ISSN:1792-2674
Γεώργιος Κωνσταντίνου Καλοτραπέζης
Αναπληρωτής Εκπαιδευτικός Παράλληλης Στήριξης (ΠΕ70)
Περίληψη
Η παρούσα εργασία έχει ως θέμα την αξιοποίηση της διερευνητικής δραματοποίησης με χρήση θεατρικών τεχνικών στο δημοτικό σχολείο, με στόχο την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης. Η εργασία αναφέρεται σε ένα εργαστήριο δύο διδακτικών ωρών σε 12 μαθήτες της Δ΄ τάξης του 11ου Δημοτικού Σχολείου Χανίων. Ο αυτοσχεδιασμός, η καρέκλα των αποκαλύψεων, η παγωμένη εικόνα και η ανίχνευση της σκέψης και της κοινωνικής κατάστασης, το περίγραμμα του χαρακτήρα, η γραφή σε ρόλο και ο δάσκαλος σε ρόλο είναι οι θεατρικές τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν. Μέσω της διερευνητικής δραματοποίησης και των θεατρικών τεχνικών συμπεραίνουμε ότι τα παιδιά αναπτύσσουν δεξιότητες αλληλεπίδρασης και συνεργασίας και ευαισθητοποιούνται σε θέματα ενσυναίσθησης.
Λέξεις κλειδιά: διερευνητική δραματοποίηση, θεατρικές τεχνικές, ενσυναίσθηση, αλληλεπίδραση, δημοτικό σχολείο
Abstract
The subject of this thesis is the utilization of Inquiry Drama using theatrical techniques in the Primary school with the aim of cultivating empathy.The work refers to a workshop of two teaching hours for 12 students of the 4th grade of the 11th Primary School of Chania. Improvisation, chair of revelations, frozen image and tracing of thought and social situation, character outline, writing in role and teacher in role are the theatrical techniques used. Through Inquiry Drama and theatrical techniques we conclude that children develop interaction and cooperation skills and become aware of empathy issues.
Keywords: Inquiry Drama, theatrical techniques, empathy, interaction, primary school
Σχέση της ενσυναίσθησης με τη θεατρική αγωγή
Στο σύγχρονο πολυπολιτισμικό και διαπολιτισμικό σχολείο υπάρχουν ορισμένες αρχές για την εκπαίδευση. Μία από αυτές είναι η «εκπαίδευση για την ενσυναίσθηση» ή αλλιώς «education for empathy». Ο άνθρωπος εξοικειώνεται ώστε να καταλαβαίνει τους άλλους, να βλέπει τις δυσκολίες και τα προβλήματα από την δική τους οπτική γωνία καθώς και με το πέρασμα του χρόνου να αναπτύσσει σιγά- σιγά συναισθήματα και αισθήματα συμπάθειας προς αυτούς (Νικολάου, 2011: 202). Σύμφωνα με τους Σταλίκα και Χαμοδράκα (2004), η ενσυναίσθηση μπορεί να οριστεί με ψυχοκοινωνικούς όρους (Παπαδόπουλος, 2012). Η ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να τοποθετεί κανείς τον «εαυτό του» γνωστικά και συναισθηματικά στη θέση του «άλλου», δηλαδή με το να αποδέχομαι «εγώ» και να ενσωματώνω τις προκλήσεις του στη συμπεριφορά μου απέναντί του (Γκόβαρης, 2011: 178). Τα παιδιά, σήμερα στο σχολείο, θα πρέπει να μπορούν να μπουν στη θέση των συμμαθητών τους, να τους κατανοούν, να αισθάνονται τον πόνο αλλά και την χαρά τους, δηλαδή να αποκτήσουν ενσυναίσθηση.
Η Θεατρική Αγωγή στοχεύει στην ομαδική συνεργασία και μάθηση, την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και την απόκτηση ευαισθητοποίησης και ευσυνειδησίας στα παιδιά. Οι μαθητές στο πλαίσιο του μαθήματος συνεργάζονται και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους δημιουργικά, εργάζονται σε ομάδες και έχουν απώτερο σκοπό να επικοινωνήσουν και να μπορούν να μπουν ο ένας στη θέση του άλλου, δηλαδή να αποκτήσουν ενσυναίσθηση (ΦΕΚ 614Β/09-02-2023: 5823). Η παρουσία του θεάτρου ως στοιχείου του πολιτισμού, ως πηγή παιδείας και ως μέσο αναδίπλωσης της προσωπικότητας των μαθητών είναι αναγκαία, ενώ ταυτόχρονα η σημασία της ενσωμάτωσης του στα προγράμματα σπουδών της θεατρικής αγωγής είναι επιτακτική (ΔΕΠΠΣ – ΑΠΣ, 2022).
Η Διερευνητική Δραματοποίηση και οι Θεατρικές Τεχνικές
Η διερευνητική δραματοποίηση (inqury drama) είναι η παρουσίαση μιας ιστορίας, ενός μύθου ή ενός παραμυθιού μέσω θεατρικής εξέτασης και διερεύνησης. Αυτή ενώνεται και συνυπάρχει εμπειρικά με τους μαθητές και τους ζητά να εξερευνήσουν μία έννοια, έναν όρο ή ένα ζήτημα, παρουσιάζοντας με αυτοσχεδιασμό σκηνές και στιγμιότυπα από ιστορικά γεγονότα, κοινωνικά προβλήματα, φανταστικά γεγονότα, αληθινές προσωπικές ιστορίες και την πολιτική πραγματικότητα. Τα παιδιά μέσα από την εμπειρία οικοδομούν νέες κατανοήσεις. Οι συμμετέχοντες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και με έναν εμψυχωτή, ο οποίος έχει τον ρόλο του συντονιστή και μέντορα, χτίζουν από την αρχή μία νέα ιστορία. Αξιοποιώντας το παιχνίδι τα παιδιά μαθαίνουν (Παπαδόπουλος, 2010: 121-122). Η μέθοδος αυτή αναδεικνύει διάφορες διαστάσεις της μάθησης όπως είναι η διαπολιτισμική και πολυπολιτισμική, η ομαδοσυνεργατική και βιωματική μάθηση καθώς και η δραματική και παραστατική μάθηση (Γραμματάς, 2017: 649).
Το «iquiry drama» αρχίζει από ένα ερέθισμα, το οποίο μπορεί να έχει οποιαδήποτε μορφή, όπως είναι ένα οπτικό κείμενο (video), μια εικόνα, ένα αντικείμενο, ένα παραμύθι κ.τ.λ. Έπειτα, αξιοποιούνται κατάλληλες θεατροπαιδαγωγικές τεχνικές ώστε να σκιαγραφεί η συμπεριφορά των ατόμων και ρόλων. Αποτελείται από τέσσερα στάδια. Το πρώτο στάδιο είναι η δημιουργία κατάλληλης ατμόσφαιρας στην ομάδα, το δεύτερο είναι η γνωριμία των συμμετεχόντων με το αρχικό περιβάλλον της ιστορίας, το τρίτο είναι η οικοδόμηση δραματικού και νέου περιβάλλοντος, το τέταρτο η αξιολόγηση και η ανατροφοδότηση της δράσης και τέλος η προαιρετική παρουσίαση με τη μορφή θεατρικής παράστασης (Παπαδόπουλος, 2010: 137).
Για την διδασκαλία του παραμυθιού του Μάριου Μάζαρη «Έλα να ψηλώσουμε μαζί» θα χρησιμοποιηθούν οι εξής θεατρικές τεχνικές: ο αυτοσχεδιασμός, η καρέκλα των αποκαλύψεων, η παγωμένη εικόνα και η ανίχνευση της σκέψης και της κοινωνικής κατάστασης, το περίγραμμα του χαρακτήρα, η γραφή σε ρόλο και ο δάσκαλος σε ρόλο.
Η συμβολή της διερευνητικής δραματοποίησης και των θεατρικών τεχνικών στην καλλιέργεια της ενσυναίσθησης στο Δημοτικό σχολείο
Η διερευνητική δραματοποίηση συμβάλλει στη δημιουργία προϋποθέσεων σε ένα περιβάλλον διαδραστικότητας, ώστε τα μέλη της ομάδας να δημιουργήσουν μια ιστορία, να την δώσουν ζωή μέσα από την δράση, να αναστοχαστούν πάνω σε αυτήν και να την αξιολογήσουν μέσα από το βίωμα και την εμπειρία. Δεν σχετίζεται με τη συγγραφή αφηγηματικού κειμένου σε δραματικό και ύστερα την σκηνική του παρουσίαση. Μέσα από θεατρικές τεχνικές, τα άτομα έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν και να κατανοήσουν το δραματικό περιβάλλον, να διερευνήσουν τις συμπεριφορές και τον χαρακτήρα των ρόλων, να δουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις δραματικές σχέσεις και καταστάσεις, έτσι ώστε να αξιολογήσουν την δράση τους (Παπαδόπουλος: 2010 :245).
Αποτελεσματικά και χρήσιμα εργαλεία για την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης στο δημοτικό σχολείο αποτελούν η διερευνητική δραματοποίηση και οι θεατρικές τεχνικές. Με την δραματοποίηση, οι μαθητές έρχονται αντιμέτωποι με διαφορετικές καταστάσεις και ρόλους, ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη και την κατανόηση της συναισθηματικής νόησης (Κοντογιάννη, 2012). Μέσα από την συνεργασία στους αυτοσχεδιασμούς και στις παγωμένες εικόνες, οι μαθητές αλληλεπιδρούν και προωθείται η ενσυναίσθηση (Fraser, Aitken, Price&Whyte, 2012). Επομένως, η ένταξη αυτής της μεθόδου δραματοποίησης στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών του δημοτικού σχολείου παρέχει μια πλούσια εκπαιδευτική εμπειρία που ενισχύει την ευαισθητοποίηση των μαθητών σε θέματα ενσυναίσθησης.
Εφαρμογή/παρουσίαση διδακτικού μοντέλου
Διάρκεια: 90 λεπτά – 2 διδακτικές ώρες
Συμμετέχοντες: 12 μαθητές του Δ΄1 του 11ου Δημοτικού Χανιών
Περίληψη παιδικού παραμυθιού
Η Αλίκη, ένα παιδί που φοιτά στο Δημοτικό σχολείο και πάσχει από νανισμό, εξομολογείται στη γιαγιά της ότι νιώθει πολλές φορές μόνη και μάλιστα στεναχωριέται καθώς τα παιδιά στο σχολείο την κοροϊδεύουν και την αποκαλούν κοντή. Κάθε μέρα που πηγαίνει στο σχολείο της, ωστόσο, συναντά κάτι παράδοξο. Βρίσκει στο θρανίο της χάρτινα αστεράκια τα οποία τα συλλέγει μαζί με την γιαγιά της και δεν γνωρίζει ποιος της τα αφήνει στο θρανίο. Έτσι, μια μέρα αποφασίζει να μην πάει σχολείο αλλά να πάει η γιαγιά της για να ανακαλύψει από που προέρχονται αυτά τα αστέρια. Όμως, την ημέρα που επισκέπτεται η γιαγιά το σχολείο δεν βρίσκει κανένα αστεράκι πάνω στο θρανίο της Αλίκης, αλλά ανακαλύπτει ότι τα παιδιά από άλλες τάξεις κοροϊδεύουν την ίδια λόγω της ηλικίας της και συμπεραίνει ότι αυτά είναι που ενοχλούν και την εγγονή της. Την επόμενη μέρα, η Αλίκη επιστρέφει στο σχολείο, όπου οι συμμαθητές της και η δασκάλα της την περιμένουν με χάρτινα αστεράκια, της λένε ότι τους έλειψε και την κάνουν μια μεγάλη αγκαλιά, τόσο μεγάλη που «ψήλωσε και έφθασε μέχρι τα αστέρια». Αυτό είναι ένα παραμύθι για την ενσυναίσθηση, για φόβους που μοιράζονται και δρόμους που φωτίζονται, αλλά κυρίως για εκείνες τις μαγικές αγκαλιές που απαντούν σε έναν κόσμο γεμάτο απορίες.
Στόχοι:
- Η αναγνώριση της μοναδικότητας και της ξεχωριστής φύσης κάθε ατόμου,
- η αλληλεπίδραση των μελών της ομάδας και η ενσυναίσθηση
- Η δημιουργία ενός θεατρικού περιβάλλοντος που επιτρέπει στους συμμετέχοντες να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, να διεγείρουν την φαντασία τους και να ασκούν κριτική και αναστοχαστική σκέψη
- Η καλλιέργεια ψυχοκινητικών και ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων συμμετεχόντων.
Α. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΟΜΑΔΑΣ
Αξιοποιώντας το μουσικό κομμάτι «Ball delRoser» του PascalComelade από την συλλογή «Tal Jazz» και με χαμηλό φωτισμό, για να προκαλείται αγωνία, τα παιδιά συμμετέχουν στο παιχνίδι «συγκέντρωσης της προσοχής, γνωριμίας, έκφρασης και αλληλεπίδρασης» με τίτλο «Αλίκη», παραλλαγή του θεατρικού παιχνιδιού «Ο Γκούφη» (Παπαδόπουλος, 2010: 487). Τα παιδιά, είναι απλωμένα και ακίνητα σε όλο τον χώρο με κλειστά τα μάτια. Ο εμψυχωτής θα περάσει κοντά από όλους τους συμμετέχοντες και θα ακουμπήσει χωρίς θόρυβο και διακριτικά ένα παιδί, το οποίο θα είναι η Αλίκη. Τα υπόλοιπα παιδιά θα είναι τα αστέρια. Στη συνέχεια, ο θεατροπαιδαγωγός δίνει το σήμα έναρξης του παιχνιδιού, χτυπώντας ένα ντέφι που έχει μαζί του. Τότε οι μαθητές κινούνται σε όλο το χώρο και αγκαλιάζουν το ένα το άλλο, με κλειστά τα μάτια σε όλη τη διάρκεια του παιχνιδιού, αναζητώντας την Αλίκη. Μάλιστα, κάθε φορά που αγκαλιάζουν έναν συμμαθητή τους κάνουν την εξής ερώτηση: «Αλίκη;». Η πραγματική Αλίκη δεν απαντάει, ενώ οι υπόλοιποι συμμετέχοντες απαντούν με την ίδια ερώτηση. Στο τέλος του παιχνιδιού, θα δημιουργηθεί ένα τρενάκι με όλα τα παιδιά ή και δύο αν υπάρχει παρανόηση στο παιχνίδι ή κάποιο παιδί θέλει να μπλοφάρει. Ο στόχος αυτής της δραστηριότητας είναι να δημιουργηθεί ένα αίσθημα οικειότητας ανάμεσα στους συμμετέχοντες και να διασφαλιστεί μια ευχάριστη ατμόσφαιρα εντός της ομάδας. Επιπλέον, στοχεύει στο να ενθαρρύνει τη φαντασία και να προσφέρει αίσθηση ασφάλειας στους συμμετέχοντες (Γραμματάς, 2017: 638).
Β. ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΧΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Η επαφή με το έργο-Αφήγηση και ακρόαση της ιστορίας
Σε έναν κύκλο σιωπής, οι συμμετέχοντες καθήμενοι παρακολουθούν τον εμψυχωτή που βρίσκεται στο κέντρο και διαβάζει το παραμύθι υπό τον ήχο του «Adagio» από την συλλογή Secret Garden. Μέσα από το κατάλληλο ηχόχρωμα της φωνής του εμψυχωτή, τον τόνο και τον ρυθμό της μουσικής αλλά και τον κατάλληλο φωτισμό, η ατμόσφαιρα γίνεται στοχαστική και συγκινησιακή (Κοντογιάννη, 2012: 36). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι συμμετέχοντες να μπορούν να περιγράφουν του ήρωες της ιστορίας και να προσπαθούν να εμβαθύνουν στη ψυχολογία τους.
Γ. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΑΤΡΙΚΟΥ-ΝΕΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
1. Πρώτες επισημάνσεις για την εξέλιξη της ιστορίας
Ο εμψυχωτής και οι συμμετέχοντες βρίσκονται εκτός ρόλου και συζητούν για τις συνθήκες χώρου και χρόνου (σε ένα σχολείο, κάποτε) καθώς και για τα πρόσωπα που συμμετέχουν στο παραμύθι (γιαγιά, Αλίκη, φεγγάρι, αστέρια, δασκάλα και συμμαθητές της Αλίκης). Με αυτό τον τρόπο, γίνεται ο προσδιορισμός του δραματικού χωροχρόνου και οι συμμετέχοντες εντοπίζουν τις προσδοκίες, τα κίνητρα και τους σκοπούς των ηρώων του παραμυθιού. Ακόμη, ενσωματώνουν καινούργιες συγκρούσεις και εντάσεις, ψάχνουν και παρουσιάζουν νέες λύσεις (Γραμματάς, 2017: 650).
2. Δημιουργία δράσης και στοχασμού-Εξοικείωση με τους ρόλους
Σε αυτό το στάδιο, οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν ρόλους προκειμένου να εξοικειωθούν με τις συμπεριφορές καθώς και την πρακτική τους. Παρακάτω, αναλύονται οι θεατρικές τεχνικές που θα εφαρμοστούν.
α) Αυτοσχεδιασμός
Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι ο αυτοσχεδιασμός, δηλαδή η δυνατότητα να δημιουργούμε και να αντιδρούμε στη στιγμή, είναι ένα σημαντικό στοιχείο που εκδηλώνεται στη θεατρική τέχνη, προερχόμενο από τις αρχαίες τελετουργίες. Ο αυτοσχεδιασμός, χρησιμοποιείται σε πολλά επίπεδα και αξιοποιείται σε δραστηριότητες με τα παιδιά. Για παράδειγμα, μπορεί να συνυπάρξει με την κίνηση, με τον ρυθμό και την μουσική, τον λόγο και την ομιλία, τη σύνθεση και την δραματοποίηση. Ο αυτοσχεδιασμός μπορεί να είναι είτε προσωπικός είτε ομαδικός και αναφέρεται στην αμεσότητα της αντίδρασης σε νέες και απρόβλεπτες καταστάσεις ή ερεθίσματα, είτε αυτές συμβαίνουν ατομικά είτε σε ομαδικό επίπεδο, ανάλογα με το δυναμικό και τις συνθήκες τις ομάδας. Αυτός αποτελεί μια προσωπική εμπειρία που «τροφοδοτεί και ανατροφοδοτείται» καθώς και «δίνεται και δένεται» στο δυναμικό κοινό. Μάλιστα, μέσα από την αλληλεπίδραση των συμμετεχόντων σε αυτόν, δίνεται η αίσθηση του μεταφυσικού και μαγικού καθώς και της κατάκτησης του ανέφικτου. (Κοντογιάννη, 2012: 87). Οι φιλοσοφικές θεωρίες της δημιουργικότητας συγκεντρώνονται με αντιφατικότητα στον αυτοσχεδιασμό ( Pavis, 2006: 61).
Οι συμμετέχοντες, εφαρμόζοντας την θεατρική τεχνική του αυτοσχεδιασμού εκφράζονται αυθόρμητα αλλά και ενδυναμώνουν την λεκτική, σωματική και ψυχολογική, κοινωνική και διανοητική τους επικοινωνία. Η σημασία της τεχνικής αυτής στη θεατρική αγωγή και παιδεία είναι ότι διδάσκει στους εμπλεκόμενους με αυτόν να αισθάνονται, να σκέφτονται και να πράττουν σαν αληθινοί δημιουργοί, να μπορούν να μπουν στη θέση του άλλου, δηλαδή να αποκτήσουν ενσυναίσθηση, ενθαρρύνοντάς τους στο να οικοδομούν και να κατευθύνουν το έργο τους με αυτοπεποίθηση. Τα παιδιά συνεργάζονται και είναι ελεύθερα να σκηνοθετήσουν και να δημιουργήσουν αυτοσχέδιους μονολόγους όπου θα παρουσιάζουν τις απόψεις και τις στάσεις των θεατρικών τους ρόλων (Παπαδόπουλος, 2010: 271-272).
Τα παιδιά ατομικά με μονόλογο παρουσιάζουν τα συναισθήματα των ρόλων τους, όπως:
- Της Αλίκης
- Της γιαγιάς
- Του φεγγαριού
- Των αστεριώνΤης δασκάλας και των συμμαθητών
Τα παιδιά διερευνούν τον χαρακτήρα των ηρώων, παρουσιάζουν με εμφανή τρόπο τα συναισθήματά τους μέσα από τους ρόλους, ενώ ταυτόχρονα είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος του εμψυχωτή, ο οποίος συντονίζει τους αυτοσχεδιασμούς και επισημαίνει την κατάλληλη χρονική στιγμή όπου θα ακουστεί ο κάθε ρόλος.
β) Καρέκλα των αποκαλύψεων
Οι συμμετέχοντας καθισμένοι στο πάτωμα σε κύκλο και στη μέση βρίσκεται μια καρέκλα διαβάζουν με τη σειρά το εξής απόσπασμα από μία σειρά ο καθένας:
Ένας από τους συμμετέχοντες στη συνέχεια κάθεται στην καρέκλα και ως γιαγιά απαντάει εκτός ρόλου στις ερωτήσεις του εμψυχωτή αλλά και των υπόλοιπων συμμετεχόντων: «Ανακάλυψες από που έρχονται τα αστέρια γιαγιά;», «Τι βρήκες στο σχολείο που πήγες;», «Πώς νιώθεις;» κ.τ.λ. Κάθε φορά ο κάθε μαθητής θέτει ένα μόνο ερώτημα στον μαθητή που κάθεται στην καρέκλα και αυτός έχει τη δυνατότητα να μην απαντήσει. Ακόμη. Με την τεχνική αυτή δεν αναπτύσσεται διάλογος ανάμεσα σε αυτούς που ρωτάνε και σε αυτόν που κάθεται στην καρέκλα (Γραμματάς, 2017: 652).
γ) Παγωμένη εικόνα και ανίχνευση της σκέψης και της κοινωνικής κατάστασης
Τα παιδιά παραμένοντας ακίνητα στο χώρο αναπαριστούν με μια εικόνα ή σκηνή μια κατάσταση εντός ρόλου. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην εκφραστικότητα τόσο του προσώπου όσο και του σώματος τους. Η δυναμικότητα της παγωμένης εικόνας φαίνεται από το γεγονός ότι οι ρόλοι μπορούν να αναβιώσουν ανά πάσα στιγμή και να εκφράσουν λεκτικά τα συναισθήματά τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να ανιχνεύεται η κοινωνική κατάσταση και σκέψη των παιδιών και κατά συνέπεια να διευρύνεται η κριτική τους σκέψη. Μάλιστα, ο εμψυχωτής ακουμπάει τον ώμο κάθε μαθητή και τους ζητάει να δώσουν φωναχτά απάντηση σε θεατρικό ρόλο, ώστε να κατανοηθεί η περίσταση, μέσα από το βίωμα του ίδιου (Παπαδόπουλος, 2010: 247, 251).
Παγωμένη εικόνα: «Η δύναμη της αγκαλιάς»
«Την επόμενη μέρα η Αλίκη πήγε πάλι στο σχολείο και έκατσε στο θρανίο και ….η Αλίκη ένιωσε τους συμμαθητές την να την αγκαλιάζουν …. που ψήλωνε και αυτή μαζί τους»
Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες των 4 ατόμων τυχαία και παγώνουν τη σκηνή της αγκαλιάς της Αλίκης από τους συμμαθητές της και την δασκάλα της. Τα συναισθήματα και οι σκέψεις της Αλίκης η οποία ξαφνικά από την αγάπη, την ενσυναίσθηση, την στήριξη και την δύναμη της αγκαλιάς των συμμαθητών της προβάλλονται μέσα από την ακίνητη αυτήν αναπαράσταση. Η αυθεντική και στην πράξη εξυπηρέτηση προς τους άλλους, δηλαδή η προσφορά μιας αγκαλιάς και γενικότερα αγάπης, αποτελεί κομμάτι της ύπαρξής μας και ως επακόλουθο συνεπάγεται την ικανοποίηση του αισθήματος για ζωή (Robbins ,2016)
Ο εμψυχωτής, εκτός ρόλου, κάνει ενδεικτικά ερωτήσεις αγγίζοντας μέλη της κάθε ομάδας, όπως «Πώς νιώθεις κοντά στους συμμαθητές σου Αλίκη;», «Πώς νιώθετε παιδιά για την συμμαθήτρια σας την Αλίκη;», «Μπορείτε να την κατανοήσετε και να φανταστείτε τον εαυτό σας στη θέση σας;», «Γιατί νιώθεις μοναξιά;» «Τι συμβαίνει με τα αστέρια;» κ.ά.
δ) Το περίγραμμα του χαρακτήρα της Αλίκης
Πάνω σε ένα μεγάλο κομμάτι από χαρτί του μέτρου (περίπου 4Χ4) ξαπλώνει ένας συμμετέχων σε ρόλο Αλίκης, ενώ οι υπόλοιποι με μαρκαδόρους σχεδιάζουν το περίγραμμά του εκτός ρόλου. Στη συνέχεια, εκτός ρόλο, όλη η ομάδα, γράφει με χρώματα στο εσωτερικό του περιγράμματος τις σκέψεις και τα συναισθήματα του ρόλου, δηλαδή της Αλίκης. Κατόπιν, γράφουν γύρω γύρω και έξω από το περίγραμμα τις δικές τους σκέψεις, ιδέες, αισθήματα και συναισθήματα για τον ρόλο. Σύμφωνα με τους Neelands (1990), στόχος είναι να ερευνηθούν οι αντιλήψεις από την μία πλευρά του ρόλου και από την άλλη των συμμετεχόντων εκτός ρόλου (role on the wall) (Γραμματάς, 2017: 652).
ε) Γραφή σε ρόλο
Οι μαθητές θα γίνουν αστέρια και θα γράψουν κάτι στην Αλίκη. Ο εμψυχωτής μοιράζει χάρτινα αστεράκια πάνω στα οποία οι συμμετέχοντες δημιουργούν γραπτά κείμενα.
Δ. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Δάσκαλος σε ρόλο: H μαγική δωρεάν αγκαλιά
Ο παιδαγωγός παίρνει μέρος στο δραματικό περιβάλλον, συζητάει με τα παιδιά σε θεατρικό ρόλο και μέσα από τον διάλογο τους προκαλεί να επιλύσουν την περιπλοκότητα των καταστάσεων. Οι συμμετέχοντες επιχειρηματολογούν, στοχάζονται και αναστοχάζονται, εκφράζουν τις απόψεις τους και εξοικειώνονται στο να επιλύουν και να αντιμετωπίζουν τα εμπόδια, τις δυσκολίες και τα προβλήματα που τους εμφανίζονται (Παπαδόπουλος, 2010: 286).
Στη συνέχεια, μιλώντας με περίεργη προφορά και σπαστά ελληνικά και κουτσαίνοντας διηγείται στα παιδιά την δική του προσωπική ιστορία, βγαλμένη σαν από παραμύθι:
«Δεν θέλω να πάω στο σχολείο. Νιώθω μόνος. Τα παιδιά με κοροϊδεύουν γιατί δεν μιλάω την γλώσσα τους. Με αποκαλούν κουτσάλογο. Δεν θέλω να πάω ξανά στο σχολείο. Νιώθω μόνος, μόνος…»
Τα παιδιά πλησιάζουν, μιλούν και αυτά με την ίδια προφορά για τις δικές τους ιστορίες (τον συμπονούν και του δείχνουν ενσυναίσθηση). Τον αγκαλιάζουν και όλοι μαζί μέσα από αυτή την αγκαλιά ξαφνικά νιώθουν ότι δεν έχουν κανένα πρόβλημα και ξεκινούν να μιλάνε κανονικά.
Τέλος, όλοι μαζί κάνουν ένα μεγάλο κύκλο, κοιτιούνται στα μάτια και υπόσχονται να μοιράζουν δωρεάν μαγικές αγκαλιές σε όσους τις έχουν πραγματική ανάγκη αλλά και σε αυτούς που νιώθουν ότι της αξίζουν ή μπορεί να της αξίζουν!
Συμπεράσματα
Η χρήση θεατρικών μεθόδων και τεχνικών στη διερευνητική δραματοποίηση ενισχύει τη δημιουργικότητα και διεγείρει τη φαντασία των συμμετεχόντων, προωθώντας την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης. Οι συμμετέχοντες είναι ικανοί να εξερευνούν προβλήματα και δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι άλλοι και να ενισχύουν την ευαισθητοποίηση τους προς τις ανάγκες των άλλων. Η ενασχόληση με την δραματοποίηση παρέχει ένα ασφαλές περιβάλλον για την έκφραση των συναισθημάτων και την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης, προωθώντας την αυτογνωσία και την αυτοσυνειδησία. Με αυτό τον τρόπο, τα παιδιά επικοινωνούν και αλληλεπιδρούν και αποκτούν εμπειρίες.
Στην εκπαίδευση, η διερευνητική δραματοποίηση δημιουργεί ένα πλαίσιο για διαθεματικότητα, γνώση και μάθηση σε όλους τους τομείς του προγράμματος σπουδών (Παπαδόπουλος, 2011: 145). Τα παιδιά μέσα από την ενασχόλησή τους με το παιδικό παραμύθι «Η αγκαλιά που ψήλωνε» αλληλεπίδρασαν ομαδικά, συγκινήθηκαν και στο τέλος έκαναν μια μεγάλη αγκαλιά όλοι μεταξύ τους. Ταυτίστηκαν με τους θεατρικούς ρόλους, αφομοίωσαν και οικειοποιήθηκαν τα συναισθήματα και τις σκέψεις των ρόλων και εξωτερίκευσαν τα δικά τους προσωπικά συναισθήματα. Μέσα από τις διάφορες θεατρικές τεχνικές δημιουργήθηκαν πολλές φιλίες, ενώ ταυτόχρονα επικρατούσε ένα κλίμα ζεστασιάς και αγάπης. Οι μαθητές έμαθαν ότι θα πρέπει να μοιράζουν αγάπη και αγκαλιές δωρεάν σε όλους τους ανθρώπους.
Στη σύγχρονη κοινωνία, έχει χαθεί το νόημα της συμπόνιας και συμπαράστασης στον πόνο του άλλου, οι άνθρωποι έχουν ξεχάσει να είναι άνθρωποι. Είναι επιτακτική ανάγκη να καλλιεργείται στα σχολεία η έννοια της ενσυναίσθησης και οι δάσκαλοι ως εμψυχωτές και ως παιδαγωγοί να βοηθούν τους μαθητές να ανακαλύπτουν την καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γκόβαρης, Χ. (2011). Εισαγωγή στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Αθήνα: Διάδραση.
Γραμματάς, Θ. (2017). Θεατρική Αγωγή και Παιδεία. Αθήνα: Διάδραση.
Κοντογιάννη, Α. (2012). Το βιβλίο της δραματοποίησης: Άλκηστις. Αθήνα: Πεδίο.
Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα της Θεατρικής Αγωγής στο Δημοτικό. Αθήνα: ΙΕΠ, 2022. Διαθέσιμο στις 17/02/2024. Νέα ΠΣ – Προβολή – Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (iep.edu.gr)
Μάζαρης, Μ. (2022). Η αγκαλιά που ψήλωνε. Αθήνα: Παπαδόπουλος
Νικολάου, Γ. (2011). Διαπολιτισμική διδακτική: το νέο περιβάλλον – βασικές αρχές. Αθήνα: Πεδίο.
Pavis, P. (2006). Λεξικό του Θεάτρου (Α. Στρουμπούλη, Μτφ.). Αθήνα: Gutenberg.
Παπαδόπουλος, Σ. (2010). Παιδαγωγική του Θεάτρου. Αθήνα: Αυτοέκδοση.
Παπαδόπουλος, Σ. (2012). Τα δάκρυα του Ευτυχισμένου Πρίγκιπα. Μια θεατρική διερεύνηση της αλληλεγγύης ως πράξης ζωής. Στο Ν. Γκόβας, Μ. Κατσαρίδου, Δ. Μαυρέας (επιμ.), Θέατρο και Εκπαίδευση. Δεσμοί Αλληλεγγύης (σ. 167-175). Αθήνα: Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση.
Fraser, D., Aitken, V., Price, G.& Whyte, B. (2012). Inquiry learning, drama and curriculum integration. Set: Research Information for Teachers, 32-40. Διαθέσιμοστις 10/02/2024. Inquiry learning, drama and curriculum integration | Request PDF (researchgate.net)
Εφημερίδες
Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, 09/02/2023, αρ. φύλλου 614 Β΄. Διαθέσιμο στις 17/02/2024. *ΦΕΚ 614 Β_09.02.2023_ΕΠΙΚ ΠΣ_ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΑΓΩΓΗ_ΔΗΜΟΤΙΚΟ-2.pdf
Μουσικές Πηγές
Το τραγούδι Adagio από Secret Garden – Secret Garden- Adagio – YouTube
To μουσικό άσμα «BalldelRoser» του PascalComelade από την συλλογή «TalJazz» (από προσωπικό μου cd)