ISSN:1792-2674
Ζερβουδάκη Ελένη, Εκπαιδευτικός
“Πρόγραμμα Εκμάθησης Ελληνικής Γλώσσας σε Αλλοδαπούς στο Ν. Χανίων. Ο εκπαιδευτής ενηλίκων”
Αναγκαιότητα του Προγράμματος
Η Ελλάδα τις τελευταίες δύο δεκαετίες άρχισε να υποδέχεται ένα σημαντικό αριθμό αλλοδαπών εργαζομένων με τις οικογένειές τους. Στα πλαίσια της ισότιμης αντιμετώπισης των πολιτισμών, καθώς και της διαπολιτισμικότητας και διγλωσσίας των διαφορετικών ομάδων και της αρχής της αποδοχής της ετερότητας, δημιουργήθηκε η ανάγκη για διαπολιτισμική εκπαίδευση (Δαμανάκης, 2005).
Με βάση τις αρχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και τις ανάγκες της κοινωνίας για ένταξη των ατόμων στο κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται, δημιουργήθηκε πρόγραμμα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας ως δεύτερης σε εργαζόμενους Μετανάστες» έχει σχεδιαστεί και εποπτεύεται από τη Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Γ.Γ.Ε.Ε.) του Υπουργείου Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων (ΥΠ.Π.Δ.Β.Μ.Θ.) και υλοποιείται από το Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Ι.Δ.ΕΚ.Ε.) της Γενικής Γραμματείας Εκπαίδευσης Ενηλίκων (www.minedu.gov.gr., Κριάρη – Κατράνη, 2006).
Το πρόγραμμα απευθύνεται σε νόμιμους, ενήλικες, μετανάστες, ανεξαρτήτως εθνικότητας, σε συζύγους Ελλήνων/ ίδων πολιτών, καθώς και σε υπηκόους τρίτων χωρών που επιθυμούν να αποκτήσουν την ιδιότητα του επί μακρών διαμένοντος στην Ελλάδα, για την οποία απαραίτητη προϋπόθεση είναι και η πιστοποιημένη επάρκεια γνώσης της ελληνικής γλώσσας και στοιχείων ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού.
Στόχοι του Προγράμματος
Στόχος του προγράμματος είναι οι εκπαιδευόμενοι να αναπτύξουν τις απαραίτητες δεξιότητες/ικανότητες προκειμένου να ανταποκρίνονται στις επικοινωνιακές καταστάσεις της καθημερινής ζωής. Με την ανάπτυξη των συγκεκριμένων ικανοτήτων, οι εκπαιδευόμενοι εξοικειώνονται με τις κοινωνικές συνήθειες, την καθημερινή ζωή, τις συνθήκες διαβίωσης και ό,τι άλλο στοιχειοθετεί την κοινωνική ζωή, την ιστορία και τον πολιτισμό της χώρας. Το κατά πόσον θα μπορέσουν να ενταχθούν στο νέο τους περιβάλλον εξαρτάται εν πολλοίς από τη χρήση της ελληνικής γλώσσας (Καβουνίδη, Αβραμίδη, 2006).
Ένας δεύτερος στόχος του προγράμματος εκμάθησης της ελληνικής σε μετανάστες είναι να αποκτήσουν, επίσης, οι εκπαιδευόμενοι βασικές δεξιότητες/ικανότητες χρήσης της γλώσσας, ώστε να μπορέσουν -όσοι επιθυμούν- να ενταχθούν στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας και να αποκτήσουν νέες βασικές δεξιότητες, απαραίτητες για την προσωπική κι επαγγελματική ανάπτυξή τους.
Το πρόγραμμα στοχεύει, επίσης, να συμβάλλει στην ισότητα των ευκαιριών των δύο φύλων, καθώς και στην ενίσχυση της κοινωνικής και επαγγελματικής θέσης των γυναικών (Παύλου, 2006).
Επίσης, μέσα από το πρόγραμμα αυτό, στόχος είναι να προωθηθεί η διάδοση της ελληνικής γλώσσας, απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση και αλληλεγγύη μεταξύ των λαών και η προώθηση της διαπολιτισμικής διάστασης της εκπαίδευσης.
Ειδικά, για την κατηγορία των συζύγων Ελλήνων υπηκόων, να συμβάλλει στην ομαλότερη ένταξή τους στην ελληνική πραγματικότητα και στη συνοχή της οικογένειας.
Ο Εκπαιδευτής Ενηλίκων
Ο εκπαιδευτής ενηλίκων καλείται, μέσα στο πνεύμα που προαναφέρθηκε, να αποτελέσει το συνδετικό κρίκο, κοινωνίας και καταρτιζόμενων. Βασικό κριτήριο για την επιτυχία του προγράμματος, καθώς και για την επαγγελματική ικανοποίηση του εκπαιδευτικού αποτελεί η αποδοχή, εκ μέρους του, της ετερότητας και της ανάγκης ένταξης των κοινωνικών αυτών ομάδων στην ελληνική κοινωνία. Οι καταρτιζόμενοι έχουν την ανάγκη να βιώσουν θετικά συναισθήματα και να νιώσουν το αίσθημα του «ανήκειν».
Ο εκπαιδευτής οφείλει να εγκαταλείψει τυχόν στερεότυπα και να αποδεχτεί το μη οικείο, το διαφορετικό, όπως αυτό εκφράζεται μέσα από τη γλώσσα τους, την εκδήλωση της συμπεριφοράς τους, τα ήθη και τα έθιμά τους. Η κατανόηση των πολιτισμικών χαρακτηριστικών, των κοινωνικοοικονομικών διαφορών των διαφορετικών ομάδων θα οδηγήσει στην επιτυχία του προγράμματος.
Μέσα από το ‘μωσαϊκό’ των ομάδων αναφοράς, ο εκπαιδευτής βιώνει το μεγαλείο των διαφορετικών πολιτισμών. Χρησιμοποιεί τα διαφορετικά στοιχεία ως δυναμική πάνω στην οποία θα πάρει αποφάσεις για το πρόγραμμα που θα καταρτίσει, τη μεθοδολογία που θα ακολουθήσει, με σκοπό να δημιουργήσει ένα περιβάλλον μάθησης, μη ανταγωνιστικό και με προσδοκίες ανάλογα με το επίπεδο των καταρτιζόμενων.
Παράλληλα, καλείται να ενώσει τα διαφορετικά στοιχεία, ούτως ώστε να υπάρχει συνοχή και αποτέλεσμα στη διαδικασία. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από τη συνεργασία των μελών της ομάδας, την έλλειψη ανταγωνισμού και τη δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης.
Οι καταρτιζόμενοι, δεν έρχονται όλοι με τον ίδιο βαθμό ικανότητας χειρισμού της ελληνικής γλώσσας, με συνέπεια, ο εκπαιδευτής να καλείται να κάνει ακόμα και εξατομικευμένη διδασκαλία, συχνά επιστρατεύοντας εναλλακτικές μορφές επικοινωνίας (μη λεκτική) και μάθησης στη σχολική τάξη όπως η τέχνη. Η τέχνη είναι το κομμάτι που ενώνει τους λαούς. Μέσα από’ την τέχνη, το λίγο γίνεται παγκόσμιο, γίνεται κοινή πορεία κατάκτησης του επιθυμητού. Ο εκπαιδευτής ενώνει το ‘μωσαϊκό’ του, βλέπει σταδιακά την εξέλιξή του και γίνεται ένα με αυτό. Τα συναισθήματα αλλάζουν, καθώς η γνώση ισχυροποιείται και δίνει ώθηση, μέσω της αυτοπεποίθησης για παραπέρα εξέλιξη. Η τέχνη ενώνει και το ‘εγώ’ γίνεται ‘εμείς’ και η κοινή πορεία παίρνει σάρκα και οστά. Το όνειρο, που στην αρχή φάνταζε άπιαστο, φαίνεται τώρα να μπορεί να πραγματοποιηθεί.
Ο εκπαιδευτικός χώρος μετατρέπεται σε χώρο ζωής, σε ζωτικό στοιχείο της καθημερινότητας των ξένων στη χώρα μας. Βιώνεται, ως ο δρόμος προς την ένταξη, η ικανοποίηση της ανάγκης, που δεν θα τους κρατά άλλο τόσο μακριά. Η δύναμη της θέλησης μπορεί να κάνει το θαύμα της. Ο εκπαιδευτής, μέσα από αυτή τη διαδρομή, κατά τη διάρκεια του αναστοχασμού, έχει τη δύναμη να δει το πριν και το μετά. Μπορεί να ονειρευτεί και αυτός μαζί με όλους ένα αύριο καλύτερο, μια Ελλάδα περισσότερο δυνατή, αφού τα κομμάτια της θα είναι πιο στέρεα τοποθετημένα.
Προσωπική εμπειρία
Το πρόγραμμα των μεταναστών ήταν για μένα σταθμός. Ήταν μια πρόκληση αλλά παράλληλα, ως τέτοια, ελλόχευε και τον κίνδυνο της ματαίωσης, της απογοήτευσης ή της μη κάλυψης των απαιτήσεων και των προσδοκιών, τόσο των δικών μου, όσο και των καταρτιζόμενων. Έπρεπε να γίνει πολλή δουλειά και σοβαρή, όμως η επιλογή των μεθόδων ήταν εκείνες που με προβλημάτισαν περισσότερο. Ερωτήματα άρχισαν να ξεπηδούν και να κατακλύζουν το μυαλό. Θα ανταποκριθούν άραγε στις νέες μεθόδους διδασκαλίας; Θα μπορέσουν να γίνουν ομάδα; Πόσο μεγάλες θα είναι οι αποκλίσεις της ομάδας; Θα είμαι ικανή να ανταποκριθώ και στις δικές τους απαιτήσεις;
Όλα αυτά λύθηκαν και λύνονται πάντα μέσα από την πράξη. Η πρώτη μέρα ήταν αναγνωριστική. Όλοι ήρθαν με χαμόγελο, όμως ο καθένας κουβαλούσε τις δικές του σκέψεις, ανησυχίες, προβληματισμούς. Περίμεναν και προσδοκούσαν. Κύριο μέλημά τους ήταν, μέσω της εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας, να ζητήσουν μια θέση στο όνειρο. Μια δουλειά, απλά, ή μια καλύτερη δουλειά, κάποιοι άλλοι. Φυσικά, διακρίνονταν ψήγματα δυσπιστίας, ως προς αυτό το κομμάτι, όμως η ανάγκη να μάθουν τη γλώσσα της χώρας υποδοχής επισκίαζε κάθε άλλη αμφιβολία.
Με το πέρασμα του χρόνου, το δέσιμο έγινε πολύ δυνατό. Οι συγκινήσεις αισθητά έντονες και η εμπιστοσύνη κερδήθηκε. Κοινός τόπος, η επιτυχία του στόχου. Πολυπολιτισμικές εκδηλώσεις λάμβαναν χώρα, προκειμένου να δοθεί η ευκαιρία να γνωριστούμε καλύτερα και να νιώσουμε ότι είμαστε σημαντικοί. Κοινές συνευρέσεις, εκτός χώρου διδασκαλίας, πιστοποιούσαν την ανάγκη όλων μας για δέσιμο και χαρά. Η αισιοδοξία έδινε ενίοτε τη σκυτάλη στο φόβο, την απογοήτευση και την ανασφάλεια, μιας που πλησίαζε ο καιρός της πιστοποίησης.
Άραγε θα τα καταφέρω; Θα αποκτήσω την πιστοποίηση για να είμαι περήφανος/η για τον εαυτό μου; Θα ανταποκριθώ στις απαιτήσεις; Όλα αυτά τα ερωτηματικά κατάκλυζαν τους καταρτιζόμενους, τους φίλους πλέον. Το άγχος ήταν έκδηλο, αλλά και η ανακούφιση φανερή. Ένιωσα την ικανοποίηση, τόσο στα βλέμματά τους, όσο και στη συμπεριφορά τους, επειδή ήμουν εκεί, κοντά τους και τους εμψύχωνα. Πόσα λίγα πράγματα θέλει τελικά ο άνθρωπος για να είναι ευτυχισμένος! Αναγνώριση, υποστήριξη, αποδοχή. Τους ευχαριστώ όλους, από καρδιάς, για τις τόσο όμορφες στιγμές που μου χάρισαν.
Βιβλιογραφία
Δαμανάκης, Μ., (2005). Η Εκπαίδευση των Παλιννοστούντων και Αλλοδαπών Μαθητών στην Ελλάδα. Αθήνα, Gutenberg.
Καβουνίδη, Τ., & Αβραμίδη, Τ., (2006). Η παρουσία των παιδιών των μεταναστών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η Δεύτερη Γενιά. Προβληματισμοί για την Ένταξη των Μεταναστών στη Χώρα μας. Ημερίδα, Αθήνα.
Κριάρη – Κατράνη, Ι., (2006). Η Πολιτική του ΥΠΕΠΘ στον Τομέα της εκπαίδευσης Παλιννοστούντων και Αλλοδαπών Μαθητών. Η Δεύτερη Γενιά. Προβληματισμοί για την Ένταξη των Μεταναστών στη Χώρα μας. Ημερίδα, Αθήνα.
Παύλου, Μ., (2006). Μια Εθνική Πολιτική για την Ελλάδα της Μετανάστευσης. Η Δεύτερη Γενιά. Προβληματισμοί για την Ένταξη των Μεταναστών στη Χώρα μας. Ημερίδα, Αθήνα.
www.minedu.gov.gr