ISSN:1792-2674
Θεοδούλου Αικατερίνη, Εκπαιδευτικός ΠΕ70
katetheodoulou@gmail.com
Πατεράκης Ιωάννης, Εκπαιδευτικός ΠΕ70
jps72003@gmail.com
Περίληψη
Η συγκεκριμένη εργασία αφορά μία πρόταση διδασκαλίας σχεδιασμένη, εφαρμοσμένη και αξιολογημένη, για το μάθημα της Φυσικής της Ε΄ τάξης Δημοτικού συνδεδεμένη με την ενότητα του σχολικού εγχειριδίου, «Ηλεκτρισμός». Η εργασία υλοποιήθηκε τη σχολική χρονιά 2023-2024 με μαθητές/τριες της Ε΄ τάξης του Δ. Σ. Βαμβακόπουλου στη σχολική τάξη και παρουσιάστηκε στην καθιερωμένη δράση που οργανώνει κάθε χρόνο το ΕΚΦΕ (Εργαστηριακό κέντρο Φυσικών Επιστημών) Χανίων για τον εορτασμό των Φυσικών Επιστημών. Το παρόν άρθρο παρουσιάστηκε ως καλή πρακτική στο πλαίσιο της αυτομόρφωσής μας στην 1η ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ (Συνέδριο) ΔΙ.Π.Ε Χανίων. Πρόκειται για μια ιδέα που συνδυάζει τη θεωρητική γνώση, σχετικά με την κατασκευή ηλεκτρικών κυκλωμάτων με τη βιωματική συμμετοχή των μαθητών/τριών με αντικείμενο την Τέχνη, προσαρμοσμένη όμως στα ποικίλα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών όπως: αθλητισμός, μουσική, γεωγραφία, ιστορία, ζωγραφική, γλυπτική, κινηματογράφος κ.ά. Εμπλεκόμενα μαθήματα: Γλώσσα, Φυσική, Μουσική, Εικαστικά, Μαθηματικά, Ιστορία, Εργαστήρια Δεξιοτήτων (STEM). Το κυριότερο μεθοδολογικό εργαλείο αποτέλεσε η μέθοδος project. Οι στόχοι ήταν γνωστικοί, μαθησιακοί, παιδαγωγικοί και κοινωνικοσυναισθηματικοί. Δόθηκε η δυνατότητα στους/στις μαθητές/τριες να εμπλακούν ενεργά και διερευνητικά και να παρουσιάσουν το αποτέλεσμα της δράσης τους με τρεις (3) τρόπους: στην αίθουσα διδασκαλίας, στην εκδήλωση που οργάνωσε το ΕΚΦΕ Χανίων και στους/στις μαθητές/τριες και δασκάλους/ες του σχολείου μας. Προστιθέμενη αξία της δράσης ήταν η ενίσχυση της ομαδικότητας, η καλλιέργεια δεξιοτήτων και η συνεργασία μαθητών/τριών με χαμηλό μαθησιακό και επικοινωνιακό προφίλ, γεγονός που καταδεικνύει τη δράση αυτή ως μία καλή πρακτική προς αυτήν την κατεύθυνση.
Λέξεις κλειδιά: μέθοδος project, βιωματική δράση, φωτεινοί παντογνώστες, ελκυστική μάθηση, αλληλεπίδραση.
1. Εισαγωγή
Στα πλαίσια του κύκλου του STEM στο μάθημα των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων της Ε΄ Δημοτικού, αλλά και του μαθήματος της Φυσικής , ενότητα «Ηλεκτρισμός», οι μαθητές/τριες της Ε΄ τάξης πραγματοποίησαν μια εξαιρετική δράση με πολλαπλά οφέλη και σημαντική προστιθέμενη αξία.
Η Ε΄ τάξη συμμετείχε επίσης στην καθιερωμένη, ετήσια δράση του ΕΚΦΕ Χανίων (Εργαστηριακό Κέντρο Φυσικών Επιστημών) «Γιορτάζοντας τις Φυσικές Επιστήμες», στις 20 Απριλίου 2024, και με αντικείμενο εφαρμογής τις φυσικές επιστήμες στην Τέχνη, οι μαθητές/τριες κατασκεύασαν Φωτεινούς Παντογνώστες.
Πρόκειται για επιτραπέζια παιχνίδια γνώσεων. Ουσιαστικά οι παίκτες αντιστοιχούν τις σωστές εικόνες με τις απαντήσεις που θεωρούν ότι ταιριάζουν χρησιμοποιώντας δύο καλώδια που έχουν ηλεκτρισμό χαμηλής ισχύος. Σε κάθε σωστή αντιστοίχιση ανάβει ένα λαμπάκι ή ακούγεται κάποιος χαρακτηριστικός ήχος.
Εικόνα 1: Φωτεινός Παντογνώστης ατομικού ενδιαφέροντος .
2. Κυρίως Μέρος
2.1 Στόχοι
Ν’ αναγνωρίσουν, να ονομάσουν, να διατυπώσουν και να εξηγήσουν συλλογικές, μαθησιακές δραστηριότητες που αφορούν τα ηλεκτρικά κυκλώματα.
Να χρησιμοποιήσουν, να οργανώσουν, να δημιουργήσουν και να παράγουν κατασκευές με κριτήριο την Τέχνη στις διάφορες μορφές της.
Να συμμετέχουν, ν’ αλληλεπιδρούν και να συνεργάζονται.
2.2 Μεθοδολογία
ΜΕΘΟΔΟΣ PROJECT: ερευνητική – βιωματική μάθηση με τη χρήση ασκήσεων πεδίου. Ο σχεδιασμός της άσκησης – μαθήματος γίνεται με ευθύνη της ομάδας και στοχεύει κυρίως στην ολοκλήρωση κάποιου έργου που οδηγεί στη λύση ενός προβλήματος, που τις περισσότερες φορές έχει τη μορφή μιας κατασκευής. (Ματσαγγούρας, 2007)
ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ: Συνεργασία, κοινωνικοποίηση και δραστηριοποίηση όλων των μαθητών/τριών και ιδιαίτερα των πιο αδύναμων. Προστιθέμενη αξία της δράσης ήταν η ενίσχυση της ομαδικότητας, αλλά και η καλλιέργεια δεξιοτήτων και συνεργασίας μαθητών/τριών με χαμηλό μαθησιακό προφίλ, γεγονός που καθιστά τη δράση αυτή ως μία καλή πρακτική προς αυτή την κατεύθυνση.
ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ: Συμμετοχική διαδικασία με στόχο την ενίσχυση δεξιοτήτων (Κασσωτάκης, Φλουρής, 2005).
ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ: Πρόκειται για μια ιδέα που συνδυάζει τη θεωρητική γνώση σχετικά με τη δημιουργία – κατασκευή ηλεκτρικών κυκλωμάτων (στο μάθημα της Φυσικής, κεφ. Ηλεκτρισμός), με τη βιωματική συμμετοχή μαθητών/τριών με αντικείμενο την Τέχνη, προσαρμοσμένη όμως και στα ποικίλα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών όπως π.χ. αθλητισμός, μουσική, κινηματογραφικοί ήρωες, ιστορία, γεωγραφία, ζωγραφική , γλυπτική, μουσική, εικαστικά κ.ά. (Κασσωτάκης, Φλουρής, 2005)
Αξιοσημείωτο είναι και το πεδίο εφαρμογής του STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) στα πλαίσια των μαθημάτων των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων, το οποίο υλοποιήθηκε από τα παιδιά που δημιούργησαν, μέτρησαν και κατασκεύασαν τα επιτραπέζια αυτά παιχνίδια.
ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΙΚΗ – ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ: Μέσα από το περιβάλλον του σχολικού εγχειριδίου της Φυσικής (ενότητα Ηλεκτρισμός) που παρέχει τις γνώσεις και με την καθοδήγηση-βοήθεια των εκπαιδευτικών οι μαθητές/τριες ανακαλύπτουν, αποκτούν και οργανώνουν τις γνώσεις σχετικά με το αντικείμενο διδασκαλίας τους.
ΚΑΤΑΙΓΙΣΜΟΣ ΙΔΕΩΝ: Στην ολομέλεια της Ε΄ τάξης και με τη συμβουλευτική των εκπαιδευτικών προτάθηκαν ιδέες σχετικά με τον τίτλο της ομάδας και με την θεματολογία των Φωτεινών Παντογνωστών.
2.3 Χωρισμός σε ομάδες
Χωρίστηκαν σε μεικτές, ετερογενείς ομάδες των 5-6 ατόμων.
2.3.1 Κριτήρια χωρισμού:
Διαφορετικό επίπεδο δεξιοτήτων στην ενασχόληση με την τεχνολογία (ηλεκτρικά κυκλώματα)
Οι φιλίες
Τα ενδιαφέροντα ως προς τις θεματικές ενότητες
2.4 Υλοποίηση κατασκευής
2.4.1 Κατασκευή
Οι μαθητές/τριες μέτρησαν, έκοψαν, κόλλησαν, εφάρμοσαν, δοκίμασαν, πρότειναν, συνεργάστηκαν και στο τέλος απόλαυσαν τις δημιουργίες τους παίζοντας τους Φωτεινούς Παντογνώστες και δοκιμάζοντάς τους με λαμπάκια ή ηχητικά εφέ σε ηλεκτρικά κυκλώματα.
2.4.2 Υλικά κατασκευής
Μακετόχαρτο, διπλόκαρφα, καλώδια, μπαταρίες 4,5 V , λαμπάκια , εικόνες από τα θέματά μας, μαρκαδόρος, σελοτέιπ , συνδετήρες και… διάθεση για παιχνίδι, κατασκευές και πειράματα!!!
Εικόνα 2: Φωτεινός Παντογνώστης (δύο πλευρές)
Παρόλο που η θεματολογία αφορούσε την Τέχνη (κινηματογράφος, ψηφιδωτά, μουσική, γλυπτική, ζωγραφική κ.ά.), οι μαθητές/τριες είχαν την ευκαιρία να δημιουργήσουν και δικούς τους Φωτεινούς Παντογνώστες, σύμφωνα με τα ενδιαφέροντά τους. Νεανικά συγκροτήματα, παπαγάλοι, ψάρια, παίκτες του μπάσκετ, ποδοσφαιρικές ομάδες, βιβλία, καλλυντικά, αυτοκίνητα, τρακτέρ και άλλα πολλά θέματα γέμισαν τους Φωτεινούς Παντογνώστες των μαθητών/τριών.
2.5 Διάχυση της δράσης
Το Σάββατο 20 Απριλίου 2024 στο 1ο Γεν. Λύκειο Νέας Χώρας Χανίων πραγματοποιήθηκε η καθιερωμένη ετήσια δράση του ΕΚΦΕ Χανίων με τίτλο «Γιορτάζοντας τις Φυσικές Επιστήμες». Το όνομα της ομάδας επιλέχθηκε από την ολομέλεια των μαθητών/τριών : ” Τα καμένα λαμπάκια”. Τα δύο τμήματα της Ε΄ τάξης παρουσίασαν τους Φωτεινούς τους Παντογνώστες στους επισκέπτες.
Εικόνα 3: Στην εκδήλωση του ΕΚΦΕ Χανίων
Εικόνα 4: Στην εκδήλωση του ΕΚΦΕ Χανίων, οι μαθητές/τριες αλληλεπιδρούν με το κοινό.
2.5.1 Η συνέχεια στο σχολείο
Ακολούθησε ανάλογη παρουσίαση στον οικείο χώρο του σχολείου μας και στους μαθητές/τριες των υπόλοιπων τάξεων. Εξίσου δοτικοί/ές και επικοινωνιακοί/ές παρουσίασαν και εξήγησαν σε όλους τις κατασκευές τους.
Δημιούργησαν και ομάδα τεχνικής υποστήριξης κι επιτόπιας κατασκευής Φωτεινών Παντογνωστών για όποιον/α επιθυμούσε να γνωρίσει περισσότερα για τη διαδικασία.
Εικόνα 5: Παρουσίαση στο σχολείο
3. Αξιολόγηση
Αναδείχθηκαν, πήραν πρωτοβουλία, συμμετείχαν και διακρίθηκαν σε ικανότητες μαθητές/τριες χαμηλού μαθησιακού προφίλ μέσα από την αλληλεπίδραση και τη συνέργεια στις υποομάδες που βρέθηκαν.
Επετεύχθη η επαφή των παιδιών μεταξύ τους, η συνοχή της τάξης κι αμβλύνθηκαν φαινόμενα αποκλεισμού ή απομόνωσης λόγω καταγωγής, χρώματος και χαμηλών επιδόσεων σε κάποια γνωστικά αντικείμενα.
Κατανοήθηκαν έννοιες όπως (αγωγοί, μονωτές, ανοιχτό-κλειστό κύκλωμα, λυχνιολαβή, επαφές κ.ά) με παιγνιώδη και διασκεδαστικό τρόπο.
Ικανοποιήθηκαν τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών (ανάλογα της ηλικίας τους) κάνοντάς τους/τες να νιώσουν ότι τους/τις αφορά η γνώση και την κατακτούν αφού την φτιάξουν στα μέτρα τους.
Η χρήση των υλικών κατασκευής ενδυνάμωσε και ανέπτυξε δεξιότητες λεπτής κινητικότητας των μαθητών/τριών .
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κασσωτάκης, Μ., Φλουρής, Γ. (2005). Μάθηση &Διδασκαλία. Τεύχος. Β΄. ΓΡΗΓΟΡΗ.
Ματσαγγούρας, Η. (2007). Στρατηγικές Διδασκαλίας , Η Κριτική Σκέψη στη Διδακτική Πράξη. τ. Β΄. (5η εκδ.).GUTENBERG
Αποστολάκης. Ε, Παναγοπούλου, Ε, Σάββας, Σ, Τσαγλιώτης, Ν, Πανταζής, Γ. Σωτηρίου, Σ. Τόλιας, Β, Τσαγκογεώργα, Α, Καλκάνης, Γ, Παπαϊωάννου, Γ. Μπάκανος, Ι και Γαρνέλης, Ο. (2023). Φυσικά Δημοτικού. Ερευνώ και Ανακαλύπτω. Ε΄ Δημοτικού. Αθήνα: Διόφαντος
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ «ΕΡΕΥΝΩ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΚΟΣΜΟ», σελ. 7, προσαρτήθηκε στις 7/7/2024 από το δικτυακό τόπο: http://ebooks.edu.gr/info/cps/24aps_erebno_to_fisiko_kosmo.pdf