ISSN:1792-2674
Ομάδα Δράσης και Συγγραφής: Ανδρεάδου, Χ., Βατσάκη, Α., Κατσουλάκη, Μ., Μαρκουλάκη, Ρ., Ξανθουδάκη, Α., Τερεζάκη, Χ.
(Με αφορμή το βιωματικό σεμινάριο ενήλικης εκπαίδευσης του Επιστημονικού Δικτύου Εκπαίδευσης Ενηλίκων Κρήτης (ΕΔΕΕΚ) και του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος)
Περίληψη
Το άρθρο αναφέρεται αναστοχαστικά σε εργαστήριο εμπειρικής εκπαίδευσης-βιωματικό σεμινάριο που υλοποιήθηκε στο Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος», σε μια προσπάθεια των εθελοντών του Επιστημονικού Δικτύου Εκπαίδευσης Ενηλίκων Κρήτης να βοηθήσουν στο ουσιαστικό «άνοιγμα της πόρτας του χώρου πολιτισμού» στην τοπική κοινότητα και στους απλούς πολίτες της. Στην πόλη του ο ‘ηγέτης’ της ‘Μεγάλης Ιδέας’ μπορεί ακόμη και σήμερα να εμπνέει τους ανθρώπους-ενεργούς πολίτες/εν δυνάμει ηγέτες να λύσουν τη σιωπή τους και να εκφράσουν τις ιδέες και τις απόψεις τους για τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα. Παράλληλα να τους καλεί να αναλάβουν δράση, ατομική και ομαδική, στην εποχή της κρίσης …Το σύγχρονο όραμά των ενεργών πολιτών για τη συνοχή και την ανάπτυξη της τοπικής κοινότητας θα μπορούσε, δε, να το αφουγκραστεί δυνητικά προσκαλώντας τους στο ίδιο του το ‘σπίτι’ …
Λέξεις-Κλειδιά: Κοινοτική εκπαίδευση, πολιτισμική εμψύχωση, προφορικές μαρτυρίες, εθελοντισμός, βιωματική μάθηση, μουσειακή ενήλικη εκπαίδευση
Abstract
This paper is a reconsideration of a laboratory in empirical training-experiential seminar that took place at the Institution of Research & Studies “Eleftherios K. Venizelos” as an effort by the volunteers of the Scientific Network of Adult Education in Crete to assist the local community as well as the plain citizens to “open the door to culture”. In his hometown, the “leader” of the “Great Idea” can even today inspire people-active citizens/potential leaders to quit their silence and express their ideas on modern social situation…as well as he can prompt them to take action, both as individuals and as a team in this “crisis”… He could also potentially “sense” the modern vision of active citizens for a united and developed local community and invite them into his own “home”…
Ποιο είναι το ηθικό ανάστημα ενός μεγάλου ηγέτη και πώς αυτό μπορεί να καθορίζει το «όραμα» και το «έργο» του; Για την απάντηση στο ερώτημα αυτό μπορεί κανείς να ανατρέξει σε ποικίλες ιστορικές πηγές και σε μεγάλους ηγέτες, ωστόσο εδώ σκιαγραφείται ένα απόσπασμα από την ομιλία του ντόπιου ηγέτη Ελ. Βενιζέλου προς τα μέλη της «Φιλελεύθερης Νεολαίας» στις 18/02/1929:
«Τα ανθρώπινα πράγματα, είναι τοιαύτα, ώστε κανείς ποτέ δεν ημπορεί να επιτύχη απολύτως εκείνο, το οποίο επιδιώκει. Πρέπει να έχει μπροστά του ένα μεγάλο ιδανικόν και να κυττάζη να πλησιάζη καθ’ ημέραν όσον ημπορεί περισσότερο προς αυτό. […] Μη βιάζεσθε να φθάσετε. Ή ορθότερον τρέχετε όσον θέλετε, όπως ταχύτερον φθάσετε εις τον σκοπόν σας, προσέχοντες μόνον να μη σκοντάψετε, αλλά μη αδιαφορείτε ποτέ δια τα μέσα, που θα σας οδηγήσουν εις την επιτυχίαν. […] η πολιτική της τιμιότητος εις τον καθ’ημέραν βίον, σταθερώς εφαρμοζόμενη, δεν οδηγεί μόνον ασφαλέστερον, αν όχι ταχύτερον, εις την επιτυχίαν, αλλά και αυξάνει καταπληκτικώς την ηθικήν απόλαυσιν, ην παρέχει η επιτυχία. Αγαπάτε εξάλλου το έργον εις το οποίον επεδόθητε με όλην την δύναμιν της ψυχής σας, αφοσιωθείτε εις αυτό και εκτελείτε το με αγάπην και επιμέλειαν.» Πηγή: Εφημερίς «Ελεύθερον Βήμα», 18/02/1929
Η σύμπραξη του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος» και του Επιστημονικού Δικτύου Εκπαίδευσης Ενηλίκων Κρήτης που έλαβε χώρα την Τρίτη 5 Ιουνίου 2012 και ώρα 18.00-21.00 μ.μ. στο κτίριο των Διοικητικών και Επιστημονικών Υπηρεσιών του Ιδρύματος (Χαλέπα, Χανιά) απευθύνθηκε σε εικοσιοκτώ (28) εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του νομού και σε δύο ομάδες ενήλικων εκπαιδευόμενων του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας Χανίων (28 άτομα).
Η θεματική του σεμιναρίου αφορούσε στον προσδιορισμό της έννοιας «Πολιτειότητα» (“citizenship”), δηλαδή στα χαρακτηριστικά και στο ρόλο του ενεργού πολίτη στο σύγχρονο εθνικό και διεθνές περιβάλλον με βάση τη νομική, τη συναισθηματική, τη γνωστική και την πρακτική διάστασή του (Κυριάκης-Τερεζάκη, 2012). Οι έννοιες «Πολιτειότητα» – «ενεργός πολίτης» που πραγματεύτηκε το σεμινάριο αποκτούν στις μέρες μας νέο περιεχόμενο λόγω των σύγχρονων κοινωνικο-οικονομικών αναγκών. Είναι, δε, οι εν λόγω συνθήκες υπαίτιες για την ανατροπή των παραδοσιακών δεδομένων στο χώρο της εκπαίδευσης, γενικά, και της μουσειακής εκπαίδευσης, ειδικότερα, αναδεικνύοντας τη Διά βίου Μάθηση και την Εκπαίδευση Ενηλίκων σε βασικό μοχλό ενίσχυσης της ιδιότητας του Πολίτη (Anderson, 2000).
Το σεμινάριο που είχε βιωματικό χαρακτήρα και χαρακτηριστικά εμπειρικής εκπαίδευσης οργανώθηκε στο ευρύτερο θεωρητικό πλαίσιο των διαστάσεων της έννοιας της Πολιτειότητας-Ηγεσίας, με σκοπό να αναδυθούν οι ομοιότητες και οι διαφορές στον τρόπο με τον οποίο οι συμμετέχοντες των δύο ομάδων αντιλαμβάνονται την έννοια. Στο πλαίσιο αυτό επιδιώχθηκε οι εκπαιδευόμενοι να απεκδυθούν τους οικείους ρόλους τους ως μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας (εκπαιδευτικοί και μαθητές), να συνειδητοποιήσουν τον «ενεργό πολίτη» και τον «εν δυνάμει ηγέτη» που κρύβουν μέσα τους, και να αντιληφθούν την ικανότητά τους στην ανάληψη δράσης ως συνεργαζόμενα/ενεργά μέλη των ομάδων πρωτοβουλίας στις οποίες συμμετέχουν (Αρχοντάκη-Φιλίππου, 2003, Κόκκος, 2005, Τερεζάκη, κ.ά, 2009, Kolb D., 1984, Freire, 1977α).
Ας δούμε όμως πώς ήρθαν οι εκπαιδευόμενοι και, συγκεκριμένα, κάποια από τα χαρακτηριστικά και τις προσδοκίες των μελών των δύο ομάδων:
«Από το σεμινάριο προσδοκώ να μάθω (περισσότερα για την πολιτειότητα) , να περάσω καλά (με πραγματικά βιωματικές δραστηριότητες), να αποχωρήσω γεμάτος (ιδέες που θα μπορώ να αξιοποιήσω στην τάξη) [Enrico Berlingner], ήρθα από περιέργεια [Αρτέμης], περιμένω από το σεμινάριο να εμπλουτίσω τους τρόπους επικοινωνίας με τους γύρω μου και τους μαθητές μου [ο προβληματισμένος], να συναντήσω ανθρώπους που πιστεύουν στο αριο κα που θέλουν να προσπαθούν να αλλάξουν το σήμερα…φεύγοντας θα ήθελα να νιώσω προβληματισμένος κι αισιόδοξος [τι περιμένω;], ευκαιρία για αναστοχασμό πάνω σε προβληματισμούς που με απασχολούν εδώ και καιρό.. [γκρινιάρης], εμπλουτισμός της δεξιότητας του να ζεις ως πολίτης που αναγνωρίζει τις ευθύνες του και μπορεί να συμμετέχει ενεργά στην καθημερινότητά του [μυγδαλίτσα], προσδοκώ να υπηρετώ με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το κοινωνικό σύνολο [Μάγια], να προσθέσω μία ακόμη ενδιαφέρουσα εμπειρία συνδυασμένη με γνώση στο πάζλ της ζωής μου [αισιόδοξη], μου αρέσει να αναζητώ καινούριες γνώσεις, [αντζούγια], θέλω να μάθω να προσεγγίζω σε βαθύτερο επίπεδο τους ανθρώπους και τους εκπαιδευόμενους [πικροδάφνη], σε χαλεπούς καιρούς το να διαβάζεις τον τίτλο «ενεργοί πολίτες και μεγάλες ιδέες» είναι πρόκληση…οι προσδοκίες πολλές οι τρεις ώρες λίγες. Το φαινόμενο της ιδιότητας του πολίτη έχει πολλές μορφές κι εκφάνσεις; Ποια η σχέση του με την ανάπτυξη της ελευθερίας, της παιδείας και το είδος της πολιτείας; Ζητούνται απαντήσεις ή έστω ένας γόνιμος προβληματισμός [ο γιος της βροχής], να γίνω πιο ενεργή πολίτης και να μπορέσω αυτό να το μεταδώσω [διαρκής αναζήτηση στο διαδίκτυο], θεωρώ ότι είμαι ενεργός πολίτης και γι αυτό μου έκανε «κλικ» το θέμα….ένα άλλο, γιατί γνωρίζω και εμπιστεύομαι τις επιμορφώτριες στον τρόπο διαχείρισης των ομάδων, τον εμπλουτισμό των γνώσεων, την ανατροφοδότηση των πληροφοριών …[μητέρα Τερέζα] κλπ …προσδοκώ μέρος της ιστορικής αλήθειας της Ελλάδας [έντιμος], ο δυνατός έρχεται από ψηλά! [ψάρεμα νυκτερινό], πώς οι μεγάλες ιδέες άραγε μπορούν να σταθούν στην εποχή μας; [περίεργη], ‘περιμένω από και κάτι σαν ομαδικό…με πρότυπο το Βενιζέλο τον μοναδικό’ [πεταλούδα]»
Στη συνέχεια, μέσα από την τεχνική του ‘διαλόγου’ και τη δυναμική της ομάδας, τον αναστοχασμό κι άλλες ενεργητικές τεχνικές της Εκπαίδευσης Ενηλίκων οι συμμετέχοντες έλυσαν τη σιωπή τους κι εξέφρασαν με μοναδικά αυθεντικό τρόπο τις εμπειρίες, τα συναισθήματα και τις προστάσεις τους σχετικά με δικές τους πρωτοβουλίες και την ανάληψη ευθυνών (στο παρελθόν, στο παρόν, στο μέλλον) (Κοσμόπουλος, 2000, Κοσσυβάκη, 2003, Κουρετζής, 2009, Martin, 1999).
Κινηματογραφικό απόσπασμα και γραπτή μαρτυρία, ως εκπαιδευτικά μέσα, βοήθησαν τους πολίτες να αλληλεπιδράσουν δυναμικά, να ανταλλάξουν και να καταγράψουν τις ‘Ιδέες’ δώδεκα Ομάδων Πρωτοβουλίας. οι οποίες καταληκτικά ανακοινώθηκαν σε κλίμα Δημοκρατικής-Κριτικής εκπαίδευσης στην κατάμεστη αίθουσα του Εθνικού Ιδρύματος «Ελευθέριος Βενιζέλος» (Παπαγεωργίου, 2010, Merrifield, 2002, Martin, 2003, Jarvis, 2009, Shor, 1992, Πηγιάκη, 2006).
Ακολουθούν, ενδεικτικά, κάποιες από τις δώδεκα προτάσεις των ‘ενεργών πολιτών ως εν δυνάμει ηγετών’ οι οποίες αναμετρήθηκαν στην ολομέλεια των συμμετεχόντων, με επικρατούσα εκείνην της ομάδας «ΑΝΕΜΟΣ». Οι ιδέες αυτές, στο εξής, αποτελούν τις πρώτες ηχογραφημένες μαρτυρίες ανώνυμων ενεργών πολιτών, ανθρώπων που τόλμησαν να κάνουν το ‘βήμα μπροστά’, απέκτησαν φωνή και συνειδητά -από το βήμα του Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος»- συναίνεσαν στην ανακοίνωση των απόψεών τους στον τοπικό τύπο (Ρεπούση-Ανδρεάδου, 2010):
ΟΜΑΔΑ «ΠΟΛΥΦΗΜΟΣ»: «Το πρόβλημα των αδέσποτων σκύλων στην πόλη μας προβληματίζει έντονα την τοπική μας κοινωνία. Καθημερινά αντιμετωπίζουμε προβλήματα όπως: νεκρά ζώα από δηλητηρίαση στις γειτονιές μας, τροχαία ατυχήματα με ζώα, επιθέσεις ζώων σε παιδιά και ενήλικες, παράπονα από πολίτες και επισκέπτες της πόλης μας. Η δημιουργία ενός χώρου στέγασης, φροντίδας και προώθησης για υιοθέτηση ζώων θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την παραπάνω κατάσταση. Καλούμε όλους τους πολίτες της πόλης να ταχθούν υπέρ του ευγενικού αυτού σκοπού προς όφελος όλων μας!»
ΟΜΑΔΑ «ΟΙ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ»: «‘Δώστε μας πίσω το παρελθόν μας για να έχουμε ένα πολύχρωμο παρόν και ένα ιστορικό μέλλον’! Συμπολίτες Χαλεπιανοί και πολίτες του κόσμου, η κατοικία της Βαρόνης Σβάρτς αποτελεί κομμάτι της αυθεντικότητας αυτού του τόπου. Μας λυπεί η αδιαφορία και ίσως η ιστορική άγνοια της πολιτείας. Γι αυτό είμαστε εμείς εδώ! Για να δώσουμε ψυχή στην αποκαθήλωση και ανάσταση της ιστορικής μας αλήθειας. Όλοι μαζί σαν μια ενωμένη αλυσίδα ας αγωνιστούμε για την αναστήλωση ενός αρχιτεκτονικού κοσμήματος του παρελθόντος. Το νέο κτίσμα θα λειτουργήσει ως βιβλιοθήκη και πνευματικός πολυχώρος, χώρος έκφρασης και δημιουργίας!»
ΟΜΑΔΑ «ΟΙ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΕΣ»: «Η φαντασία στην εκπαίδευση. Κλείστε τα βιβλία κι ανοίξτε τα μάτια! Όχι άλλες εξετάσεις! Ενεργητικότητα, όχι παθητικότητα! Ναι στη δημιουργικότητα και τη ζωή στο σχολείο!
ΟΜΑΔΑ «ΓΥΠΑΣ»: «Ο λόγος που αποφασίσαμε να κάνουμε δενδροφύτευση είναι ότι θα ομορφύνει ο τόπος που ζούμε! Θα γίνει πιο ανθρώπινος! Μέσα από τη συνεργασία θα μάθουμε να συμπληρώνουμε ο ένας τον άλλο για το καλό όλων μας!!! Πρασινίζοντας την πόλη μας κάνουμε πιο όμορφη τη ζωή των παιδιών μας! Ελάτε μαζί μας!!! »
ΟΜΑΔΑ «ΕΝΕΡΓΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΕΠΩΝΥΜΟΥΣ-ΑΝΤΙ ΑΝΩΝΥΜΟΥΣ»: «Το Μότο μας είναι: ‘Η πληροφορία είναι δύναμη!’. Δώστε μας παντού ελεύθερη πρόσβασης το διαδίκτυο. Η γνώση και η τεχνολογία είναι αγαθά και όχι προϊόντα. Διεκδικήστε ελεύθερο διαδίκτυο υπογράφοντας στα κατά τόπους ‘καφέ’!»
ΟΜΑΔΑ «ΟΡΑΜΑΤΙΣΤΕΣ»: « Τέλος στον οδικό Μινώταυρο (ΒΟΑΚ)! »
ΟΜΑΔΑ «ΑΝΕΜΟΣ» (νικητές): Καλησπέρα σας! Είμαι ο Αντώνης, εκπροσωπώ την ομάδα «Άνεμος», η οποία αποτελείται από τέσσερα άτομα, μαθητές του ΣΔΕ Χανίων. Σαν θέμα αποφασίσαμε να σας αναπτύξουμε το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας. Αγαπητοί συμπολίτες μας, ως ενεργοί πολίτες αποφασίσαμε ότι θα θέλαμε να συνεχιστεί η λειτουργία του Γυμνασίου Δεύτερης Ευκαιρίας κι ακόμα θα θέλαμε την ενεργοποίηση του Λυκείου Δεύτερης Ευκαιρίας. Γι’ αυτό ζητάμε τη στήριξη και τη βοήθειά σας. Για όσους δεν ξέρουν, θα ήθελα να σας αναφέρω μερικά από τα χαρακτηριστικά του σχολείου. Ακούστε τα και αποφασίστε αν θα μας βοηθήσετε. Μερικά από τα χαρακτηριστικά είναι η ομαδικότητα, η ευκαιρία μάθησης, η διερεύνηση σκέψεων, απόψεων και ιδεών και ο εμπλουτισμός γνώσεων. Γι’ αυτό σάς καλούμε να στηρίξετε, με όποια ενέργεια μπορείτε, την ιδέα και την απόφασή μας. Ελάτε μαζί μας! Στηρίξτε μας! Ευχαριστούμε! [ακούγονται χειροκροτήματα]
Hχογραφημένες Δηλώσεις της ομάδας «Άνεμος» μετά την πρωτιά…
[Μιλάει ο Αντώνης] Το μόνο που θέλουμε να πούμε ως ομάδα είναι «Ευχαριστούμε που μας στηρίξατε. Η ιδέα μας πραγματικά αξίζει. Το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας πραγματικά αξίζει και μπορώ να το πω με σιγουριά γιατί έχω πάει και στο νυχτερινό Γυμνάσιο. Το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας δίνει πολύ περισσότερες δυνατότητες στα ενήλικα άτομα, λειτουργεί με έναν πολύ διαφορετικό τρόπο, πολύ πιο… θέλω να πω ότι τραβάει τον ενήλικα πιο καλά, του δίνει δυνατότητες, του δίνει ιδέες. Εεε, αυτά!» [ακούγονται χειροκροτήματα του κοινού] «Και πάλι ευχαριστώ! Ευελπιστώ και στη λειτουργία του Λυκείου Δεύτερης Ευκαιρίας, που πιστεύω ότι θα είναι κάτι πολύ δυνατό για την πόλη μας. Πιστεύω ότι θα υπάρχει ανταπόκριση από πολλά άτομα γιατί πραγματικά το αξίζετε» [απευθυνόμενος προς τους καθηγητές/τις καθηγήτριες του ΣΔΕ, που παρακολουθούν].
Στο βιβλίο αναμνήσεων-ημερολόγιο της πρώτης παρέμβασης ενήλικης εκπαίδευσης στο χώρο του Ιδρύματος μπορεί κανείς να δει σχόλια από τους ενεργούς πολίτες που εκείνο το βράδυ έδωσαν νόημα με την επίσκεψή τους στο χώρο πολιτισμού.
Επήρα αρκετά στοιχεία για την εκπαιδευτική δραστηριότητα εκτός της τάξεως. Ευχαριστούμε. Ο προβληματισμένος.
Πέρασα υπέροχα. Ένιωσα Ενεργός Πολίτης!! Μαρία Κλιματσάκη
Τι ωραία να δουλεύεις με την ομάδα! Απόλαυσα κάθε στιγμή. Πόπη Ψαρουδάκη
Απλά τέλειο. Ευχαριστώ πολύ!! Ευριπίδης
Συνεχίστε την προσπάθεια σας στο ταξίδι της βιωματικής μάθησης… Όλα ήταν υπέροχα! Ευχαριστούμε! Ειρήνη
Οι αρχικές προσδοκίες μου ικανοποιήθηκαν στο έπακρο… και ευτυχώς γεννήθηκαν νέες..! Μαρία Κατσικανδαράκη Νηπιαγωγός
Η εμπειρία ήταν υπέροχη! Έμαθα και ελπίζω να μεταδώσω τα τόσο σημαντικά που μου προσφέρατε με την ίδια αγάπη. Μάρθα
Υπέροχα! Χρυσή
Υπέροχα! Γεωργία Δρακάκη
Επίσης, μέσω του αναστοχαστικού διαλόγου μεταξύ των συμμετεχόντων μπορεί κανείς να διακρίνει τη συνειδητοποίηση του πόσο μακρύ δρόμο έχουν να διανύσουν άνθρωποι και πολιτισμικοί χώροι προς την κατεύθυνση της γνήσια Δημοκρατικής κι Απελευθερωτικής Αγωγής (Δακοπούλου, κ.ά, 2012, Θεοδωρόπουλος, 1997, Πηγιάκη, 2006),
Μιας Κριτικής Επικοινωνιακής Αγωγής που συν-κινεί και συμπαρασύρει το σύνολο των πολιτών της τοπικής κοινότητας στη δημιουργία Δικτύων Συνεργασίας για την αποδόμηση όσων, πλέον, δεν συν-κινούν, καθώς επίσης και την αναδόμηση ενός νέου κόσμου που στηρίζεται στις Μεγάλες Ιδέες των Ανθρώπων του (Thompson, 2002, Τερεζάκη, 2010, 2012).
Στην αρχή το σεμινάριο ενηλίκων μου φάνηκε ως παιχνίδι και με ξάφνιασε, όμως μετά και με τρόπο φυσικό κατέληξε σε ένα πολύ ποιοτικό κι ευχάριστο και γνήσια βιωματικό σεμινάριο ενηλίκων.
Στεναχωρήθηκα γιατί (μέσα στον καιρό της κρίσης) δεν υπήρχαν κουλουράκια …όμως υπήρχε ουσιαστική επικοινωνία.
Συγχαρητήρια για την επιλογή του θέματος! Πραγματικά η επιλογή των επιμέρους σημείων κλειδιών που επιλέχτηκαν ήταν πολύ καλή.
Εκείνο το ‘επάνω κάτω’ στο αρχικό θεατρικό παιχνίδι …άραγε γιατί; Προσοχή γιατί αυτές τις ημέρες ανακαλούμε το ‘εγέρθητει’ εμείς οι ενήλικες …
Θέλω να μοιραστώ μαζί σας ένα συναίσθημα σε όρους διδακτικο-μεθοδολογικούς… σας ευχαριστώ πολύ που για πρώτη φορά εσείς με διδάξατε για την εξελικτικότητα του διαλόγου και της ομάδας ως μεθόδους διδασκαλίας.
Εμείς οι μαθητές του σχολείου δεύτερης ευκαιρίας εδώ στο σεμινάριο, νιώθουμε την ανάγκη να μη χαθούμε και να ξανασυναντηθούμε.
Το τέλος του σεμιναρίου αποκάλυψε την ‘προστιθέμενη αξία’ του… ότι δηλαδή μπορεί να φύγει από τα όρια του Ιδρύματος και μέσα από ιδέες σαν κι αυτές που γεννήθηκαν εδώ να γεννηθεί κάτι καινούριο…!
Πρόκειται για μια δράση που αξίζει όλοι να την κοινωνήσουμε!
Ένας ασφαλής τρόπος διεύρυνσης της σκέψης και της δράσης ενός ατόμου είναι εκείνος της συμμετοχής του σε ομάδες πρωτοβουλίας και δράσης για την αλλαγή της δικής του μα και της κοινωνικής πραγματικότητας (Πολέμη-Τοδούλου, 2010, Τερεζάκη, κά, 2011, Christakis-Fowler2009). Στην κατεύθυνση αυτή κινήθηκαν οι : «α/ θετικοί, αθάνατοι/ες αγωνιστές/τριες, ανακαινιστές του παρελθόντος, άνεμος, άτλαντας, γαρδένιες και κρίνος, επώνυμους, μάθε παιδί μου γράμματα, Μπαμπινιώτης, οραματιστές, Πολύφημος, ριζοσπάστης» και οι συνεργάτιδες του Επιστημονικού Δικτύου και του Εθνικού Ιδρύματος προχωρώντας μακρύτερα … την προβληματική για ‘την ενήλικη εκπαίδευση’, ‘την ενδυνάμωση’, ‘τη δημιουργία-απελευθέρωση’ στο μουσειακό χώρο, στην πόλη και στη ζωή …
Βιβλιογραφία
Αρχοντάκη, Z., & Φιλίππου, Δ. (2003). 205 Βιωματικές ασκήσεις για εμψύχωση ομάδων (5η έκδ). Αθήνα: Καστανιώτης.
Anderson, D., (2000). A conceptual framework, at: Museums and Adults Learning, NIACE, Leicester, (p. 4-11)
Bartle, F., (2009). Κοινωνικο-πολιτισμική Εμψύχωση, Ανασύρθηκε από το δικτυακό τόπο http://www.scn.org/mpfc/modules/emp-intg.htm (10/04/2010)
Christakis, N.,-Fowler, J., (2009). Συνδεδεμένοι, Αθήνα. Κάτoπτρο
Δακοπούλου, Α., Καλογρίδη, Σ., Τερεζάκη, Χ. (2012). Ο Αναστοχασμός στην Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών. Ένα παράδειγμα από το Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης. Στο: ΕΕΕΕ, Καλές Πρακτικές στην Εκπαίδευση Ενηλίκων, Πρακτικά 4ου Συνεδρίου, 27-29 Απριλίου. Αθήνα
Βενιζέλος, Κ. Ε, (1929), Εφημερίς Ελεύθερον Βήμα, (18/02/1929), Αθήνα
Freire, P., (1977α). Η Αγωγή του Καταπιεζόμενου, Αθήνα: Ράππας
Jarvis, P. (2009). Μαθαίνοντας τι σημαίνει να είμαι άτομο στην κοινωνία. Στο K. Illeris (Επιμ.) Σύγχρονες Θεωρίες Μάθησης. Αθήνα: Μεταίχμιο, σ.38-54.
Θεοδωρόπουλος, Ι., (1997), Με άλλα μάτια, Αθήνα: Γρηγόρης
Κόκκος, Α. (2005). Ανιχνεύοντας το πεδίο, Αθήνα:Μεταίχμιο.
Kolb D., (1984). Experiential Learning, Prentice Hall, Englewood Cliffs,New Jersey
Κοσμόπουλος, Α. (2000). Σχεσιοδυναμική παιδαγωγική του Προσώπου. Αθήνα: Γρηγόρης.
Κοσσυβάκη, Φ. (1998). Κριτική Επικοινωνιακή Διδασκαλία. Αθήνα: Gutenberg.
Κοσσυβάκη, Φ. (2003). Εναλλακτική Διδακτική. Αθήνα: Gutenberg.
Κουρετζής, Λ. (2009). Το θεατρικό παιχνίδι και οι διαστάσεις του. Αθήνα: Ταξιδευτής.
Κυριάκης, Κ. – Τερεζάκη, Χ. (2012). Η Θεωρία της Ποικιλότητας, η Τεχνική ‘Α-Β-Γ’ και η ‘Εκπαίδευση στην Πολιτειότητα’. Στο: ΕΕΕΕ, Καλές Πρακτικές στην Εκπαίδευση Ενηλίκων, Πρακτικά 4ου Συνεδρίου, 27-29 Απριλίου. Αθήνα
Martin, I. (1999). ‘Lifelong Learning for Democracy: Stretching the Discourse of Citizenship’ in Scottish Journal of Adult and Continuing Education, 5(2) 89-103
Merrifield, J. (2002). Learning Citizenship, Brighton:Institute of Development Studies
Mezirow και Συνεργάτες, (2006), Η Μετασχηματίζουσα Μάθηση, Αθήνα: Μεταίχμιο
Παϊζης, Ν. (2010). Eκπαίδευση Πολιτισμός και Κοινωνική Καινοτομία. Η κοινωνική καινοτομία στο επίκεντρο ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών. Στο Εκπαίδευση Ενηλίκων και Πολιτισμός στην Κοινότητα. Σε e-Διάσταση. Διαθέσιμο στο: http://cretaadulteduc.gr/blog/?cat=6
Παπαγεωργίου, Η. (2010). Εκπαίδευση Ενηλίκων και Κοινότητα. Το θεωρητικό πλαίσιο. Στο Εκπαίδευση Ενηλίκων και Πολιτισμός στην Κοινότητα. Σε e-Διάσταση. Διαθέσιμο στο: http://cretaadulteduc.gr/blog/?p=183
Πηγιάκη, Π., (2006), Δημοκρατική-Κριτική Εκπαιδευτική Καινοτομία, Αθήνα: Γρηγόρης
Πολέμη-Τοδούλου, Μ. (2010). Η Συστημική Προσέγγιση –Κλειδί για έναν Νέο Εκπαιδευτικό Σχεδιασμό. Μετάλογος, 18.
Ρεπούση, Μ., Ανδρεάδου, Χ. (2010). Προφορικές Ιστορίες. Ένας οδηγός προφορικής ιστορίας για την Εκπαίδευση και την Κοινότητα. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων-Τμήμα Πολιτισμού και Παιδείας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Χανιά.
Shor, Ι., (1992), Empowering Education, TheUniversity ofChicago PressChicago andLondon
Τερεζάκη. X., & Συνεργάτες (2009). «Εναρκτήρια Συνάντηση: το “Α” ίσως και το “Ω” … Από τη Θεωρία στην Πράξη». Χανιά: Επιστημονικό Δίκτυο Εκπαίδευσης Ενηλίκων Κρήτης (ΕΔΕΕ.Κ).
Τερεζάκη, Χ. (2010), Για μια δημιουργική και συνεκτική μαθησιακή κοινότητα. ΕΔΕΕΚ: Μια πρόταση για τη διασύνδεση των εκπαιδευτικών και πολιτιστικών εμψυχωτών.Στο: Εκπαίδευση Ενηλίκων και Πολιτισμός στην Κοινότητα. Σε e-Διάσταση, 1, http://cretaadulteduc.gr/blog/?cat=6
Τερεζάκη. X., & Συνεργάτες (2011). Πρόγραμμα ‘ΕΣΤΙΑ σε ΔΡΑΣΗ’: Μια κοινότητα μάθησης, πρακτικής και μετασχηματισμού στην Κρήτη. Πρακτικά 9ης Διεθνούς Συνδιάσκεψης για τη Μετασχηματίζουσα Μάθηση, Αθήνα ΕΕΕΕ και στο Εκπαίδευση Ενηλίκων και Πολιτισμός στην Κοινότητα. Σε e-Διάσταση, 4, http://cretaadulteduc.gr/blog/?cat=20
Τερεζάκη, Χ. (2012). Η εφαρμογή του Project ως ενεργητική διδακτική πρόταση στην αρχική και στην ενήλικη εκπαίδευση. Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή, ΕΑΠ, Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών, Τμήμα: Σπουδές στην Εκπαίδευση-Εκπαίδευση Ενηλίκων, Πάτρα.
Thompson, J. (2002). Community Education and Neighbourhood Renewal, Leicester: NIACE U.K.