ISSN:1792-2674
Στέλλα Πλάτσκου, Σχολική Σύμβουλος Καθηγητών Αγγλικής της ΠΔΕ Κρήτης
Ειρήνη Μπατάκη, Καθηγήτρια Γερμανικής
Μαρία Φουρουντζόγλου, Καθηγήτρια Αγγλικής
Περίληψη
Η παρούσα εισήγηση αφορά σε παράδειγμα κύκλου σεμιναρίων ενδοσχολικής επιμόρφωσης σχεδιασμένο από Σχολική Σύμβουλο Παιδαγωγικής Ευθύνης σχολικής μονάδας Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Κατά το σχεδιασμό έχει προβλεφθεί η δυνατότητα συνδιαμόρφωσης του περιεχομένου του από τους συμμετέχοντες επιμορφούμενους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι αντιμετωπίζονται ταυτόχρονα ως εν δυνάμει επιμορφωτές. Κατά τη διάρκεια υλοποίησης του χορηγείται υλικό σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή, ενώ ο κύκλος ολοκληρώνεται με γραπτή αξιολόγηση, η οποία πραγματοποιείται εξ αποστάσεως.
Η παροχή της δυνατότητας συνδιαμόρφωσης του περιεχομένου του σεμιναρίου τοποθετείται στο πλαίσιο υιοθέτησης στρατηγικών ενδυνάμωσης των εκπαιδευτικών από το Σχολική Σύμβουλο, και προϋποθέτει την παραδοχή ότι, στο πνεύμα των αρχών της Εκπαίδευσης Ενηλίκων, είναι θεμιτό οι επιμορφούμενοι, εκπαιδευτικοί στην περίπτωση αυτή, όχι μόνο να συγκατατίθενται στο θέμα της επιμόρφωσης μέσω της εθελοντικής συμμετοχής τους, αλλά και να έχουν τη δυνατότητα συνδιαμόρφωσης του περιεχομένου του, προτείνοντας οι ίδιοι πηγές για μελέτη και επεξεργασία ή βιωματική προσέγγιση κατά τη διάρκεια υλοποίησης του, και συμμετέχοντας ενεργά σε αυτήν.
Ως συνέπεια, αναδεικνύεται η σπουδαιότητα της εφαρμογής ομότιμης συνεργατικής μάθησης στο πλαίσιο της ενδοσχολικής επιμόρφωσης, και σκιαγραφείται η εμπειρία υλοποίησης θεωρητικών και βιωματικών προσεγγίσεων μέσω συγκεκριμένων, προτεινόμενων από επιμορφούμενη, παρεμβάσεων, με στόχο την ποιοτική αναβάθμιση της επικοινωνίας και λειτουργίας της ομάδας των εκπαιδευτικών και την ανάληψη στοχευμένης δράσης μέσω συνεργατικών πρακτικών.
Παρουσιάζεται, επίσης, ενδεικτικά μέρος του εξ αποστάσεως τμήματος του μικτής μάθησης σεμιναρίου (το οποίο υλοποιείται με χρήση πλατφόρμας ηλεκτρονικής μάθησης που υποστηρίζεται από το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο), που αφορά στη λειτουργία της πλατφόρμας και τις σχετικές με κάποια από τα θέματα του σεμιναρίου εργασίες.
Λέξεις κλειδιά: ενδοσχολική επιμόρφωση, ενδυνάμωση εκπαιδευτικών, συνδιαμόρφωση περιεχομένου, επιμόρφωση μικτής μάθησης.
Σχεδιασμός και στόχοι του επιμορφωτικού προγράμματος.
Ο κύκλος επιμορφωτικών συναντήσεων στον οποίο θα αναφερθούμε σχεδιάστηκε για να καλύψει τις ανάγκες σχολείου Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Οι ανάγκες αυτές διαπιστώθηκαν κατά τις επισκέψεις σχολικής συμβούλου σε σχολείο παιδαγωγικής ευθύνης της, τη συνεργασία με τους καθηγητές και τη διεύθυνση, καθώς και τη συμμετοχή σε παιδαγωγικές συνεδριάσεις του συλλόγου διδασκόντων (όχι κατόπιν διαδικασίας ανίχνευσης επιμορφωτικών αναγκών με ερωτηματολόγια, συνέντευξη ή άλλη μέθοδο) από την εκτίμηση της υφιστάμενης κατάστασης στη σχολική μονάδα. Η τελευταία παρέπεμπε σε ύπαρξη έντονων αναγκών επιμόρφωσης σε θέματα επικοινωνίας, ηγεσίας, σχολικού κλίματος και σχέσεων των εμπλεκομένων. Η ύπαρξη αυτών των αναγκών διαπιστώνεται, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, και σε άλλες σχολικές μονάδες, αφού ένα μέρος των προβλημάτων που ανακύπτουν στα σχολεία ανάγονται σε δυσκολίες επικοινωνίας και συνεργασίας, είναι δηλαδή κατά βάση προβλήματα σχέσεων. Γι’ αυτό το λόγο το συγκεκριμένο επιμορφωτικό πρόγραμμα προτείνεται για υλοποίηση και σχεδιάζεται να προσφερθεί και σε άλλες σχολικές μονάδες, με τη μέθοδο μικτής μάθησης, όπως θα φανεί παρακάτω.
Στο ξεκίνημα του σχεδιάστηκε ως κύκλος έξι (6) δια ζώσης συναντήσεων, πέντε τρίωρων, κυρίως θεωρητικών προσεγγίσεων που εμπεριείχαν εισήγηση – συζήτηση, και ενός τρίωρου βιωματικού εργαστηρίου, που ανέβαζε τη συνολική διάρκεια στις 18 ώρες. Βασιζόμενη, όμως, στις αρχές της Εκπαίδευσης Ενηλίκων, η σχολική σύμβουλος είχε ως κύριο σκοπό την ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών του σχολείου με τη χρήση μεθόδων που έχουν ως επίκεντρο τους επιμορφούμενους, και υπήρχε από το σχεδιασμό η απαιτούμενη ευελιξία ώστε, παρότι η επιλογή των πέντε θεματικών ενοτήτων έγινε από την ίδια, να είναι δυνατόν να δοθεί στη συνέχεια ένας ιδιαίτερος προσανατολισμός σε επιλογές που θα έκαναν οι ίδιοι οι επιμορφούμενοι ώστε να αντανακλάται η αντίληψη τους για τις επιμορφωτικές ανάγκες των συναδέλφων τους και τις δικές τους. Έτσι, μετά την πρώτη ανακοίνωση του επιμορφωτικού κύκλου και την πρόσκληση των καθηγητών του σχολείου για συμμετοχή σε αυτόν, στάλθηκε στους είκοσι δηλώσαντες μια δεύτερη πρόσκληση για συνδιαμόρφωση περιεχομένων και ενεργητικό ρόλο στις εισηγήσεις είτε με υλικό δικό τους ή της επιλογής τους, είτε (σε περίπτωση που δε διέθεταν ή δεν είχαν το χρόνο να ερευνήσουν) παρουσιάζοντας υλικό που θα είχε προταθεί για μελέτη από την υπεύθυνη σχολική σύμβουλο.
Υπήρξαν επίσης δύο προσκεκλημένοι ειδικοί συνεργάτες-επισκέπτες, που προσέφεραν τη δική τους ματιά σε αντίστοιχες θεματικές ενότητες, και μάλιστα η μία συντόνισε ένα επιπλέον, επιτυχημένο βιωματικό εργαστήριο.
Από τους καθηγητές που έλαβαν μέρος μόνο μία επιμορφούμενη ανταποκρίθηκε θετικά και ενεργοποιήθηκε σημαντικά, συμμετέχοντας σε τρεις από τις συνεδρίες, η μία εκ των οποίων περιελάμβανε το συντονισμό ενός βιωματικού εργαστηρίου που είχε ιδιαίτερη επιτυχία. Οι βασικότεροι παράγοντες που οδήγησαν την συγκεκριμένη εκπαιδευτικό να εμπλακεί ενεργά στον σχεδιασμό και την υλοποίηση του προγράμματος ενδοσχολικής επιμόρφωσης, συνοψίζονται στους εξής:
Στην ανάγκη διάχυσης στο περιβάλλον εργασίας της των γνώσεων και εμπειριών που είχε η ίδια αποκομίσει σε προγενέστερη επιμόρφωση της, στο πλαίσιο προγράμματος επιτόπιας παρακολούθηση εργασίας (job shadowing) σε σχολείο της Γερμανίας, σε θέματα σχετικά με την ποιοτική αναβάθμιση της επικοινωνίας και λειτουργίας των ομάδων στο σχολείο.
Στο γεγονός ότι η θεματολογία του προτεινόμενης από την Σχολική Σύμβουλο ενδοσχολικής επιμόρφωσης εναρμονίζονταν με τα ερευνητικά ενδιαφέροντα της εκπαιδευτικού αλλά και με τις υφιστάμενες επιμορφωτικές ανάγκες του σχολείου στο οποίο εργαζόταν.
Στη διαρκή ενθάρρυνση, υποστήριξη και συνεργασία, την οποία λάμβανε από τη σχολική σύμβουλο καθ’ όλη την διάρκεια της επιμόρφωσης αλλά και μετά το πέρας αυτής.
Κατά συνέπεια, η ενεργή συμμετοχή των εκπαιδευτικών στη διαμόρφωση και εμπλουτισμό των περιεχομένων επιμορφωτικών προγραμμάτων στα οποία είναι οι ίδιοι αποδέκτες, προϋποθέτει την ύπαρξη ενός υποστηρικτικού πλαισίου, που θα καλλιεργεί την ενεργοποίηση τους, αξιοποιώντας τις προϋπάρχουσες εμπειρίες και τα ενδιαφέροντα τους. Έχει αποδειχθεί άλλωστε ότι η ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών είναι περισσότερο αποτελεσματική όταν αυξάνει την αίσθηση του σεβασμού και της αναγνώρισης της δουλειάς τους, της αυτοεκτίμησής τους καθώς και τον επαγγελματισμό τους (Παναγιωτάκου και Παπάνης 2007).
Εφαρμογή και συμπεράσματα των παρεμβάσεων της συνδιαμορφώνουσας εκπαιδευτικού στο επιμορφωτικό πρόγραμμα.
Πρακτικά, η παρέμβαση της εκπαιδευτικού περιλάμβανε τόσο θεωρητικές όσο και βιωματικές προσεγγίσεις για την ανάπτυξη, λειτουργία και επικοινωνία των ομάδων στο σχολείο. Βασικοί στόχοι της ήταν οι επιμορφούμενοι εκπαιδευτικοί:
να προσεγγίσουν θεωρητικά τις απαραίτητες προϋποθέσεις και τους παράγοντες κλειδιά για την ανάπτυξη μια ομάδας.
να έρθουν σε επαφή με 4 βασικούς τύπους λειτουργίας μιας ομάδας (Philipp 2005) και να προβληματιστούν για τον χαρακτήρα και τον βαθμό λειτουργικότητας της ομάδας, στην οποία οι ίδιοι ανήκουν.
να γνωρίσουν βιωματικά τη μέθοδο του Παγκόσμιου Καφενείου (World Café), η οποία διευκολύνει την δημιουργία ζωντανής πολυεπίπεδης συζήτησης και δράσης.
Στην πρακτική τους εφαρμογή οι παραπάνω παρεμβάσεις αντιμετωπίστηκαν από τους συναδέλφους της εκπαιδευτικού με ενδιαφέρον, δημιουργώντας χώρους γόνιμου προβληματισμού και διασύνδεσης με πρακτικά ζητήματα που τους αφορούσαν ως ομάδα. Η υλοποίηση της βιωματικής μεθόδου του Παγκόσμιου Καφενείου επικεντρώθηκε στο μείζον θέμα της συνεργασίας και επικοινωνίας στο σχολείο και κυρίως στους τομείς που αυτή λειτουργεί, στους τομείς που εντοπίζεται δυσλειτουργία καθώς και σε συγκεκριμένες βελτιωτικές προτάσεις. Η ίδια η φύση της μεθόδου παροτρύνει σε μια πολυδιάστατη εξέταση των ιδεών και προτάσεων των συμμετεχόντων και επιτρέπει τον γόνιμο πολλαπλασιασμό τους (Brown& Isaacs, 2005). Στο τέλος τα αποτελέσματα των συζητήσεων κάθε ομάδας αποτυπώθηκαν σε χαρτί και αναρτήθηκαν στο χώρο, αναδεικνύοντας κατά αυτόν τον τρόπο την συλλογική νοημοσύνη της ομάδας. Η προθυμία και η ενεργητικότητα με την οποία οι εμπλεκόμενοι εκπαιδευτικοί συμμετείχαν σε αυτήν τη δραστηριότητα, δημιούργησε μια εξαιρετικά θετική δυναμική τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά το πέρας της υλοποίησης της. Ως αποτέλεσμα, η ομάδα οδηγήθηκε σε μια βαθύτερη επίγνωση των συνδετικών της κρίκων, αλλά και κάθε μέλος ξεχωριστά σε μεγαλύτερη αυτεπίγνωση σχετικά με τις προσωπικές του ανάγκες, όσον αφορά στην επικοινωνία και στη συνεργασία στο σχολείο, αλλά και στο πώς οι τελευταίες θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν μέσα από συλλογικές δράσεις.
Αξιολόγηση της εμπειρίας από την ενεργώς συμμετέχουσα επιμορφούμενη σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο
Η συμμετέχουσα εκπαιδευτικός αξιολόγησε την εμπειρία συνδιαμόρφωσης των περιεχομένων του σεμιναρίου ως εξαιρετικά θετική, με πολλαπλά οφέλη σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο.
Σε συναισθηματικό επίπεδο της προσέφερε τη χαρά της ενεργούς συμμετοχής και συνεισφοράς ως προς τον στόχο της βελτίωσης της σχολικής καθημερινότητας της καθώς και την αίσθηση αποδοχής από τους συναδέλφους της. Σε οργανωτικό επίπεδο, η εμπειρία αυτή παρείχε στην εκπαιδευτικό την δυνατότητα ανάληψης πρωτοβουλίας και ευθύνης στα πλαίσια της συλλογικότητας στην οποία ανήκει. Τέλος, σε επαγγελματικό επίπεδο, της δόθηκαν κίνητρα επαγγελματικής εξέλιξης καθώς πυροδοτήθηκε το ενδιαφέρον της για περαιτέρω ερευνητική ενασχόληση με το θέμα της λειτουργίας των ομάδων αλλά και δραστηριοποίηση στον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων.
Επιπρόσθετα, σε συλλογικό επίπεδο αποτέλεσε μια καλή πρακτική οριζόντιας διάχυσης γνώσεων και ένα πρώτο εγχείρημα ανάπτυξης πρακτικών ομότιμης συνεργατικής μάθησης, οι οποίες είναι καταλυτικές για τη διαμόρφωση μιας κουλτούρας μάθησης και συλλογικής ανάπτυξης σε ένα οργανισμό, καθώς παρατηρείται μια εμπειρική σύνδεση μεταξύ συνεργασίας, σχολικής ενδυνάμωσης και σχολικής αποτελεσματικότητας (Hargreaves, 1991). Σε περίπτωση μάλιστα που υπήρχαν περισσότεροι εμπλεκόμενοι εκπαιδευτικοί στη συνδιαμόρφωση του σεμιναρίου, η προσωπική και συλλογική ενδυνάμωση των συμμετεχόντων θα ήταν πολλαπλασιαστικά μεγαλύτερη. Κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε μια ολοκληρωμένη εφαρμογή του στοχαστικόυ- κριτικού μοντέλου επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών, σύμφωνα με το οποίο τους δίδεται η δυνατότητα να αναζητούν και να βρίσκουν ποικίλες εναλλακτικές λύσεις και προσεγγίσεις στους προβληματισμούς που αντιμετωπίζουν (Ματσαγγούρας, Η, 2005). Κατά συνέπεια, υποστηρίζεται ότι τέτοιες δράσεις ενδυνάμωσης των επιμορφούμενων εκπαιδευτικών οδηγούν σε διαφοροποιημένη, ποικιλόχρωμη επιμόρφωση, πλούσια σε περιεχόμενα και μεθοδολογίες, ικανή να εμπερικλείει και να αξιοποιεί τις εμπειρίες, γνώσεις και δεξιότητες των αποδεκτών της, και με αυτόν τον τρόπο να ενισχύει τη συνοχή και δυναμική των ομάδων στις οποίες απευθύνεται.
Αποτίμηση της δια ζώσης επιμόρφωσης και ανάγκη της υιοθέτησης μοντέλου μικτής μάθησης για τη συνέχιση της επιμόρφωσης.
Οι εκπαιδευτικές μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν συνολικά ήταν ποικίλες και αξιοποιήθηκαν διάφορα εκπαιδευτικά μέσα προκειμένου να εμπλουτιστεί η μαθησιακή εμπειρία των επιμορφούμενων. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα σχόλια και οι προτάσεις των επιμορφούμενων όπως κατατέθηκαν στο Φύλλο Αξιολόγησης της επιμόρφωσης, και θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στο μελλοντικό σχεδιασμό. Ενδεικτικά αναφέρω:
Ιδιαίτερα χρήσιμες δραστηριότητες κρίθηκαν οι μέθοδοι δημιουργίας ομάδας και οι συμμετοχικές, συνεργατικές δραστηριότητες, η βιωματική προσέγγιση, η ενεργή συμμετοχή των συναδέλφων, και η συμμετοχή προσκεκλημένων συνεργατριών.
Ως ζητήματα για τα οποία θα ήθελαν περισσότερες γνώσεις αναδεικνύονται η συναισθηματική μάθηση, η δημιουργία αρμονικού σχολικού κλίματος, οι παράγοντες που ευνοούν την αλλαγή κουλτούρας στη σχολική μονάδα, η επικοινωνία μεταξύ καθηγητών – μαθητών και η προσέγγιση εφήβων, η διαχείριση κρίσεων και ο συμβουλευτικός ρόλος των εκπαιδευτικών.
Ως προς την οργάνωση της επιμόρφωσης πρότειναν τη μέθοδο της μελέτης περίπτωσης, ακόμη μεγαλύτερη χρήση τεχνικών της Εκπαίδευσης Ενηλίκων όπως δραματοποιήσεις και παιχνίδια ρόλων, η θεωρία να στέλνεται εκ των προτέρων ηλεκτρονικά, ενσωμάτωση της αλληλοπαρατήρησης συναδέλφων με τελικό στόχο όχι μόνο την επαγγελματική εξέλιξη τους, αλλά και τη βελτίωση του σχολικού κλίματος μέσω της στενότερης συνεργασίας τους.
Υποδείχθηκε επίσης η ανάγκη εξεύρεσης τρόπων κινητοποίησης των εκπαιδευτικών για ενεργή συμμετοχή ως συν- εκπαιδευτών στην επιμόρφωση.
Δυστυχώς όμως, για διάφορους λόγους στους οποίους δε θα αναφερθούμε εδώ, μόνο ένα ποσοστό του συνόλου των εκπαιδευτικών του σχολείου, λίγο μεγαλύτερο από το 1/3 (που απαρτιζόταν -σημαντικά- από τους περισσότερους έχοντες οργανική θέση καθηγητές του) παρακολούθησε τελικά αυτόν τον επιμορφωτικό κύκλο στο μεγαλύτερο μέρος του.
Ο κατοπινός προβληματισμός μας για τις συνθήκες που θα επέτρεπαν την απρόσκοπτη συμμετοχή στο σύνολο των ενδιαφερόμενων καθηγητών, αποσπασμένων και αναπληρωτών, ωρομισθίων και μονίμων που συμπλήρωναν το ωράριο τους στη σχολική αυτή μονάδα, οδήγησε στην επιλογή του μοντέλου της μικτής μάθησης (το οποίο συνδυάζει ορισμένες δια ζώσης συναντήσεις με εξ αποστάσεως επιμόρφωση) για τη σχεδίαση ενός πληρέστερου και λειτουργικότερου κύκλου με τη συγκεκριμένη θεματολογία. Αλλά και ο περιοριστικός χρόνος των τρίωρων απογευματινών συναντήσεων που έλαβαν χώρα στο δια ζώσης επιμορφωτικό κύκλο και ταυτόχρονα άφηναν κάποια ζητήματα ανοιχτά ή όχι επαρκώς επεξεργασμένα από την επιμορφώτρια ή/και τους επιμορφούμενους, έθετε ένα πρόβλημα που θα μπορούσε να επιλυθεί με αυτήν τη μέθοδο. Επιπλέον, η δυνατότητα σχετικής αυτονόμησης των επιμορφούμενων που είναι δυνατόν να προσδώσει το μικτό μοντέλο με την εξ αποστάσεως διάσταση του, θεωρήθηκε μια ενδιαφέρουσα πτυχή ικανή να εμπλουτίσει την όλη επιμορφωτική διαδικασία προς όφελος του καθενός συμμετέχοντος ξεχωριστά.
Το ψηφιακό μέρος της επιμόρφωσης στην πλατφόρμα του moodle
Για την υλοποίηση του εξ αποστάσεως τμήματος του επιμορφωτικού μας κύκλου επιλέχθηκε να χρησιμοποιηθεί το moodle, ένα περιβάλλον ηλεκτρονικής μάθησης η πλατφόρμα του οποίου υποστηρίζεται από το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, και με την οποία μια σημαντική μερίδα εκπαιδευτικών είναι ήδη εξοικειωμένη λόγω προηγούμενης σχετικής επιμόρφωσης τους. Συγκεκριμένα, τα τελευταία χρόνια έχει γίνει γνωστό σε πολυάριθμους εκπαιδευτικούς πανελλαδικά μέσα από σεμινάρια που διοργάνωσε το ΚΕ.ΠΛΗ.ΝΕ.Τ. Αχαΐας, διάρκειας 26 εβδομάδων, ή, απευθυνόμενο στις ξενόγλωσσες ειδικότητες, διάρκειας 8 εβδομάδων. Πλέον προσφέρονται και άλλα σεμινάρια μέσα από την ίδια πλατφόρμα, όπως αυτό της Ψηφιακής Αφήγησης [1]. Με αυτό το σκεπτικό έχουμε ξεκινήσει να δημιουργούμε το σχετικό «μάθημα» στην πλατφόρμα των σεμιναρίων moodle, δηλαδή στη διεύθυνση http://e-learning.ilei.sch.gr/moodle/course/view.php?id=4990 [2]. Παρακάτω παρουσιάζονται ενδεικτικά ορισμένα στοιχεία του.
Στην αρχική σελίδα βλέπουμε τα περιεχόμενα και τους στόχους της επιμόρφωσης και έχουμε συμπεριλάβει φόρουμ (ομάδες συζήτησης) που υποδεικνύουν την ιδέα της συνδιαμόρφωσης του περιεχομένου από τους επιμορφούμενους, ενώ παράλληλα προσφέρουν τη δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ των συμμετεχόντων.
Εικόνα1
Εικόνα 1 Η αρχική σελίδα του επιμορφωτικού προγράμματος
Ακολουθούν οι πέντε ενότητες: «Επικοινωνία», «Σχολικό κλίμα», «Ηγεσία για ένα δημοκρατικό σχολείο», «Σχέσεις Εκπαιδευτικών – Διεύθυνσης – Μαθητών – Γονέων», και «Κοινωνική – συναισθηματική μάθηση».
Εικόνα2
Εικόνα 2 Εδώ φαίνονται οι πέντε ενότητες του προγράμματος με ενδεικτικό περιεχόμενο
Η δομή της κάθε ενότητας είναι η εξής: Περιεχόμενα και στόχοι, βιβλιογραφία, εργασίες. Για να υλοποιήσουν τις εργασίες οι επιμορφούμενοι θα πρέπει να έχουν διαβάσει τη σχετική βιβλιογραφία, να συνεργαστούν με τους άλλους συμμετέχοντες, είτε για την πραγματοποίηση της εργασίας είτε για την επίλυση αποριών, και να αξιοποιήσουν διαδικτυακά εργαλεία και εφαρμογές. Είναι πιθανό ότι από προηγούμενα σεμινάρια στο πεδίο των Τ.Π.Ε. οι επιμορφούμενοι γνωρίζουν τα εργαλεία αυτά. Ωστόσο, δίνονται σχετικές οδηγίες προς διευκόλυνσή τους. Για παράδειγμα, στην εργασία 3.1 οι επιμορφούμενοι καλούνται να δημιουργήσουν ένα ερωτηματολόγιο google, ενώ στην 4.1 να συντάξουν ως ομαδική εργασία ένα έγγραφο google μαζί με συναδέλφους τους. Όπως βλέπουμε, στην εκφώνηση της συγκεκριμένης εργασίας, περιλαμβάνονται οι απαιτούμενες οδηγίες για το πώς διαμορφώνουμε ένα google doc σε συνεργασία με άλλους.
Εικόνα3Εικόνα 3 Το παράδειγμα της εργασίας 4.1 όπου δίνονται οδηγίες για το τεχνικό μέρος υλοποίησης της εργασίας
Το ίδιο θα ισχύει και σε άλλες εργασίες, όπως για παράδειγμα στην εργασία 1.1, όπου το ζητούμενο είναι ένας εννοιολογικός χάρτης, για να γίνει ο οποίος θα χρειαστεί το cmap tools ή το x mind. Ο επιμορφούμενος δε θα χρειάζεται να αναζητήσει αλλού τις οδηγίες που αφορούν το τεχνικό κομμάτι υλοποίησης των εργασιών. Οι εργασίες θα βαθμολογούνται με βαθμό ένα (1) εάν κρίνονται ικανοποιητικές, ενώ σε διαφορετική περίπτωση ο επιμορφούμενος καλείται να διορθώσει ή να επαναλάβει την εργασία και να την ξαναϋποβάλει.
Εκτιμάται ότι για την ολοκλήρωση της συγκεκριμένης επιμόρφωσης απαιτούνται 40 ώρες εργασίας για το εξ αποστάσεως κομμάτι. Σε κάθε ενότητα αντιστοιχούν 2 εβδομάδες. Οι δια ζώσης συναντήσεις μπορούν να περιοριστούν σε μία τετράωρη στην αρχή, όπου θα παρουσιαστεί εκτός άλλου υλικού και η πλατφόρμα και ο τρόπος χρήσης της από τους επιμορφούμενους, καθώς και δύο ακόμη τρίωρες ενδιάμεσες συναντήσεις. Το σύνολο, επομένως, των απαιτούμενων ωρών ανέρχεται στις 50.
Στη μορφή αυτή του σεμιναρίου οι γνώσεις πληροφορικής δεν είναι αυτοσκοπός. Θεωρείται ότι έχουν ως ένα βαθμό κατακτηθεί ήδη μέσα από άλλου περιεχομένου επιμόρφωση ή μέσα από προσωπική ενασχόληση. Το παρόν σεμινάριο αποτελεί μια καλή ευκαιρία αξιοποίησης των γνώσεων αυτών.
Το είδος της επιμόρφωσης που προτείνουμε (μικτή μέθοδος, εξ αποστάσεως και δια ζώσης) προωθεί τη συνεργατική μάθηση και τον κοινωνικό εποικοδομητισμό που ανέλυσε ο Vygotsky [3]. Oι επιμορφούμενοι συνεργάζονται πιο άνετα με άτομα με τα οποία υπό άλλες συνθήκες θα δυσκολεύονταν. Παράλληλα, μαθαίνουν αλληλεπιδρώντας μεταξύ τους, ανάγοντας τον επιμορφωτή σε συντονιστή. Το στοιχείο αυτό και η δυνατότητα ανταλλαγής εμπειριών που μπορεί να οδηγήσει στη μάθηση, ή, στην προκειμένη περίπτωση, στην επιτυχημένη επιμόρφωση, συμβαδίζοντας με τις αρχές της Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Κουλαουζίδης, 2010), πιστεύουμε ότι θα συμβάλλει στην επίτευξη των επιθυμητών από κάθε συμμετέχοντα αποτελεσμάτων.
Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η αυτονόμηση του επιμορφούμενου, κι ακόμη περισσότερο η συνδιαμόρφωση περιεχομένου από αυτόν, αποτελεί πρόκληση για τον επιμορφωτή σχολικό σύμβουλο, καθώς η αρχικά καθορισμένη θεματολογία είναι δυνατόν να διευρύνεται σημαντικά, καθιστώντας τον «συνεπιμορφούμενο στο πνεύμα της κοινής αναζήτησης», όπως άλλωστε αναφέρεται και στις βασικές αρχές της διδασκαλίας κατά το σπουδαίο θεωρητικό της Εκπαίδευσης Ενηλίκων Malcolm Knowles [4]. Ο χειρισμός της κατάστασης αυτής απαιτεί επιπλέον δεξιότητες εκ μέρους του επιμορφωτή, όπως ευελιξία και προσαρμοστικότητα, αλλά προϋποθέτει κυρίως την αφοσίωση του στην επίτευξη του σκοπού της υψηλού επιπέδου παρεχόμενης επιμόρφωσης και της συνακόλουθης επαγγελματικής αναβάθμισης και ενδυνάμωσης των επιμορφούμενων εκπαιδευτικών.
Βιβλιογραφία
Αναστασιάδης, Π. (2007). Η Διδακτική Αξιοποίηση της Διαδραστικής Τηλεδιάσκεψης στο Σύγχρονο Σχολείο: Κοινωνικο – Εποικοδομιστική Προσέγγιση. Στο Α. Λιοναράκης (Επιμ) Πρακτικά 4ου Διεθνούς Συνεδρίου Ανοικτής & εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Ελληνικό Δίκτυο Ανοικτής & εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης, Αθήνα 23-25 Νοεμβρίου 2007.
Brown, J & Isaacs, D. (2005). The World Café: Shaping Our Futures Through Conversations that Matter. Berrett-Koehler Pulications.
Γώγουλος, Γ., Λιακοπούλου, Ε., Νταλούκας, Β., Τζιμόπουλος, Ν., Χαρπαντίδου, Ζ. (2011). «Επιμόρφωση εκπαιδευτικών στις ΤΠΕ με χρήση μεικτού συστήματος εκπαίδευσης: από απόσταση και δια ζώσης». Πρακτικά 6ου Συνεδρίου για τις ΤΠΕ στην εκπαίδευση, Σύρος 2011
Καράμηνας, Ι. (2006). Διδασκαλία και Μάθηση με την Αξιοποίηση του Διαδικτύου. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού. Αθήνα: Ατραπός
Ματσαγγούρας, Η (2005). Θεωρία της Διδασκαλίας. Η Προσωπική Θεωρία ως Πλαίσιο Στοχαστικοκριτικής Ανάλυσης. Αθήνα, Gutenberg.
Hargreaves, A. (1991) Restructuring: Postmodernity and the Porspects for Educational Change. Paper Presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association, Chicago, Ill.
Jarvis, P. (2004) Συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση. Θεωρία και πράξη. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Κόκκος, Α. (2005) Εκπαίδευση Ενηλίκων. Ανιχνεύοντας το πεδίο. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Κουλαουζίδης Γ. (Επιμ) (2010) Οι αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων, Εκπαίδευση Ενηλίκων. Διεθνείς Προσεγγίσεις και Ελληνικές Διαδρομές. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Κωσταλίας, Κ. και Καράκιζα, Τ. (2009) Από Απόσταση Εκπαίδευση. Διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο των σεμιναρίων moodle για εκπαιδευτικούς http://e-learning.ilei.sch.gr/moodle/mod/resource/view.php?id=88628 (Πρόσβαση, 26.6.2015).
Keegan, D. (2001) Οι βασικές αρχές της Ανοικτής και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Παναγιωτάκου, Σ. και Παπάνης, Ε. Ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών. http://epapanis.blogspot.gr/2007/12/blog-post_20.html. Υποβολή άρθρου, 20.12.2007, Πρόσβαση, 27.06.2015.
Philipp, E. (2005) Teamentwickliung in der Schule: Konzepte und Methoden. Belz Pädagogik Verlag
Rogers, A. (1999) Η Εκπαίδευση Ενηλίκων. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Σημειώσεις τέλους
[1] http://e-learning.ilei.sch.gr/moodle/
[2] Θα θέλαμε και από εδώ να ευχαριστήσουμε ιδιαίτερα τον τεχνικό υπεύθυνο κ. Β. Νταλούκα που μας παραχώρησε το χώρο διαμόρφωσης του υλικού μας στην πλατφόρμα των σεμιναρίων: http://e-learning.ilei.sch.gr/moodle/course/view.php?id=4990.
[3] http://gsi.berkeley.edu/gsi- guide-contents/learning-theory-research/social-constructivism/
[4] Στο Jarvis (2004), σ. 218.