρήτης λειτουργούν 4 συνολικά ΚΕΕ ένα στην έδρα κάθε νομού.
Σχολές Γονέων: προσφέρουν επιμορφωτικά προγράμματα που αφορούν στην επικοινωνία των γονέων με το σχολείο, στη βελτίωση των γνώσεων τους για την παροχή βοήθειας και υποστήριξης στα παιδιά τους και στη συμβουλευτική υποστήριξη και αγωγή υγείας των οικογενειών των τσιγγάνων, μουσουλμάνων, παλιννοστούντων, μεταναστών. Οι Σχολές Γονέων στεγάζονται στα ΚΕΕ κάθε νομού.
Κέντρο Δια Βίου Μάθησης από Απόσταση (Κ.Ε.Δ.Β.Μ.ΑΠ.): η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και η ηλεκτρονική εκπαίδευση από απόσταση παρέχουν τη δυνατότητα σε όλους τους πολίτες και να ενταχθούν σε σύγχρονα και ευέλικτα προγράμματα εκπαίδευσης ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις τους. Στην Περιφέρεια Κρήτης ξεκίνησαν το Μάρτιο του 2010 τη λειτουργία τους για 4η συνεχόμενη χρονιά τα εξ αποστάσεως προγράμματα διάρκειας 250 ωρών τα οποία υλοποιούνται σε Ηράκλειο και Χανιά.
Εκπαίδευση Ενηλίκων στην Απόκτηση Βασικών Δεξιοτήτων στις Νέες Τεχνολογίες «Ήρων-2»: το συγκεκριμένο έργο απευθύνεται σε όλους ανεξαιρέτως τους ενήλικες, αρχάριους στην πληροφορική, που επιθυμούν να εκπαιδευτούν και να αποκτήσουν βασικές γνώσεις και δεξιότητες στις νέες τεχνολογίες. Το πρόγραμμα λειτούργησε και στους τέσσερις Νομούς της Κρήτης.
Πρόγραμμα Οδυσσέας, Εκπαίδευση των μεταναστών στην ελληνική γλώσσα, την ελληνική ιστορία και τον ελληνικό πολιτισμό: απευθύνεται σε πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) και σε υπηκόους τρίτων χωρών ανεξαρτήτως καταγωγής, από την ηλικία των 16 ετών και άνω, που διαμένουν νόμιμα στη χώρα μας. Το πρόγραμμα λειτούργησε και στους τέσσερις Νομούς της Κρήτης.
Πρόγραμμα Σχεδιασμός και η Υλοποίηση Προγραμμάτων Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών και Στελεχών Δια Βίου Μάθησης (ΕΚ.Ε.Σ.ΑΠ.): Βασικός σκοπός του έργου είναι η συνεχής αναβάθμιση των γνώσεων, των ικανοτήτων και των δεξιοτήτων των εκπαιδευτών και των στελεχών της διά βίου μάθησης με το σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την υλοποίηση προγραμμάτων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης για εκπαιδευτές ενηλίκων και στελέχη της Γενικής Γραμματείας Διά Βίου Μάθησης και του Ινστιτούτου Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Τα προγράμματα λειτούργησαν για πρώτη φορά τον Ιούνιο και τον Ιούλιο 2010 και υλοποιήθηκαν σε Ηράκλειο και Χανιά καλύπτοντας τις ανάγκες όλης της Περιφέρειας.
Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.)
Τα Ι.Ε.Κ., εποπτεύονται από τον Οργανισμό Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (Ο.Ε.Ε.Κ.) και έχουν ως στόχο την παροχή επαγγελματικής κατάρτισης, αρχικής ή συμπληρωματικής στους εκπαιδευόμενους, ώστε να διευκολύνεται η επαγγελματική ένταξή τους στην κοινωνία και να εξασφαλίζεται η προσαρμογή τους στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της παραγωγικής διαδικασίας. Δεκτοί στα προγράμματα σπουδών είναι απόφοιτοι Λυκείων ή/και Γυμνασίων και η κατάρτιση συνήθως διαρκεί έως 4 εξάμηνα για τους κατόχους Απολυτηρίου Λυκείου και 2 εξάμηνα για τους κατόχους Απολυτηρίου Γυμνασίου. Οι καταρτιζόμενοι που ολοκληρώνουν επιτυχώς την κατάρτισή τους στα Δημόσια και Ιδιωτικά Ι.Ε.Κ., λαμβάνουν Βεβαίωση Επαγγελματικής Κατάρτισης. Στην Περιφέρεια Κρήτης λειτουργούν Ι.Ε.Κ. στον Άγιο Νικόλαο, στη Σητεία, στην Ιεράπετρα, στο Ηράκλειο, στις Μοίρες, στα Χανιά και στο Ρέθυμνο.
Ινστιτούτο Επιμόρφωσης (ΙΝ.ΕΠ.)
Το ΙΝ.ΕΠ. του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (Ε.Κ.Δ.Δ.Α.) λειτουργεί στο πλαίσιο της πολιτικής για την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού των υπαλλήλων των Δημοσίων Υπηρεσιών. Διοργανώνει πιστοποιημένα επιμορφωτικά προγράμματα που απευθύνονται στους υπαλλήλους των φορέων του Δημοσίου Τομέα και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και σχεδιάζονται για να ανταποκριθούν στις εκπαιδευτικές ανάγκες των φορέων αυτών. Το Περιφερειακό ΙΝ.ΕΠ. έχει έδρα στο Ηράκλειο και τα προγράμματά του καλύπτουν ένα ευρύτατο πεδίο θεμάτων, όπως το Δημόσιο Management, τα Ευρωπαϊκά και Διεθνή Θέματα, το Χωροταξικό, Πολεοδομικό Οικονομικό και Περιβαλλοντικό Σχεδιασμό, τον Πολιτισμό, την εκπαίδευση Διευθυντικών Στελεχών, τις Ξένες Γλώσσες (Αγγλικά, Γαλλικά) και την Πληροφορική.
Νομαρχιακές Επιτροπές Λαϊκής Επιμόρφωσης (ΝΕΛΕ)
Οι ΝΕΛΕ αποτελούν φορείς ΔΒΜ, οι οποίες παρέχουν προγράμματα εκπαίδευσης και επιμόρφωσης για ενήλικες. Η λειτουργία τους υποστηρίζεται μέχρι σήμερα από τις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, στις οποίες θεσμικά ανήκουν, και τη ΓΓΔΒΜ, που υπάγεται στο Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. Οι ΝΕΛΕ υλοποιούν προγράμματα επιμόρφωσης ενηλίκων με μια διευρυμένη θεματολογία, όπως: τη γλώσσα, τη λαϊκή παράδοση, τις τέχνες, τις νέες τεχνολογίες. Στην Περιφέρεια Κρήτης επιμορφωτικά προγράμματα υλοποιούν οι ΝΕΛΕ Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΝΕΛΕ Ηρακλείου για την εκπαιδευτική περίοδο 2008-2009, υπήρξε η πρώτη ΝΕΛΕ στην Ελλάδα σε αριθμό επιμορφωτικών τμημάτων και σε ποικιλία επιμορφωτικών αντικειμένων, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΓΓΔΒΜ. Από 1/1/2011 οι δομές, οι αρμοδιότητες και το προσωπικό των ΝΕΛΕ μεταφέρονται στο Δήμο που είναι η πρωτεύουσα του οικείου Νομού (κατ’ εξαίρεση μέλη του προσωπικού μπορούν να μεταφερθούν και στην Περιφέρεια).
Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ)
Ο ΟΑΕΔ. επιδεικνύει μια σημαντική εκπαιδευτική δραστηριότητα, προσφέροντας προγράμματα κατάρτισης σε άνεργους μέσω διαφόρων δομών και φορέων:
Οι ΕΠΑ.Σ Μαθητείας του ΟΑΕΔ, λειτουργούν σήμερα στα Χανιά και στο Ηράκλειο και δέχονται νέους ηλικίας 16-23 ετών με τουλάχιστον ενδεικτικό Α΄ Τάξης Γενικού ή Επαγγελματικού Λυκείου.
Στον ΟΑΕΔ εφαρμόζονται μέσω των ΙΕΚ προγράμματα Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης διάρκειας δύο ετών, στα οποία φοιτούν κατά κανόνα απόφοιτοι Λυκείου για την απόκτηση Τίτλου Σπουδών μεταδευτεροβάθμιας Επαγγελματικής Κατάρτισης. Στα μεταλυκειακά ΙΕΚ, τα οποία λειτουργούν σε Ηράκλειο και Χανιά, εισάγονται νέοι άνω των 18 ετών.
Στα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης ΚΕΚ του ΟΑΕΔ υλοποιούνται προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης σε ανέργους, απασχολούμενους και αυτοαπασχολούμενους. Στην περιφέρεια Κρήτης λειτουργούν ΚΕΚ του ΟΑΕΔ στο Ηράκλειο και στα Χανιά.
Οργανισμός Τουριστικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (Ο.Τ.Ε.Κ.)
Ο Ο.Τ.Ε.Κ. αποτελεί τον εξειδικευμένο κρατικό φορέα παροχής τουριστικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Ελλάδα, που στοχεύει στην κατάρτιση στελεχών για τις ξενοδοχειακές και λοιπές επιχειρήσεις του Τουριστικού τομέα της χώρας. Στην Περιφέρεια Κρήτης λειτουργούν οι παρακάτω Σχολές:
Η Ανώτερη Σχολή Τουριστικής Εκπαίδευσης λειτουργεί στον Άγιο Νικόλαο (Α.Σ.Τ.Ε.Α.Ν.): Οι προϋποθέσεις και η διαδικασία εισαγωγής ορίζονται από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, ανάλογα με το εκάστοτε ισχύον εθνικό σύστημα εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.
Οι Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑ.Σ) του Ο.Τ.Ε.Κ. λειτουργούν στο Ηράκλειο και προσφέρουν τις εξής ειδικότητες: Ξενοδοχειακές και Επισιτιστικές Υπηρεσίες, Ζαχαροπλαστική Τέχνη και Μαγειρική Τέχνη. Οι προϋποθέσεις φοίτησης, η διαδικασία εισαγωγής, καθώς και ο αριθμός των εισακτέων ορίζονται από προκήρυξη που δημοσιεύεται στις αρχές Ιουλίου κάθε έτους. Οι υποψήφιοι πρέπει να είναι απόφοιτοι τουλάχιστον 1ης λυκείου. Η φοίτηση είναι υποχρεωτική και διαρκεί δύο χρόνια.
Η Σχολή Ξεναγών λειτουργεί μόνιμα στο Ηράκλειο. Η εισαγωγή γίνεται κατόπιν εξετάσεων των υποψηφίων, που πρέπει να είναι απόφοιτοι Λυκείου. Η φοίτηση διαρκεί δυόμισι έτη και η εκπαίδευση περιλαμβάνει θεωρητική διδασκαλία και εκπαιδευτικές επισκέψεις.
Το Ινστιτούτο Επαγγελματικής Κατάρτισης του Ο.Τ.Ε.Κ. λειτουργεί στο Ηράκλειο και παρέχει τις ειδικότητες: τεχνικός μαγειρικής τέχνης, ειδικός ξενοδοχειακών υπηρεσιών και τροφοδοσίας, υπάλληλος τουριστικού γραφείου, συνοδός βουνού, ειδικός θαλασσοθεραπείας-SPA και βοηθός προϊσταμένου ορόφων. Οι προϋποθέσεις, η διαδικασία εισαγωγής, καθώς και ο αριθμός των εισακτέων, ορίζονται από προκήρυξη που δημοσιεύεται στις αρχές Ιουλίου. Οι υποψήφιοι πρέπει να είναι απόφοιτοι Λυκείου και η φοίτηση διαρκεί τέσσερα εξάμηνα.
Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη
Η Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου διοργανώνει κύκλους Ελευθέρων Σπουδών σε διάφορα θέματα (π.χ. ιδιότητα του Ευρωπαίου πολίτη, Ιστορία κ.α.) στο πλαίσιο λειτουργίας του Εργαστηρίου Ελευθέρων Σπουδών. Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό και οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να λαμβάνουν σχετική βεβαίωση παρακολούθησης μετά το πέρας των επιμορφωτικών κύκλων.
Επιμελητήρια
Εκπαιδευτική δραστηριότητα έχουν και αρκετά επιμελητήρια της Περιφέρειας Κρήτης, είτε με την πραγματοποίηση επιμορφωτικών ημερίδων, είτε σε συνεργασία με άλλους φορείς εκπαίδευσης.
Το Επιμελητήριο Ρεθύμνης διοργανώνει σεμινάρια σε συνεργασία με Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΚΕΚ) που δραστηριοποιούνται εντός του Ν. Ρεθύμνης, απευθύνοντας σχετική πρόσκληση στους επιχειρηματίες – μέλη του και στους εργαζομένους των επιχειρήσεών τους.
Το Επιμελητήριο Ηρακλείου υλοποιεί εκπαιδευτικά προγράμματα για στελέχη επιχειρήσεων αλλά και επιχειρηματίες με στόχο να καταρτίσει τα μέλη του, για όλα τα θέματα που αφορούν στη σωστή οργάνωση και την αποτελεσματική λειτουργία μιας επιχείρησης.
Το Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδας διοργανώνει στα Περιφερειακά του Τμήματα, Ανατολικής και Δυτικής Κρήτης εκπαιδευτικά σεμινάρια σε επιλεγμένους επιμορφωτικούς τομείς με στόχο τη διαρκή ενημέρωση των μελών του
Το Τεχνικό Επιμελητήριο Τμήματα Ανατολικής και Δυτικής Κρήτης διεξάγει επιμορφωτικά για τα μέλη του με σκοπό την ενημέρωσή τους σε τεχνικά ζητήματα που προκύπτουν από τη νέα νομοθεσία.
Ελληνική εταιρία Διοικήσεως Επιχειρήσεων (ΕΕΔΕ)
Η ΕΕΔΕ είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, που στόχο έχει τη μελέτη, την προβολή και τη διάδοση των σύγχρονων αντιλήψεων και μεθόδων διοίκησης των ιδιωτικών και δημοσίων επιχειρήσεων. Για την κάλυψη των αναγκών του επιχειρηματικού κόσμου, η ΕΕΔΕ δραστηριοποιείται στους τομείς της εκπαίδευσης, επιμόρφωσης και έρευνας, οργανώνει συνέδρια και ημερίδες, επιμελείται επιστημονικές και επιχειρηματικές εκδόσεις και συνεργάζεται με διεθνείς οργανισμούς. Τμήμα της ΕΕΔΕ λειτουργεί στο Ηράκλειο.
Επιστημονικό Δίκτυο Εκπαίδευσης Ενηλίκων Κρήτης (ΕΔΕΕΚ)
Το ΕΔΕΕΚ είναι ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο και αποτελεί μια πρωτοβουλία των εκπαιδευτών ενηλίκων και των εκπαιδευτικών της Κρήτης. Το έργο του ΕΔΕΕΚ επικεντρώνεται στην ανάπτυξη του προβληματισμού, της τεχνογνωσίας, της έρευνας και της πληροφόρησης των εργαζομένων στην ενήλικη εκπαίδευση στην Κρήτη, καθώς και η διασύνδεσή του με άλλα συναφή σωματεία, επιστημονικούς συλλόγους, ινστιτούτα, ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια, ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς με ανάλογους σκοπούς, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Για την υλοποίηση του έργου του πραγματοποιούνται σε τακτική βάση μια σειρά από επιστημονικές ημερίδες, βιωματικά σεμινάρια, περιφερειακές συνδιασκέψεις και επιστημονικά συνέδρια.
Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΑΙΧ)
Το (ΜΑΙΧ), που ιδρύθηκε το 1985, αποτελεί ίδρυμα του διακρατικού οργανισμού Διεθνές Κέντρο Ανώτατων Μεσογειακών Γεωπονικών Σπουδών. Το ΜΑΙΧ προσφέρει Προγράμματα Μεταπτυχιακής Εκπαίδευσης διάρκειας 2 ετών στα αντικείμενα: Οικονομική Επιστήμη και Διαχείριση Επιχειρήσεων, Διαχείριση Περιβάλλοντος, Ποιότητα Τροφίμων και Χημεία Φυσικών Προϊόντων, Φυσικά Προϊόντα και Βιοτεχνολογία, Γενετική Βελτίωση και Βιοτεχνολογία Οπωροκηπευτικών και Αειφόρος Γεωργία.
Συμπεράσματα – προοπτικές
Η προσπάθεια για μια συνολική καταγραφή και παρουσίαση των δομών και φορέων σε μια ολόκληρη Περιφέρεια, όπως αυτή της Κρήτης, ενδεχομένως να αδικεί κάποιους φορείς, που αναμφισβήτητα επιτελούν εξαιρετικά σημαντικό έργο, το οποίο δύσκολα παρουσιάζεται στην περιορισμένη έκταση αυτής της μελέτης. Ωστόσο, κρίναμε υποχρέωσή μας στην πρώτη αυτή καταγραφή να μην εμβαθύνουμε σε λεπτομερείς αναλύσεις των προγραμμάτων σπουδών, στα οποία μπορούν να συμμετέχουν οι ενδιαφερόμενοι, αλλά αντιθέτως να αναδείξουμε τις συνολικές βασικές επιλογές που μπορούν να έχουν.
Υπό αυτή την έννοια, επομένως, η συνοπτική αυτή καταγραφή των βασικότερων δομών και φορέων επιτυγχάνει τον αρχικό της στόχο. Πέρα, όμως, από αυτό, η αποτύπωση των κυριότερων δομών και φορέων επιμόρφωσης στην Περιφέρεια της Κρήτης αναδεικνύει και ένα σημαντικό γεγονός: τα προγράμματα σπουδών και οι δυνατότητες εκπαίδευσης, επιμόρφωσης και κατάρτισης καλύπτουν μια ευρεία θεματολογία, προσφέροντας ουσιαστικά τη δυνατότητα διαφορετικών επιλογών ανάλογα με τα ειδικά ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις των συμμετεχόντων.
Πρόκειται, δηλαδή, για μια πλούσια παραγωγή προγραμμάτων σπουδών τυπικής και μη τυπικής μάθησης, σεμιναρίων, κύκλων μάθησης ή και απλών εκδηλώσεων και δράσεων άτυπης μάθησης, στις οποίες έχει πρόσβαση η μεγάλη πλειοψηφία των ενήλικων ενδιαφερόμενων. Το γεγονός, μάλιστα, της παράλληλης λειτουργίας όλων αυτών των φορέων που αναφέρθηκαν παραπάνω, αποδεικνύει ότι το ενδιαφέρον των ενήλικων πολιτών είναι υψηλό.
Ωστόσο, μια περισσότερο αναλυτική μελέτη, που δεν θα περιοριζόταν στη βασική καταγραφή και παρουσίαση των βασικών δομών και φορέων ΕΕ στην Περιφέρεια Κρήτης, θα έδινε απαραίτητα έμφαση στο βαθμό, στον οποίο οι φορείς αυτοί καλύπτουν τις επιμορφωτικές ανάγκες των ενήλικων συμμετεχόντων. Κάνουμε λόγο, επομένως, για την ανάγκη αξιολόγησης των ίδιων των προγραμμάτων σπουδών και των επιμορφωτικών συναντήσεων με σκοπό να εξεταστεί η αποδοχή τους από τους συμμετέχοντες, η ποιότητα και εν τέλει η αποτελεσματικότητά τους. Ειδικά το τελευταίο στοιχείο είναι πολύ σημαντικό στις περιπτώσεις κατάρτισης που συνδέεται με πολιτικές προώθησης στην απασχόληση και σε περιπτώσεις με αποδέκτες ευάλωτες κοινωνικά ομάδες.
Ένα άλλο ζήτημα, που χρήζει μεγαλύτερης συζήτησης, εστιάζεται στην πληροφόρηση και τελικά στην προσβασιμότητα των ενδιαφερόμενων σε δράσεις και δραστηριότητες επιμορφωτικού χαρακτήρα. Είναι ανάγκη, δηλαδή, να εξεταστεί σε βάθος κατά πόσο οι πολίτες είναι πράγματι ενημερωμένοι για τρέχοντα ή μελλοντικά επιμορφωτικά προγράμματα και αν η δυνατότητα πρόσβασης σε αυτά δεν αποτελεί μια δύσκολη και επίπονη για αυτούς διαδικασία.
Το τοπίο της ΕΕ και της ΔΒΜ παρουσιάζει μιας συνεχώς εξελισσόμενη δυναμική στη χώρα μας. Πρόκειται, μάλιστα, να επαναπροσδιοριστεί από τις αρχές του 2011 μετά και τις αλλαγές που θα προκύψουν από τη Διοικητική Μεταρρύθμιση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και τις νέες αρμοδιότητες που θα ανατεθούν στους νέους Καλλικρατικούς Δήμους. Η αναγκαιότητα, επομένως, για την παρουσίαση και άλλων μελετών με στόχο μια συνεχή παρακολούθηση των αλλαγών και των εξελίξεων στους τομείς της ΕΕ και της ΔΒΜ είναι τώρα μεγαλύτερη από ποτέ. Ευχής έργο θα είναι η παρούσα μελέτη να αποτελέσει ένα επικουρικό σημείο αναφοράς για τις επόμενες μελέτες τουλάχιστον για την Περιφέρεια της Κρήτης.
Πηγές
European Commission (2010), Education & Training, transl. M. Pavlakis, available online at http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc52_en.htm on 10/09/2010.
Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας (2010), Ανάπτυξη της Δια Βίου Μάθησης και λοιπές διατάξεις, τεύχ. Α’, Αρ. Φύλλου 163, Νόμος 3879, Εθνικό Τυπογραφείο: Αθήνα, σ. 3.401-3.426.
Κόκκος, Α., (2004), ‘Οι κοινωνικές διαθέσεις απέναντι στην τυπική εκπαίδευση και την Εκπαίδευση Ενηλίκων: η περίπτωση της Ελλάδας’, Πρακτικά 1ου Συνεδρίου Επιστημονικής Ένωσης Εκπαίδευσης Ενηλίκων, Μεταίχμιο: Αθήνα, σ. 73-86, διαθέσιμο online στο www.adulteduc.gr στις 15/09/2010.
Κόκκος, Α., (2006) Σχέσεις ανάμεσα στη Δια Βίου Μάθηση, την Εξ αποστάσεως εκπαίδευση και την Εκπαίδευση Ενηλίκων. Εισήγηση στο 3ο Διεθνές Συνέδριο για την Ανοιχτή και την εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, Πάτρα, διαθέσιμο online στο www.adulteduc.gr στις 15/09/2010.
Επιλεγμένες ιστοσελίδες
Ανώτερη Σχολή Τουρ. Εκπαίδευσης Αγίου Νικολάου: www.astean.edu.gr
Βικελαία Βιβλιοθήκη Ηρακλείου: www.heraklion.gr
Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης: www.gsae.edu.gr
Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο: www.eap.gr
Ελληνική εταιρία Διοικήσεως Επιχειρήσεων: www.eede.gr
Επιμελητήριο Ηρακλείου: www.ebeh.gr
Επιμελητήριο Ρεθύμνου: www.eber.gr
Επιστημονική Ένωση Εκπαίδευσης Ενηλίκων: www.adulteduc.gr
Επιστημονικό Δίκτυο Εκπ. Ενηλίκων Κρήτης: www.cretaadulteduc.gr
Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων: www.ideke.edu.gr
Ινστιτούτο Επιμόρφωσης: www.ekdd.gr/inep
Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων: kee.ideke.edu.gr
Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων: www.maich.gr
Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ηρακλείου: www.nah.gr
Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ρεθύμνου: www.nar.gr
Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων: www.chania.eu
Οικονομικό Επιμελητήριο: www.oe-e.gr
Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού: www.oaed.gr
Οργανισμός Επαγγ. Εκπαίδευσης & Κατάρτισης: www.oeek.gr
Οργανισμός Τουριστικής Εκπ. και Κατάρτισης: www.otek.edu.gr
Πανεπιστήμιο Κρήτης: www.uoc.gr
Πολυτεχνείο Κρήτης: www.tuc.gr
ΤΕΙ Κρήτης: www.teicrete.gr
Τεχνικό Επιμελητήριο Ανατολικής Κρήτης: www.teetak.gr
Τεχνικό Επιμελητήριο Δυτικής Κρήτης: www.teetdk.gr