ISSN:1792-2674
Γεωργαντά Βασιλική
vickygeorganta@yahoo.com
Διευθύντρια Δημ. Σχ. Χρυσοπηγής Χανίων
Περίληψη
Το Σχολικό Σύστημα Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς (ΣΣΠΘΣ) αποτελεί ένα πλαίσιο θετικών συμπεριφορικών παρεμβάσεων και υποστηρίξεων, το οποίο έχει συσχετιστεί με ποικίλα θετικά αποτελέσματα στο σχολικό περιβάλλον. Ο σκοπός αυτής της μελέτης ήταν να προσδιορίσει την επίδραση του ΣΣΠΘΣ στη συμπεριφορά μαθητών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, στα μαθησιακά τους αποτελέσματα, στο σχολικό κλίμα και σε μαθητές με αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης συναισθηματικών και συμπεριφορικών διαταραχών. Τα αποτελέσματα έδειξαν μειωμένα επίπεδα προβληματικής συμπεριφοράς μετά την υλοποίησης της παρέμβασης, μειωμένο αριθμό μαθητών σε κίνδυνο για σημαντικές προκλήσεις συμπεριφοράς και αυξημένες μαθησιακές επιδόσεις.
Λέξεις κλειδιά: θετική ενίσχυση συμπεριφοράς, αποκλίνουσα συμπεριφορά, επιβράβευση μαθητών
1.Εισαγωγή
Στη σύγχρονη εκπαιδευτική πραγματικότητα ο μαθητικός πληθυσμός στα σχολεία γίνεται όλο και πιο ποικιλόμορφος σε ικανότητες, εθνική καταγωγή, γλώσσα και κοινωνικό-οικονομικό υπόβαθρο. Παράλληλα αν ληφθεί υπόψη και το γεγονός ότι οι μαθητές με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες και συμπεριφορικές, συναισθηματικές και αναπτυξιακές διαταραχές φοιτούν επίσης στη γενική τάξη, τότε γίνεται αντιληπτό ότι η ανάγκη για τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού και ασφαλούς περιβάλλοντος μάθησης, διαχείρισης, υποστήριξης και πλαισίωσης αυτών των μαθητών είναι μεγάλη.
Για την επίτευξη του σκοπού αυτού εφαρμόζονται διάφοροι τύποι παιδαγωγικών παρεμβάσεων. Σε διεθνές επίπεδο, ένα από τα περισσότερο διαδεδομένα συστήματα παιδαγωγικής παρέμβασης στο σχολικό περιβάλλον, αποτελεί το ΣΣΠΘΣ, γνωστό ως School – Wide Positive Behavior Support (SWPBS) και προτείνεται από πολλούς ερευνητές καθώς αναφέρουν θετική συνεισφορά σε διάφορες παραμέτρους αναφορικά με τη σχολική μονάδα (Charlton et al., 2020·Gage et al., 2018). Το ΣΣΠΘΣ δημιουργεί και καλλιεργεί το θετικό πλαίσιο του “ανήκειν” σε ένα σχολείο, δίνοντας έμφαση: (α) στην παροχή πολυεπίπεδης στήριξης μαθητών και εκπαιδευτικών για μεγιστοποίηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων, και (β) στην οργάνωση και λειτουργία του σχολείου για την καθιέρωση θετικής κουλτούρας και κατ’ επέκταση θετικού κλίματος. Στηριζόμενο στις φιλοσοφικές και επιστημονικές αρχές της οικοσυστημικής προσέγγισης, της εφαρμοσμένης ανάλυσης συμπεριφοράς, της ενιαίας εκπαίδευσης και της ανθρωποκεντρικής παιδείας, το σύστημα ΣΣΠΙΘΣ στοχεύει στη δημιουργία φιλόξενων, θετικών σχολικών περιβαλλόντων για όλους τους μαθητές ανεξαρτήτως κοινωνικο-οικονομικού υπόβαθρου, γλώσσας, θρησκείας, αναπηρίας και ικανοτήτων (Carr et al., 2002).
Στόχος του ΣΣΠΘΣ είναι η βελτίωση της μαθησιακής και κοινωνικής συμπεριφοράς όλων των μαθητών καθώς και η γενικότερη βελτίωση του σχολικού κλίματος, δεδομένα τα οποία θα οδηγήσουν τη σχολική κοινότητα προς νέα πορεία πλεύσης με μακροπρόθεσμο στόχο το ενιαίο, ανθρώπινο και δημοκρατικό σχολείο.
Το σύστημα ΣΣΠΘΣ αναπτύχθηκε κατά τη δεκαετία του 1990 στις Η.Π.Α και από τότε εφαρμόζεται σε χιλιάδες σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στις Η.Π.Α. ( Horner & Sugai, 2015· Mitchelletal.,2018), στην Αυστραλία (Beamish & Bryer, 2019a), στον Καναδά (Kelm & McIntosh, 2012) καθώς και σε πλήθος χωρών στην Ευρώπη (Borgen etal., 2020) και στην Ασία (Park etal., 2019). Στην Ελλάδα το ΣΣΠΘΣ ξεκίνησε την εφαρμογή του με την παρούσα μελέτη και αυτό το γεγονός τεκμηριώνει την πρωτοτυπία της συγκεκριμένης έρευνας.
Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι, να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα του προγράμματος παρέμβασης (ΣΣΠΘΣ) στη βελτίωση των συμπεριφορικών και μαθησιακών αποτελεσμάτων των μαθητών.
2. Μεθοδολογία
Συμμετέχοντες
Στο παρεμβατικό πρόγραμμα συμμετείχαν 20 εκπαιδευτικοί και περίπου 100 μαθητές δυο Δημοτικών Σχολείων του νομού Χανίων. Το πρόγραμμα παρέμβασης διήρκησε ένα σχολικό έτος και το πειραματικό σχολείο ακολούθησε ένα πλάνο ειδικά σχεδιασμένων μαθημάτων ενώ το σχολείο ελέγχου ακολούθησε την παραδοσιακή διδασκαλία.
Διαδικασία Παρέμβασης
Πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις και στα δύο σχολεία (πειραματικό –ελέγχου) πριν την έναρξη και στο τέλος της παρέμβασης. Αξιολογήθηκαν η συμπεριφορά των μαθητών, οι επιδόσεις στην ανάγνωση και στα μαθηματικά, και το σχολικού κλίμα. Στο πειραματικό σχολείο μετρήθηκε επιπλέον ο δείκτης πιστότητας της εφαρμογής και εκτιμήθηκαν επίσης συμπτώματα ψυχοσυναισθηματικών διαταραχών.
Εργαλεία μέτρησης
Για τον έλεγχο της συμπεριφοράς των μαθητών χρησιμοποιήθηκε το «Έντυπο καταγραφής ήπιων-μέτριων συμπεριφορών και έντυπο παραπομπής στη Διεύθυνση για σοβαρές αποκλίνουσες συμπεριφορές», που είναι προσαρμογή της μεθόδου ODR(OfficeDisciplineReference) (McIntosh etal., 2009).
Για τη μέτρηση μαθησιακών αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκαν: α)Δύο τεστ αναγνωστικής ικανότητας για παιδιά δημοτικού. Ένα για παιδιά 1ης – 4ης δημοτικού (Τάφα, 1995). Καθώς και το αντίστοιχο για παιδιά 4ης – 6ης δημοτικού (Τρίγκα, 2004). β) Η αριθμητική κλίμακα του ελληνικού WISCIII (Γεώργας, Παρασκευόπουλος, Μπεζεβέγκης, & Γιαννίτσας, 1997).
Για τις στατιστικές αναλύσεις των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πακέτο IBMSPSS 25.0. Για την παρατήρηση των στατιστικών διαφορών μεταξύ αρχής και τέλους της χρονιάς χρησιμοποιήθηκε το έλεγχος t για εξαρτημένα δείγματα.
3.Αποτελέσματα
Σύμφωνα με την ανάλυση των αποτελεσμάτων προέκυψε στατιστικά σημαντική βελτίωση στην συμπεριφορά των μαθητών, στην ανάγνωση και στα μαθηματικά μεταξύ αρχικής και τελικής μέτρησης στο πειραματικό σχολείο. Το σχολείο ελέγχου βελτιώθηκε στατιστικά σημαντικά μόνο στην ανάγνωση. Η διαφορά μεταξύ των σχολείων μεταβλήθηκε στατιστικά σημαντικά στο τέλος της παρέμβασης στη συμπεριφορά των μαθητών και στα μαθηματικά με το πειραματικό σχολείο να παρουσιάζει βελτιωμένα αποτελέσματα.
4.Συμπεράσματα
Επιπρόσθετα οι εκπαιδευτικοί του πειραματικού σχολείου εφαρμόζοντας το πρόγραμμα ανέπτυξαν επιμέρους πρακτικές θετικού τύπου οι οποίες φαίνεται ότι βοηθούν στη διαχείρισης της προβληματικής συμπεριφοράς των μαθητών. Ειδικότερα, εστιάζοντας στο σύστημα διαχείρισης του ΣΣΠΘΣ ως προς την συμπεριφορά, παρατηρήθηκε ότι οι αρχές και η φιλοσοφία της μη τιμωρητικής λογικής για μαθητές που έχουν υποστεί αρκετές συγκαλυμμένες τιμωριτικές πρακτικές και επικρίσεις, όπως επίσης και η αναγνώριση και η επιβράβευση της θετικής συμπεριφοράς των μαθητών, μπορεί να βελτιώσει τις σχέσεις μεταξύ των μαθητών και τη συνεργασία με τον διδάσκοντα (Chitiyo & May, 2018,·Kincaid et al., 2015·Houchens et al., 2017)
Συνοψίζοντας, τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας και αναφορικά με τη μεταβλητή της συμπεριφοράς, οι μαθητές της πειραματικής ομάδας αύξησαν σημαντικά τη διαφορά τους από τους μαθητές της ομάδας ελέγχου, καθώς η υλοποίηση της παρέμβασης εμφανίζεται να έχει επιδράσει σημαντικά στη μεταβολή αυτή. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα ευρήματα της παρούσας έρευνας, οι εκπαιδευτικοί της πειραματικής ομάδας, συγκριτικά με τους εκπαιδευτικούς της ομάδας ελέγχου, αντιμετώπισαν αποτελεσματικότερα τις προβληματικές και διαταρακτικές συμπεριφορές των μαθητών τους, τους καθοδήγησαν αποδοτικότερα στο να ακολουθούν τους κανόνες του σχολείου, ενίσχυσαν περισσότερο τη θετική τους πλευρά στη σχολική τάξη και τους προσέφεραν ένα πληρέστερο αίσθημα ασφάλειας.
Επιπλέον όσον αφορά την επίδραση του ΣΣΠΘΣ στα μαθησιακά αποτελέσματα, παρατηρείται διαφοροποίηση ανάμεσα στα μαθηματικά και την ανάγνωση με σημαντική βελτίωση στα μαθηματικά στο σχολείο όπου εφαρμόστηκε το ΣΣΠΘΣ. Η βελτίωση αυτή φαίνεται να ενισχύει την πεποίθηση ότι η διδασκαλία των μαθηματικών απαιτεί συγκέντρωση και πειθαρχία από τους μαθητές γεγονός που έρχεται σε απόλυτη ταύτιση με την φιλοσοφία του ΣΣΠΘΣ. Εφόσον η εκμάθηση του περιεχομένου των μαθηματικών είναι περίπλοκη και απαιτεί στοχευμένη διδασκαλία και συγκέντρωση από τους μαθητές, η ενίσχυση του περιβάλλοντος της τάξης με την εφαρμογή ενός προγράμματος όπως το ΣΣΠΘΣ μπορεί να συμβάλει στην αποτελεσματική διδασκαλία και μάθηση έτσι ώστε να επιτευχθούν υψηλά ακαδημαϊκά αποτελέσματα. (Lee & Gage, 2020).
Τα παραπάνω ευρήματα συμφωνούν με διεθνή ερευνητικά δεδομένα, πιστοποιώντας διαχρονικά τη θετική επίδραση του ΣΣΠΘΣ στη συμπεριφορά των μαθητών στο σχολικό περιβάλλον (Gage etal., 2018), και στη βελτίωση της επίδοσης στα μαθηματικά (Pas et al., 2019).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ελληνόγλωση
Γεώργας, Δ., Παρασκευόπουλος, Ι., Μπεζεβέγκης, Η., & Γιαννίτσας, Ν.Δ. (1997). Ελληνικό WISC-III: Οδηγός εξεταστή. Ελληνικά Γράμματα.
Τάφα, Ε. (1995). Τέστ ανίχνευσης της αναγνωστικής ικανότητας. Ελληνικά Γράμματα.
Τρίγκα, Α. (2004). Τεστ Αναγνωστικής Ικανότητας. Ατραπός.
Ξενόγλωσση
Beamish, W., & Bryer, F. (2019a). Behavioural Support in Australia.. In Behavioural Support for Students with Special Educational Needs (σσ 69–88). Springer
Borgen, N. T., Kirkebøen, L. J., Ogden, T., Raaum, O., & Sørlie, M. A. (2020). Impacts of school-wide positive behaviour support: Results from National Longitudinal Register Data. International Journal of Psychology, 55(S1), 4–15. https://doi.org/10.1002/ijop.12575
Carr, E.G., Dunlap, G., Horner, R.H., Koegel, R.L., Turnbull, A.P., & Sailor, W. (2002). Positive behavior support: Evolution of an applied science. Journal of Positive Behavior Interventions, 4, 4-16.
Charlton, C. T., Moulton, S., Sabey, C. V., & West, R. (2020). A Systematic Review of the Effects of School wide Intervention Programs on Student and Teacher Perceptions of School Climate. Journal of Positive Behavior Interventions. SAGE Publications Inc. https://doi.org/10.1177/1098300720940168
Chitiyo, J., & May, M. E. (2018). Factors predicting sustainability of the schoolwide positive behavior intervention support model. Preventing School Failure: Alternative Education for Children and Youth, 62(2), 94-104.
Childs, K. E., Kincaid, D., George, H. P., & Gage, N. A. (2015).The relationship between school-wide implementation of positive behavior intervention and supports and student dis-cipline outcomes. Journal of Positive Behavior Interventions, 18(2), 89–99. https://doi.org/10.1177/1098300715590398
Cooc, North, & James S. Kim. 2016. “Peer Influence on Children’s Reading Skills: A Social Network Analysis of Elementary School Classrooms.” Journal of Educational Psychology. doi:10.1037/edu0000166.
Houchens, G. W., Zhang, J., Davis, K., Niu, C., Hee Chon, K., & Miller, S. (2017). The impact of positive behavior interventions and supports on teachers’ perceptions of teaching conditions and student achievement. Journal of Positive Behavior Interventions, 19(3), 168-179.
Gage, N. A., Lee, A., Grasley-Boy, N., & Peshak George, H. (2018). The Impact of SchoolWide Positive Behavior Interventions and Supports on School Suspensions: A Statewide Quasi-Experimental Analysis. Journal of Positive Behavior Interventions, 20 (4). https://doi.org/10.1177/1098300718768204
Horner, Robert H., & Sugai, G. (2015). School-wide PBIS: An Example of Applied Behavior Analysis Implemented at a Scale of Social Importance. Behavior Analysis in Practice, 8 (1), 80–85. https://doi.org/10.1007/s40617-015-0045-4
Kelm, J., & McIntosh, K. (2012). Effects of Implementing School-Wide Positive Behaviour Support on Problem Behaviour and Academic Achievement in a Canadian Elementary School. Canadian Journal of School Psychology, 29(3), 195–212. https://doi.org/10.1177/0829573514540266
Lee, A., & Gage, N. A. (2020). Updating and expanding systematic reviews and meta‐ analyses on the effects of school‐wide positive behavior interventions and supports. Psychology in the Schools, 57(5), 783–804. https://doi.org/10.1002/pits.22336.
Mitchell, B. S., Hatton, H., & Lewis, T. J. (2018). An Examination of the Evidence-Base of School-Wide Positive Behavior Interventions and Supports Through Two Quality Appraisal Processes. Journal of Positive Behavior Interventions, 20(4), 239–250. https://doi.org/10.1177/1098300718768217
McIntosh, K., Campbell, A. L., Carter, D. R., & Zumbo, B. D. (2009). Concurrent validity of office discipline referrals and cut points used in schoolwide positive behavior support. Behavioral Disorders, 34, 100–113.
Park, J., Lee, H. J., & Kim, Y. (2019). School-wide positive behavior support in six special schools of South Korea: processes and outcomes across years. International Journal of Developmental Disabilities, 65(5), 337–346.
Pas, E.T., Ryoo, J.H., Musci, R.J., and Bradshaw, C. P. (2019) A state-wide quasi-experimental effectiveness study of the scale-up of school-wide Positive Behavioral Interventions and Supports. Journal of School Psychology, ISSN: 0022-4405, Vol: 73, Page: 41-55 April 2019