ISSN:1792-2674
Στις 8 Μαρτίου 2014, Ο Λαογραφικός Όμιλος Χανίων, σε συνεργασία με το Επιστημονικό Δίκτυο Εκπαίδευσης Ενηλίκων Κρήτης, τίμησαν την Ημέρα της Γυναίκας, οργανώνοντας μια βραδιά λόγου και χορού, στην αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου Χανίων.
Θεματικός μοχλός της βραδιάς, οι γυναίκες στην Ιστορία ή η Ιστορία από την πλευρά των γυναικών. Η Ιστορία δεν μπορεί να είναι ενιαία, αλλά φτιαγμένη από του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά τις ιστορίες που άλλοι άνθρωποι θυμήθηκαν και αφηγήθηκαν. Οι γυναίκες υφαίνουν τον συνεκτικό ιστό της Ιστορίας με το νήμα της ανάγκης που γεννά τα ιστορικά γεγονότα. Μήτρες και σάβανα Ηρώων και Εφιαλτών, αποτελούν εξ ορισμού φυσικές αφηγήτριες: όταν νανουρίζουν κι όταν μοιρολογούν, όταν λένε παραμύθια, όταν διηγούνται οικογενειακά περιστατικά υπονομεύοντας τις άχρηστες λεπτομέρειες που σκιάζουν την ουσία της ζωής.
Όχημα του ταξιδιού στην Ιστορία ήταν κείμενα από το λογοτεχνικό βιβλίο της Ειρήνης Γαβριλάκη Από το υλικό που φτιάχνονται οι κούκλες (Αστάρτη 2013), το οποίο είναι αφιερωμένο σε τέσσερις και μία γυναίκες διαφορετικών γενεών που συναντήθηκαν, μεταφέροντας η μια στην άλλη το υλικό τους, όπως διαμορφώθηκε μέσα από τη συνάντησή τους με τον Χρόνο και το Τυχαίο. Γυναίκες της ίδιας οικογένειας που ζουν, τελικά, η μια μέσα στην άλλη, όπως οι ρώσικες κούκλες. Όχημα και οι παραδοσιακοί χοροί, ούτως ή άλλως εγγεγραμμένοι μέσα στον καθένα μας: μαγική αναπαράσταση και χορογραφία της ζωής από την αρχή της, συλλογικός κώδικας. Όχημα και τα τραγούδια που ταξιδεύουν σε αρχέγονους μουσικούς δρόμους μαζί με τους προσκυνητές του θαύματος της ζωής.
Μέσα από τα αποσπάσματα που διάβασαν η συγγραφέας και η Χρύσα Τερεζάκη, μαζί με την αφηγήτρια του βιβλίου, διατρέξαμε την Παλαιά Ελλάδα και την Ελλάδα των νησιών, των ορέων και της προσφυγιάς, με τις λουλουδιασμένες αυλές όπου φύτρωναν οι μεγάλες προσδοκίες. Περάσαμε από τις αρχές του 20ού αιώνα, όσο στην Κρήτη διαρκούσε ο απόηχος των επαναστάσεων και η Μακεδονία, τα Δωδεκάνησα ή τα Ιόνια δεν ήταν ακόμα ελληνικά και ψηλαφήσαμε τα ίχνη της Εποχής της Βίας, του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, της Οκτωβριανής Επανάστασης, των Βαλκανικών, του Εθνικού Διχασμού, της Μικρασιατικής Καταστροφής, του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και του Εμφύλιου. Μαζί με δύο από τις γυναίκες του βιβλίου: την Αναστασία και την Παρασκευή. Μια γυναίκα από πηλό και μια γυναίκα που ήθελε να ταξιδέψει.
Η τρίτη γυναίκα, γεννήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1930. Ήταν 30 χρονών στη δικτατορία και περίπου 40 στη Μεταπολίτευση. Στην ψυχή της συνωθούνταν οι αόριστες μνήμες του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφύλιου. Βίωσε τη μετανάστευση από ανάγκη μέσα από τις αναχωρήσεις συγγενών στην Αμερική, τη χώρα των ευκαιριών και των λουλουδάτων ρούχων. Στη γενιά της, οι γυναίκες απέκτησαν πολιτικά δικαιώματα και λόγο. Αναζήτησε την τύχη της στη μεγάλη πόλη. Μια γυναίκα με αθώα ψυχή σε φόντο κόκκινο.
Η τέταρτη γυναίκα, παιδί της δεκαετίας του ’60, όταν ο Εμφύλιος γινόταν σιγά-σιγά τραγούδι και η ελληνική κοινωνία προσπαθούσε να ανακτήσει τη συνοχή της και να ξεφύγει από τον τρόμο και τη σιωπή. Beetles και καλαματιανά. Και η πρώτη μέρα της Δικτατορίας, κενό στο τετράδιο της Αντιγραφής της Α΄ Δημοτικού. Μια γυναίκα με όνομα – σύνθημα. Ειρήνη. Χαμένη στη φλυαρία των ρόλων, χρειάστηκε τις οικογενειακές αφηγήσεις για να ξαναβρεί το συνδετικό υλικό.
Η τελευταία γυναίκα γεννήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990, σε μιαν εποχή υποχρεωτικής αμνησίας, όταν οι μελωδίες άρχισαν να γίνονται ασθματικά εναλλασσόμενες φράσεις. Η πιο νέα από τις γυναίκες του βιβλίου. Η μάνα της, λειασμένο βότσαλο από την τριβή με τη συλλογική εμπειρία, μόνο να αποδέχεται μπορεί και αυτό της μαθαίνει: ενσυναίσθηση και αποδοχή.
Η εκδήλωση στο Πνευματικό Κέντρο έγινε όχι με φόντο τις πηγές ή τη θάλασσα, αλλά στις όχθες του ποταμού. Αυτού του ποταμού που μας ταξιδεύει όλους, ήρωες και αφηγητές της ζωής. Όλους που έμαθαν να ξαναβάζουν τα πράγματα στη θέση τους, μένοντας στα βασικά συστατικά της κοινωνίας και αξιοποιώντας το υλικό που φτιάχνονται οι κούκλες, ένα υλικό που έρχεται από το σπίτι του καθένα, αλλά και από τη μεγαλύτερη δεξαμενή της κοινής μοίρας, και συνδέει όλους με όλους.
Να πάω ξανά ως το μέρος που γνωρίζω, λέει κάπου ο Αντρέ Ζιντ, όπου μέσα σ΄ ένα νερό στεκάμενο και μαύρο μουλιάζουν και μαλακώνουν τα φύλλα των περασμένων χρόνων, τα φύλλα της λατρεμένης άνοιξης. Εκεί αναπαύονται καλύτερα οι ανώφελες αποφάσεις μου και καταντά, τέλος, ένα ελάχιστο πράμα η σκέψη μου.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ
ΠΑΡΟΥΣΊΑΣΗ: Σπ. Αγιασμενάκη, θεατρολόγος
ΣΕΝΑΡΙΟ: Ειρήνη Γαβριλάκη
ΑΦΗΓΗΣΗ: Ειρήνη Γαβριλάκη και Χρύσα Τερεζάκη
ΤΡΑΓΟΥΔΙ: Ελένη Δραμιτινού