ISSN:1792-2674
Το παράδειγμα του προγράμματος Αειφόρο Ελληνικό σχολείο και του Τοπικού Σχολικού Δικτύου “Αειφόρα Σχολεία στην Α’ Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Αθηνών”
Empowerment initiatives for school communities to transform them into sustainable. The example of “Greek Sustainable School” Program and of Local School Network “Sustainable schools in A’ Directorate of Elementary Education of Athens”
Μαρία Δημοπούλου, Med, Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Α΄ Αθήνας ΔΙΠΕ
Δρ Αγγελική Τρικαλίτη, Διδάσκουσα στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Διδακτικής της Χημείας, Συντονίστρια του προγράμματος Αειφόρο Eλληνικό Σχολείο
Πρωτοβουλίες ενδυνάμωσης των σχολικών κοινοτήτων για το μετασχηματισμό τους σε αειφόρες. Το παράδειγμα του προγράμματος Αειφόρο Ελληνικό σχολείο και του Τοπικού Σχολικού Δικτύου “Αειφόρα Σχολεία στην Α’Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Αθηνών”
Empowerment initiatives for school communities to transform them into sustainable. The example of “Greek Sustainable School” Program and of Local School Network “Sustainable schools in A’ Directorate of Elementary Education of Athens”
Περίληψη
To Aειφόρο Σχολείο (Sustainable school) αποτελεί ένα οραματικό σχολείο, μια καινούργια προοπτική και ορίζεται ως μια καινοτομία στο σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα. Στόχος η διαμόρφωση ενός σχολείου που θα λειτουργεί ως οργανισμός που θα υιοθετεί την έννοια της αειφορίας ως ρυθμιστική έννοια σε όλες τις λειτουργίες του και θα συμβάλλει στην διαμόρφωση ενεργών πολιτών. Για την επίτευξη αυτού του δύσκολου εγχειρήματος έχουν αναληφθεί πολλές διεθνείς και εθνικές υποστηρικτικές πρωτοβουλίες. Το Πρόγραμμα Αειφόρο Ελληνικό Σχολείο: Όλοι νοιαζόμαστε όλοι συμμετέχουμε της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού είναι μια από αυτές. Βασίζεται σε ένα πλαίσιο 8 πυλώνων λειτουργίας για την εξέλιξη του σχολείου σε αειφόρο και στοχεύει στην ανάληψη επιμορφωτικών πρωτοβουλιών και δικτύωσης των σχολείων που επιθυμούν να μετασχηματιστούν σε εθνικό επίπεδο καθώς και στη δημιουργία πρωτότυπου υποστηρικτικού εκπαιδευτικού υλικού και την πιστοποίηση των σχολικών οργανισμών που πληρούν τα κριτήρια της μετάβασης .
Το Τοπικό Σχολικό Δίκτυο «Αειφόρα σχολεία στην Α Δ/νση Π.Ε Αθηνών » απηχεί μια πρωτοβουλία από τα 3 Γραφεία σχολικών δραστηριοτήτων /Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας και Πολιτιστικών Θεμάτων που ένωσαν τις δυνάμεις τους και με έμφαση στην μεθοδολογία της ολιστικής σχολικής προσέγγισης υποστηρίζουν 16 σχολεία Δημοτικά και Νηπιαγωγεία που με δική τους απόφαση-δέσμευση σε επίπεδο τουλάχιστον 2 χρόνων βηματίζουν προς το μετασχηματισμό τους σε αειφόρα . Η υποστηρικτική αυτή πρωτοβουλία πλαισιώνεται από μια επιστημονική επιτροπή στήριξης και μια σειρά συνεργαζόμενους φορείς που έχουν θέσει την τεχνογνωσία τους στην υπηρεσία του Δικτύου. Ξεκινώντας από την παρουσία στα ενταγμένα σχολεία πληθώρας προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων η συντονιστική ομάδα προσπαθεί να αντιμετωπίσει την απομόνωση και την ιδιώτευση των εκπαιδευτικών και να δημιουργήσει μια κοινότητα μάθησης .
Η κοινότητα αυτή απαρτίζεται από τους συντονιστές του δικτύου, τους διευθυντές και συντονιστές των σχολείων, τους εκπαιδευτικούς που υλοποιούν προγράμματα ,τους συνεργάτες και στοχεύει όλοι μαζί συμμετοχικά να διερευνήσουν τη δυνατότητα σχεδιασμού και υλοποίησης στα σχολεία αυτά μιας «ολιστικής σχολικής προσέγγισης- whole school approach »που θα ενσωματώνει ενιαία τη διδασκαλία και τη μάθηση στις κοινωνικο-οργανωσιακές και τεχνικο-οικονομικές πλευρές της σχολικής πρακτικής .
Η δημιουργία αυτής της κοινότητας μάθησης διερευνά συμμετοχικά τις επιμορφωτικές της ανάγκες, δικτυώνεται, καταγράφει τα δυνατά της σημεία και αλληλοϋποστηρίζεται ανταλλάσσοντας καλές πρακτικές. Υιοθετεί την έρευνα δράσης ως εργαλείο παρατήρησης και αναστοχασμού και στοχεύει στη βιωμένη εμπειρία κοινότητας για να μπορέσει να την μεταφέρει στην πραγματικότητα του σχολείου και στη συνέχεια στην τοπική κοινότητα. Αναζητά όλες τις δυνατές συνέργειες ανάμεσα στα στελέχη της εκπαίδευσης, τα πανεπιστήμια, την τοπική αυτοδιοίκηση και την κοινωνία των πολιτών με στόχο την ενδυνάμωση της απόφασης του σχολείου να μετασχηματιστεί σε αειφόρο οργανισμό.
Λέξεις κλειδιά
Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη, Αειφόρο Σχολείο, ολιστική προσέγγιση οργανισμού, μετασχηματισμός του σχολείου, ενεργός πολίτης, κοινότητα μάθησης, σχολικό τοπικό δίκτυο.
Summary
Sustainable school is a visionary school, a new perspective and is considered to be an innovation in the modern educational system. Its main objective is the formation of a school that will operate as an organization that would adopt the concept of sustainability as regulatory concept in all its functions and contribute to the formulation of active citizens. Many international and national support initiatives have been undertaken in order to be achieved this difficult project. The National Program “Greek Sustainable School” of the Hellenic Society of Environment and Culture is one of them. The Program is based on a framework of 8 pillars of operation for the school’s transformation in sustainable and aims at undertaking training initiatives and networking of schools wishing to be transformed. The program also aims to create original supportive educational materials and school certification bodies that meet the criteria of the transition.
The Local School Network “Sustainable schools in the A΄ Directorate of Elementary Education of Athens” echoes an initiative from 3 Agencies of School Activities (Environmental Education, Health Education and Cultural Affairs Education).
The three Agencies, joining their forces, give the emphasis on the holistic school approach methodology and support 16 Primary Schools and 16 Kindergartens, which decided and committed for at least two 2 years of marching towards their transformation into sustainable. This initiative is supported by a Scientific Committee and a number of partners who have put their expertise at the service of the Network. The Steering Group is trying to cope with the isolation of teachers and to create a learning community. This learning community is composed of Network Coordinators, School Principals and Coordinators of Schools, Educators who implement programs, Partners and aims to explore the possibility of planning and implementation in schools the “whole school approach” methodology that integrates unified teaching and learning in socio-organizational and technical-economic aspects of school practice.
The creation of this learning community explores in a participatory way training needs, networking, records its strengths and supports each other by exchanging best practices. The learning community adopts the action research as a tool of observation and reflection and aims to lived community experience in order to be able to convey ιτ to the reality of school and then in the local community. The learning community also searches for all possible synergies among education officials, universities, local governments and civil society aiming at strengthening the school’s decision to be transformed into a sustainable organization.
Keywords
Sustainable School, whole school approach, Education for Sustainable Development, school climate, school transformation, citizenship, learning community, local school network
Αειφόρο Σχολείο: ένα σχολείο για την Αειφόρο Ανάπτυξη
Η εκπαίδευση και οι αναπτυξιακοί στόχοι για την Αειφόρο Ανάπτυξη (Sustainable Development Goals –SDGs)
Στο Παγκόσμιο Πρόγραμμα Δράσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών (Ν. Υόρκη, 2015) έχουν διατυπωθεί 17 αναπτυξιακοί στόχοι και 169 υπο-στόχοι για την αειφόρο ανάπτυξη (Sustainable Development Goals -SDGs) για την περίοδο μετά το 2015. Στους στόχους αυτούς κυρίαρχη θέση καταλαμβάνει η εκπαίδευση. Ο στόχος 4 διατυπώνεται ως εξής: Να διασφαλιστεί η ποιότητα στην εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς που θα προωθεί ευκαιρίες δια βίου μάθησης για όλους. Στον υποστόχο 4.7. δηλώνεται ότι μέχρι το 2030 πρέπει να διασφαλίσουμε ότι όλοι οι μαθητές-σπουδαστές θα αποκτούν μέσω της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΑΑ) γνώσεις και δεξιότητες που απαιτούνται για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων μεταξύ άλλων στόχους για βιώσιμους και αειφορικούς τρόπους ζωής, για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για την ισότητα, για την προώθηση ενός πολιτισμού ειρήνης και μη βίας, για την καλλιέργεια τουπαγκόσμιου πολίτη και για την εκτίμηση της πολιτιστικής ποικιλότητας και της συμβολής του πολιτισμού στην αειφόρο ανάπτυξη. (United Nations, 2015, UNESCO, 2015a)
Χαρακτηριστικά της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη στο Παγκόσμιο Πρόγραμμα Δράσης
Το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Δράσης (GAP/ UNESCO (2015-2020) για την Αειφόρο Ανάπτυξη δίνει μεγάλη έμφαση στην Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη. (ΕAA) καθώς μέσω αυτής δίνεται σε όλους τους ανθρώπους η δυνατότητα να αποκτήσουν γνώσεις, αξίες, δεξιότητες και συμπεριφορές ώστε να προωθήσουν την ΑΑ σε όλες της τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η ΕΑΑ προϋποθέτει την ενσωμάτωση κρίσιμων θεμάτων της ΑΑ στη διδασκαλία και μάθηση και απαιτεί καινοτόμες, συμμετοχικές μεθόδους. Εδράζεται στα ποικίλα δικαιώματα, των πολιτών και ομάδων και λαμβάνει υπόψη της τις ανάγκες για ποιοτική εκπαίδευση η οποία ανταποκρίνεται στη σημερινή εποχή. Η ΕΑΑ είναι μια εκπαίδευση «μετασχηματισμού» που απαιτεί αναπροσανατολισμό των εκπαιδευτικών συστημάτων και δομών και σίγουρα δεν πρέπει να θεωρηθεί ως μια προσθήκη στις υπάρχουσες εκπαιδευτικές πρακτικές. Σχετίζεται με τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές, και οικονομικές διαστάσεις της ΑΑ με έναν ολοκληρωμένο, ισόρροπο και ολιστικό τρόπο. Συμπεριλαμβάνει τυπική, μη τυπική και άτυπη εκπαίδευση, δια-βίου μάθηση, επιμόρφωση και ενημέρωση του κοινού σε θέματα. Η ΕΑΑ ως ορολογία και όνομα χρησιμοποιείται στο Παγκόσμιο Πρόγραμμα Δράσης (GAP) περιλαμβάνοντας όλες τις δραστηριότητες που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ανταποκρίνονται στις παραπάνω αρχές όπως ( πχ: Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Εκπαίδευση για την Αειφορία, global education, Εκπαίδευση για την Ανάπτυξη, κ.ά.) (UNESCO, 2015b, Μ. Σκούλλος, 2015)
Στόχοι, προτεραιότητες και δράση δικτύων για την επίτευξη των στόχων του Παγκόσμιου Πρόγραμματος Δράσης (GAP) στην Εκπαίδευση
Η εκπαίδευση θα πρέπει να αποτελέσει το εργαλείο για την επίτευξη όλων των πολιτικών που οδηγούν στην ΑΑ. Με βάση τις θέσεις για την ΕΑΑ στο Παγκόσμιο Πρόγραμμα Δράσης, απαιτείται ο αναπροσανατολισμός της εκπαίδευσης με εισαγωγή της ΑΑ στο περιεχόμενο και την πρακτική της. Για τον αναπροσανατολισμό αυτό τίθενται οι εξής προτεραιότητες:
Η ενίσχυση της πολιτικής αναπροσανατολισμού της εκπαίδευσης και ενσωμάτωση της ΕΑΑ στις άλλες πολιτικές
Προσέγγιση Ολοκληρωμένου Οργανισμού (Whole Institute Approach)
Μετασχηματισμός Μαθησιακού Περιβάλλοντος
H ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και η ενίσχυση των δεξιοτήτων τους για το ρόλο τους στο νέο πλαίσιο.
Η εκπαίδευση και καλλιέργεια των νέων για την απόκτηση αξιών, γνώσεων, στάσεων, συμπεριφορών και δεξιοτήτων. Ενδυνάμωση του ρόλου και δραστηριοποίηση των νέων .
Η ενεργοποίηση των τοπικών κοινωνιών και επιτάχυνση αειφορικών λύσεων σε τοπικό επίπεδο (UNESCO, 2014, UNESCO, 2015a, Μ. Σκούλλος, 2015,)
Το αειφόρο σχολείο στην παγκόσμια κοινότητα και στην Ελλάδα
Στο ερώτημα: «Ποιο σχολείο μπορεί να υπηρετήσει την αειφορία και την αειφόρο ανάπτυξη;» Η πειστικότερη απάντηση που δόθηκε από την παγκόσμια κοινότητα, κυρίως από τη δεκαετία του 90 και μετά, είναι: το σχολείο το οποίο ζει στην καθημερινότητά του τα οράματά του, περνώντας στη λήψη απόφασης και ανάληψη δράσης, εκείνο το σχολείο δηλαδή που δεν αρκείται μόνο στη κριτική, αλλά περνάει στο στοχασμό, την αυτοαξιολόγησή του και τη δράση. Σε ένα τέτοιο σχολείο, όλα τα δομικά και οργανωτικά του στοιχεία (κτίρια και ανθρώπινο δυναμικό), οι λειτουργίες του (από τη λειτουργία του καλοριφέρ έως τη διαδικασία διδασκαλίας-μάθησης) και οι σχέσεις του (σχέσεις μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών, σχέσεις σχολείου – κοινότητας, κ.ά.), σχεδιάζονται και υπάρχουν για να εξασφαλίζουν την ευημερία της εκπαιδευτικής και της τοπικής κοινότητας (Gough, 2005, 2006, Huckle, 2008).
Το Αειφόρο Σχολείο λειτουργεί ως κοινότητα, βασίζεται δηλαδή στην επικοινωνία και τη συνεργασία μεταξύ όλων των μελών της σχολικής κοινότητας, καλλιεργεί το κοινοτικό ήθος και λειτουργεί για να εξυπηρετεί τον πολιτισμό, το περιβάλλον, την οικονομία των φυσικών πόρων και την ευημερία του ατόμου και της κοινότητας. Η ομαδική εργασία, η ευελιξία, η δημιουργικότητα, η αυτοοργάνωση, η κριτική σκέψη, η συστημική θεώρηση/σκέψη, η συμμετοχή σε διαδικασίες λήψης απόφασης και η ανάληψη δράσης, είναι βασικά σημεία στα οποία στηρίζεται η λειτουργία ενός τέτοιου σχολείου (ΑΕΙΦΟΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ, 2014).
Πολλές πρωτοβουλίες αναπτύχτηκαν διεθνώς προς την κατεύθυνση προώθησης της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΑΑ) και του Αειφόρου Σχολείου από τη δεκαετία του ’90 οι οποίες εντάθηκαν από τη δεκαετία 2000 και μετά. (UNECE, 2005).
Πρωτοβουλίες για την προαγωγή του οράματος του αειφόρου σχολείου στην Ελλάδα
Πολλές πρωτοβουλίες έχουν αναπτυχθεί στη χώρα μας για την προαγωγή του οράματος του αειφόρου σχολείου. Η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ), ανέλαβε την πρωτοβουλία να διαδώσει την ιδέα του Αειφόρου Σχολείου στην ελληνική εκπαιδευτική κοινότητα μέσα από το 1ο Συμπόσιο για το Αειφόρο Σχολείο (2010) και τη θέσπιση του Βραβείου Αειφόρου σχολείου. Μετά από μία τριετή φάση, αποδείχθηκε ότι ο μετασχηματισμός του σχολείου σε αειφόρο, είναι μια σύνθετη υπόθεση και είναι δύσκολο να υπηρετηθεί μόνο μέσα από ένα βραβείο και ότι υπάρχει ανάγκη να διερευνηθεί η ελληνική σχολική πραγματικότητα, καθώς η διαδικασία αλλαγής της κουλτούρας του σχολείου, απαιτεί μελέτη και παρακολούθηση, αφορά όλο το σχολείο και περνάει προπάντων μέσα από την αλλαγή των σχέσεων μεταξύ των μελών του. Με βάση τα παραπάνω, η παιδαγωγική ομάδα της ΕΛΛΕΤ ανέλαβε την πρωτοβουλία για τη μετεξέλιξη του Βραβείου Αειφόρου Σχολείου από το 2014 σε πρόγραμμα με τίτλο: ΑΕΙΦΟΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ: Όλοι νοιαζόμαστε, όλοι συμμετέχουμε (έγκριση Υπουργείου Παιδείας Αρ. Πρωτ. 118/Γ7/ 2/1/2014). Παράλληλα υπάρχουν και άλλες ΜΚΟ όπως η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης μέσω του προγράμματος των οικολογικών σχολείων και η οργάνωση Aeiforum με το Σήμα Αειφόρου Σχολείου που εργάζονται στην προαγωγή και διάδοση της ιδέας Αειφόρο Σχολείο. H υιοθέτηση του οράματος από αρκετά σχολεία έχει οδηγήσει στη συγκρότηση τοπικών δικτύων σχολείων σε ορισμένες Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης δια μέσου των Υπευθύνων Σχολικών δραστηριοτήτων. Από τις παραπάνω πρωτοβουλίες θα παρουσιάσουμε αναλυτικότερα α)Τη φιλοσοφία του προγράμματος ΑΕΙΦΟΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Β) Τη φιλοσοφία του τοπικού σχολικού δικτύου «Αειφόρα Σχολεία στην Α΄ Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Αθηνών»
Το παράδειγμα του προγράμματος ΑΕΙΦΟΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Η εισαγωγή της αειφορίας στο σχολείο και οι δράσεις για τη διάδοση του οράματος του προγράμματος Αειφόρο Ελληνικό Σχολείο σχεδιάζονται μεθοδολογικά σύμφωνα με τις πέντε προτεραιότητες του GAP. Η σχολική ζωή οργανώνεται γύρω από οκτώ πυλώνες της αειφορίας, προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι εκπαιδευτικοί να εμπλακούν σε διαδικασίες μετασχηματισμού του σχολείου τους και η παρακολούθηση της πορείας τους προς την αειφορία, να γίνεται βάσει κατηγοριοποιημένων –συγκεκριμένων πυλώνων με τα σχετικά κριτήρια κάθε ενός από αυτούς. Αμέσως παρακάτω δίνονται οι προτεινόμενοι οκτώ πυλώνες της αειφορίας.
1ος Πυλώνας: Δημοκρατία και συμμετοχή στο σχολείο H οικοδόμηση του αειφόρου σχολείου είναι μια διαδικασία που αφορά κάθε οργανισμό ξεχωριστά και εξαρτάται από τις ιδιαιτερότητές του. Οι σημαντικότερες κατακτήσεις σε ένα σχολείο σχετίζονται με το σχολικό κλίμα και την οργάνωση του σχολικού οργανισμού, άρα η έμφαση δίνεται στις διαδικασίες συλλογικού οραματισμού, συμμετοχικού σχεδιασμού και δράσης. Είναι επομένως πολύ σημαντικό να σχεδιάζουμε σχολικές διαδικασίες οι οποίες προωθούν το συμμετοχικό σχεδιασμό και τη δράση με στόχο να καλλιεργηθεί η ιδιαίτερη δυναμική του κάθε οργανισμού που θα προκαλέσει μετασχηματιστικές αλλαγές και βελτιώσεις. (Φλογαΐτη, Ε. και Λιαράκου, Γ. (επιμ.) (2009)). Το Αειφόρο Σχολείο, μπορεί να αποτελέσει πρότυπο κοινωνικής αποδοχής που θα επιτρέπει σε όλα τα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς να συμμετέχουν ισότιμα στη σχολική ζωή. Να λειτουργεί δηλαδή ως ένας χώρος όπου θα υπάρχει σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα και στις διαφορετικές πολιτισμικές μορφές. Μέσα σ’ ένα τέτοιο σχολείο στο οποίο υπάρχει χρόνος για κατανόηση, αγάπη, αναστοχασμό για όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από την επίδοσή τους στα μαθήματα, δίνονται ευκαιρίες για δημιουργική έκφραση και δράσεις – αλλαγές μέσα από τις οποίες αλλάζει το κλίμα του σχολείου. Συνεπώς ένα τέτοιο σχολείο, μπορεί να συμβάλλει αποτελεσματικά στην ένταξη όλων των μαθητών στο σχολείο , στην αντιμετώπιση της σχολικής διαρροής και της σχολικής βίας. Ταυτόχρονα η συμμετοχή των μαθητών σε διαδικασίες λήψης απόφασης, στην κατάστρωση σχεδίων δράσης και στην εκτέλεση τους συνιστά το αειφόρο σχολείο ιδανικό πεδίο καλλιέργειας της πολιτειότητας, της ανάπτυξης δηλαδή του ενεργού πολίτη.
2ος Πυλώνας: Η βελτίωση του πλαισίου μάθησης
To αειφόρο σχολείο ως ένας εξελισσόμενος οργανισμός μάθησης, διαμορφώνει ένα πλαίσιο βιωματικής παιδαγωγικής και ενεργητικής μάθησης. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, οι μαθητές δεν μπορεί να είναι παθητικοί ακροατές, αλλά εργάζονται διερευνητικά και παράγουν μαθησιακά έργα. Τα μαθήματα αποκτούν έτσι ενδιαφέρον και οι τάξεις ζωντάνια και δημιουργική δραστηριότητα. Συστηματικά επίσης στο σχολείο αυτό διερευνώνται θέματα που σχετίζονται με την αειφόρο ανάπτυξη. Ένα τέτοιο σχολείο δεσμεύεται και προσανατολίζεται στη μάθηση για το μέλλον, προσκαλεί εκπαιδευτικούς και μαθητές να εισέλθουν σε μια «κουλτούρα πολυπλοκότητας», χρησιμοποιώντας κριτική σκέψη στη διασαφήνιση αξιών, στοχάζεται πάνω στην αξία μάθησης, της συμμετοχής και της ανάληψης δράσης, αναθεωρεί όλα τα αντικείμενα/μαθήματα και την παιδαγωγική του υπό το πρίσμα της ΕΑΑ.
Η παρούσα προσέγγιση ενθαρρύνει την ενσωμάτωση της ΕΑΑ στην κανονική ζωή του σχολείου, όχι ως επιπλέον βάρος για τους εκπαιδευτικούς και το Διευθυντή, αλλά ως μια ευκαιρία βελτίωσης της υπάρχουσας διδασκαλίας και μάθησης και παροχής καινοτομιών χρήσιμων για όλο το σχολείο. Εκπαίδευση για τη Αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΑΑ) σημαίνει την εμπλοκή ολόκληρου του σχολείου σε μια διαδικασία του τύπου έρευνας δράσης, με την αποδοχή ότι η σχολική ανάπτυξη είναι όχι μόνο μια σύνθετη διαδικασία, αλλά επίσης και μερικώς απρόβλεπτη.
3οςΠυλώνας: Η προαγωγή του πολιτισμού και των τεχνών στο σχολείο Η έννοια της αειφορίας προσφέρει ένα καινούργιο πλαίσιο για τον επανασχεδιασμό των πολιτιστικών πολιτικών και των μεθόδων πολιτιστικής διαχείρισης.
4ος Πυλώνας: Το αειφορικό κτίριο και αυλή
Γενικά ένα αειφορικό κτίριο οφείλει να υποστηρίζει λειτουργικά την παιδαγωγική διαδικασία, τη συμμετοχική και ενεργητική μάθηση και τη σύνδεση με την κοινότητα, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την καλή υγεία και άνεση των χρηστών. Συγχρόνως οφείλει να ελαχιστοποιεί τις ενεργειακές του ανάγκες, να μην διαταράσσει το μικροκλίμα της περιοχής του και να σέβεται την τοπική αρχιτεκτονική κληρονομιά. Η αυλή του σχολείου πρέπει να είναι σχεδιασμένη με τέτοιο τρόπο που να διευκολύνεται η επικοινωνία των μαθητών/τριών μεταξύ τους και η επαφή με το φυσικό κόσμο και τη βιοποικιλότητα.
5ος Πυλώνας: Η πολιτική για την εξοικονόμηση ενέργειας και τις μετακινήσεις από και προς το σχολείο
Το αειφόρο σχολείο μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για την εξοικονόμηση ενέργειας, τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την αλλαγή των συνηθειών των μαθητών για τις μετακινήσεις.
6οςΠυλώνας: Η ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων (νερό, υλικά και απορρίμματα). Το αειφόρο σχολείο καθίσταται πρότυπο για τη διαχείριση φυσικών πόρων όπως είναι το νερό, τα απορρίμματα και τα υλικά (χαρτί, μελάνια) και τη μείωση της κατανάλωσής τους. Στόχος όλων των παραπάνω είναι η μείωση του οικολογικού αποτυπώματος του σχολείου.
7οςΠυλώνας: Η προαγωγή της υγείας στο σχολείο.Στο Αειφόρο Σχολείο η σχολική κοινότητα δεν μπορεί παρά να ασχολείται σοβαρά με την προαγωγή της ψυχικής υγείας ,της ψυχικής ανθεκτικότητας και της σωματικής υγείας των μαθητών και των εκπαιδευτικών.
8οςΠυλώνας. Από την τοπική στην πλανητική κλίμακα. Είναι σημαντικό κάθε σχολείο που θέλει να πορεύεται προς την αειφορία να σχεδιάζει την τοπική του ατζέντα. Η σύνδεση του σχολείου με σημαντικά πολιτιστικά και περιβαλλοντικά θέματα του τόπου που ζουν οι μαθητές του εμπλουτίζει την εκπαιδευτική διαδικασία, τους συνδέει με την τοπική κοινότητα και τους παρέχει τη δυνατότητα να δράσουν για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Χρειάζεται όμως το ενδιαφέρον για τα κοινά, το οποίο αποκτούν οι μαθητές με την εμπλοκή τους σε δράσεις τοπικού ενδιαφέροντος, να εκτείνεται και σε προβλήματα πλανητικής κλίμακας, όπως είναι η κατανομή των πόρων, η φτώχεια, η ειρήνη, η δημοκρατία, η διαφάνεια, η υπερθέρμανση του πλανήτη κ.ά.
Το πρόγραμμα Αειφόρο Ελληνικό Σχολείο καλείται να παίξει το ρόλο του καταλύτη για τη μετάβαση του σχολείου από την ατομικότητα στη συλλογικότητα, από τον εγκυκλοπαιδισμό και την αποστήθιση στην κριτική και δημιουργική σκέψη, από τη μονομέρεια της αναλυτικής σκέψης στην πολυπλοκότητα της συνθετικής ,από τις ατομικές προσπάθειες στις συλλογικές, από το σχολείο που εκτελεί τις εγκυκλίους στο σχολείο που χαράσσει τη δική του στρατηγική μετασχηματισμού. Για το λόγο αυτό Παιδαγωγική και Επιστημονική ομάδα του Προγράμματος παράγει εκπαιδευτικό υλικό, οργανώνει ημερίδες, σεμινάρια , συμπόσια ,θερινά σχολεία και συνέδρια, επιδιώκει την αλληλεπίδραση των σχολείων του προγράμματος μεταξύ τους και υποστηρίζει διακριτικά τα σχολεία που το επιθυμούν.
Ενέργειες για την ανάπτυξη του Προγράμματος Αειφόρο Ελληνικό Σχολείο και την ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και της σχολικής κοινότητας
Από το 2014 που άρχισε να εφαρμόζεται το πρόγραμμα προκειμένου να διαδοθεί το όραμα του αειφόρου σχολείου, να υποστηριχθούν τα σχολεία για το μετασχηματισμό τους και να ενδυναμωθούν οι εκπαιδευτικοί με την απόκτηση των απαιτούμενων δεξιοτήτων έχουν γίνει οι παρακάτω ενέργειες:
Δημιουργία ιστοσελίδας
Συγγραφή Οδηγού Αειφόρου Σχολείου
Προβολή των καλών παραδειγμάτων των σχολείων μέσω εκδόσεων όπως η έκδοση με τίτλο «Διευρύνοντας τη δημοκρατία και τη συμμετοχή στη σχολική κοινότητα. Καλά παραδείγματα για τη βελτίωση του σχολικού κλίματος και της συνεργασίας» , ΕΛΛΕΤ, Αθήνα 2015, ISBN 978-960-99550-7-2.
Οργάνωση ενός Θερινού Σχολείου με θέμα: Αειφόρο Σχολείο, Αειφόρος Κοινότητα. Οινούσσες 21-27/7/2014
Οργάνωση ενός Διεθνούς Συμποσίου με θέμα Αειφόρο Σχολείο: Όραμα- Δράσεις-Προοπτικές, Αθήνα 6-7/11/2015
Τρία Πανελλαδικά βιωματικά σεμινάρια ενημέρωσης και ενδυνάμωσης των εκπαιδευτικών
Συμμετοχή σε πληθώρα τοπικών σεμιναρίων, σε φεστιβάλ επιστήμης, τέχνης κ.ά.
Συνεργασίες για την ενεργοποίηση των τοπικών κοινοτήτων για την συνεργασία τους με τα σχολεία
Βράβευση των Σχολείων που συμμετέχουν στη διαδικασία μετασχηματισμού τους σε αειφόρα τουλάχιστον για δύο χρόνια, με την αποτίμηση των δράσεών τους από ομάδα πιστοποίησης.
Η φιλοσοφία του τοπικού δικτύου «Αειφόρα Σχολεία στην Α’ Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Αθηνών»
Το ιστορικό ίδρυσης του δικτύου
Στην Α΄ Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Αθηνών τα Γραφεία Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Πολιτιστικών Θεμάτων είχαν εμπειρία συνεργασίας 4 χρόνων τόσο σχεδιασμού κοινών προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων (νερό, ανθρώπινα δικαιώματα, πόλη), όσο και από κοινού διοργάνωσης αρκετών επιμορφωτικών συναντήσεων για τους εκπαιδευτικούς .Κατά τη διάρκεια της περιόδου 2013-16 σχεδίασαν και συντόνισαν 2 Tοπικά Σχολικά Δίκτυα Π.Ε &Π.Θ με τίτλο: «Βλέμμα στην πόλη» (Αρ. Πρ. 22844-3/16-10-2014/Απόφαση Α΄Δ/νσης Π.Ε. Αθηνών και «Ανθρώπινα δικαιώματα– Δημοκρατία– ενεργός Πολίτης» (Αρ.Πρ. 22844-2/16-10-2014/Απόφαση Α΄Δ/νσης Π.Ε. Αθηνών). Τα συμπεράσματα από τη λειτουργία των δικτύων μέσα από τα σχόλια των εκπαιδευτικών στις απολογιστικές τους συναντήσεις (ΑΡ.ΠΡ8689/8-6-2015/Α΄Δνση Π.Ε. Αθηνών) ήταν πολύ ενθαρρυντικά σε σχέση με την οργανωμένη θεματική πολύωρη επιμόρφωση που είχαν δεχθεί ,τη δικτύωση και την ανταλλαγή καλών πρακτικών μεταξύ τους, τη γνωριμία με εκπαιδευτικά υλικά που εμπλούτισαν την παιδαγωγική τους πράξη και την επαφή με φορείς που δραστηριοποιούνταν στο αντικείμενο και που οδήγησαν σε επιμέρους συνεργασίες .
Ακολούθησε η επιτυχής συνδιοργάνωση με τη συνεργασία του British Council ,της Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης Αττικής και του Προγράμματος Αειφόρο Ελληνικό Σχολείο της ΕΛΛΕΤ του διεθνούς συμποσίου με τίτλο «Αειφόρο σχολείο – όραμα, δράσεις, προοπτικές» στις 6&7 Νοεμβρίου 2015. Μέσα από την προαναφερθείσα πορεία είχαν δημιουργηθεί οι προϋποθέσεις για την ίδρυση ενός νέου Τοπικού Σχολικού Δικτύου σύμφωνα και με την υπάρχουσα νομοθεσία (ΥΠΕΠΘ, 2003, 2005 Υπ.απ.Αρ.Πρ. 66272/Γ7-4-7-2005).
To Δίκτυο στηρίχτηκε για τη διαμόρφωση των στόχων του στην υπάρχουσα ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία για το αειφόρο σχολείο (sustainable school), τα κριτήρια ποιότητας για το Αειφόρο Σχολείο (Breiting et al, 2005) Φλογαΐτη Ε. & Λιαράκου Γ., (επιμ.) (2009 και τις κατευθύνσεις της UNESCO, 2014 (Road Map for Implementing the Global Action Programme on Education for Sustainable Development).
Σχεδιάστηκε με ορίζοντα διετίας για το διάστημα 2015-2017 με τίτλο: “Αειφόρα σχολεία στην Α Δ/νση Π.Ε Αθηνών ”(Αρ. Πρ19694-2/10-11-2015/Απόφαση Α΄Δ/νση Π.Ε. Αθηνών) με τη συνεργασία και των 3 Γραφείων Σχολικών Δραστηριοτήτων (Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης – Αγωγής Υγείας και Πολιτιστικών Θεμάτων ). Η συνεργασία αυτή βασίστηκε:
στην προσπάθεια εννοιολογικής ενοποίησης της θεματολογίας των 3 πεδίων Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Αγωγή Υγείας και Πολιτιστικά Θέματα υπό το πρίσμα της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη και προσπάθειας αντιμετώπισης της απομόνωσης –αποξένωσης και ατομικιστικής παράδοσης (Hargreaves 1991, Μπαζίγου 2010) των εκπαιδευτικών μέσα από την υλοποίηση ατομικών προαιρετικών προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων
στη δέσμευση για από κοινού σχεδιασμένη επιμόρφωση βασισμένη στις ανάγκες των συμμετεχόντων εκπαιδευτικών και στην επιθυμία συλλογής ερευνητικών δεδομένων για το εγχείρημα με επιμόρφωση πάνω στην έρευνα δράσης
στη διεύρυνση των συνεργασιών με φορείς και από τα τρία θεματικά πεδία του περιβάλλοντος της υγείας και του πολιτισμού (όπως ΚΠΕ, ΜΚΟ περιβαλλοντικές, Κέντρα Πρόληψης, Μουσεία κ.ά )
στην ανάγκη συγκρότησης μιας θεσμικής οντότητας που θα έδινε τη δυνατότητα για μια συντονισμένη συνομιλία – συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση α και β βαθμού, Δήμους και Περιφέρεια για τη διεκδίκηση πόρων εθνικών και ευρωπαϊκών για την ανάπλαση των σχολείων και τη συμμετοχή σε κοινά σχεδιασμένα προγράμματα συνεργασίας με την τοπική κοινότητα.
σε μια προσπάθεια συνένωσης δυνάμεων για την υποστήριξη του δύσκολου εγχειρήματος του μετασχηματισμού των σχολείων σε αειφόρα( επισκέψεις, παροχή υλικού, ενδοσχολικές επιμορφώσεις) και πειραματικής εφαρμογής των αρχών της αειφορίας σε επίπεδο σχεδιασμού στην Διεύθυνση Εκπαίδευσης μέσα από τη θεσμική συνεργασία και των 3 Υπευθύνων Σχολικών Δραστηριοτήτων.
Στη Συντονιστική επιτροπή του Δικτύου συμμετέχουν και οι τρεις (3) Υπεύθυνοι Σχολικών Δραστηριοτήτων, Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Πολιτιστικών Θεμάτων και Αγωγής Υγείας, μια σχολική σύμβουλος και μια Διευθύντρια σχολείου και μέλη της παιδαγωγικής του ομάδας είναι όλοι οι εμπλεκόμενοι με το δίκτυο εκπαιδευτικοί των εγγεγραμμένων σχολείων. Το Δίκτυο εμπλουτίζεται από μια μεγάλη επιστημονική επιτροπή στήριξης από πανεπιστημιακούς και επιστήμονες που συνδέονται με το πεδίο της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη ΕΑΑ, της εκπαίδευσης για τον πολίτη, της Αγωγής Υγείας, της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, και της εκπαίδευσης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έχει επίσης θεσμοθετημένες συνεργασίες με ΚΠΕ, Πανεπιστήμια, ΟΤΑ, ΜΚΟ, Ερευνητικά προγράμματα που του επιτρέπουν την ανταλλαγή τεχνογνωσίας, τον από κοινού σχεδιασμό επιμόρφωσης και τη δικτύωση για έργα αναβάθμισης των σχολικών μονάδων καθώς και την υλοποίηση από κοινού δράσεων για τη σχολική κοινότητα.
Το Τοπικό Δίκτυο σχεδιάστηκε να λειτουργήσει πιλοτικά τη σχολική χρονιά 2015-16 με περιορισμένο αριθμό συμμετεχόντων σχολείων (16) για την καλύτερη δυνατή υποστήριξη ,το σχεδιασμό και την εφαρμογή μιας μεθοδολογίας που με αφετηρία τα προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων θα δημιουργεί συνθήκες εμβολιασμού της σχολικής ζωής με τις αρχές της εκπαίδευσης για το περιβάλλον και την αειφορία και θα οδηγεί τα σχολεία σε σχέδια δράσης για το σταδιακό μετασχηματισμό τους σε αειφόρους οργανισμούς μάθησης ,σε ζωντανούς χώρους μάθησης μέσα στους οποίους οι μαθητές θα εξερευνούν τον αειφόρο τρόπο ζωής .
Τα Αειφόρα σχολεία προάγουν τη φιλοσοφία της «δέσμευσης για φροντίδα» και προσανατολίζονται στην καλλιέργεια ενός ήθους φροντίδας
φροντίδας για τον εαυτό ,
φροντίδας για τον διπλανό με ανοχή και σεβασμό στη διαφορετικότητα
και φροντίδας για το περιβάλλον τοπικό και παγκόσμιο .
Το Δίκτυο έχει κύριο στόχο τον συντονισμό και την υποστήριξη των δημοτικών σχολείων και νηπιαγωγείων της Α Δ /νσης Π.Ε Αθηνών, τα οποία επιθυμούν να μετασχηματιστούν σε αειφόρα με τη μεθοδολογία της ολιστικής σχολικής προσέγγισης (whole school approach ), (Henderson & Tilbury, 2004, Jensen, 2005, Shallcross,2000 Shallcross and Robinson, 2008) και το πλαίσιο προσέγγισης της σχολικής ζωής των 8 πυλώνων όπως αυτό αναπτύσσεται στον οδηγό του προγράμματος Αειφόρο ελληνικό σχολείο της ΕΛΛΕΤ (www.aeiforosxoleio.gr):
Τα σχολεία που εντάχθηκαν στην πιλοτική εφαρμογή του Τοπικού δικτύου πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις που είναι η εμπειρία από την εφαρμογή Προγραμμάτων Σχολικών Δραστηριοτήτων (Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας ή Πολιτιστικών Θεμάτων) ,η ενεργός συμμετοχή του Διευθυντή/ντριας και ομάδας εκπαιδευτικών που επιθυμούν να συντονίσουν την πορεία μετασχηματισμού του σχολείου σε αειφόρο και είναι επίσης σχολεία ανοιχτά σε συνεργασίες, με εμπειρία σε ανταλλαγές με την τοπική κοινότητα και σε δικτύωση με άλλους φορείς
Προτεραιότητες και Δράσεις του Δικτύου την πιλοτική σχολική χρονιά 2015-16
Το Δίκτυο στοχεύει από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του:
Στην ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών μέσα από τη δημιουργία μιας κοινότητας μάθησης και πρακτικής με δικτύωση των εκπαιδευτικών μέσα από κοινές συναντήσεις , επικοινωνία μέσω mail, ένα wiki, αμοιβαίες επισκέψεις και συνεργασίες ανά 2 ή περισσότερα των σχολείων. Με τον όρο «κοινότητα πρακτικής» εννοούμε μια ομάδα ανθρώπων που μοιράζονται μια ανησυχία, κοινά προβλήματα, ή ένα κοινό όραμα και οι οποίοι εμβαθύνουν τις γνώσεις και την εμπειρία τους στον τομέα αυτό, αλληλεπιδρώντας μεταξύ τους σε συνεχή βάση. Μία κοινότητα πρακτικής λειτουργεί ως ένα «κοινωνικό σύστημα μάθησης», όπου επαγγελματίες συνεργάζονται, αναπτύσσουν σχέσεις εμπιστοσύνης και προάγουν το έργο τους (Snyder et al, 2004, Dufour, R.P., 2004, Wenger Ε.,2015)
στην ανάδειξη των θετικών στοιχείων του κάθε σχολείου και τη διαμόρφωση συμμετοχικά του οράματος για αλλαγή.
στην προαγωγή της επιμόρφωσης σχετικά με τη δημοκρατία και την ενεργητική συμμετοχή των παιδιών.
Στην επιμόρφωση και την εξοικείωση των εκπαιδευτικών με την έρευνα δράσης (Κάτσενου, Χ., Νομικού, Χ. και Φλογαΐτη, Ε.(2010), Κάτσενου, Χ., (2012), Ναούμ, Ε., (2014),ώστε να καταγράφουν την πρακτική τους και να αναστοχάζονται πάνω σε αυτήν.
στην υποστήριξη των εκπαιδευτικών στην καταγραφή και το μοίρασμα καλών πρακτικών με τη χρήση των νέων τεχνολογιών .
Ενέργειες για την ανάπτυξη του Δικτύου και την ενδυνάμωση της σχολικής κοινότητας
Γνωριμία και εμψύχωση των σχολικών κοινοτήτων του δικτύου
Σχεδιάστηκε από τους υπευθύνους μια σειρά επισκέψεων και συζητήσεων με τους εκπαιδευτικούς με όλα τα εγγεγραμμένα σχολεία στην προσπάθεια γνωριμίας με κάθε ξεχωριστή σχολική κοινότητα, τη συλλογή από προσωπική εμπειρία στοιχείων για το προφίλ και την υφιστάμενη κατάσταση, επικοινωνία της φιλοσοφίας του προγράμματος και προτροπή για τη διερεύνηση και αποτύπωση του δικού τους οράματος για την αειφορία στο σχολείο. Ειδικότερα σε ένα σχολείο υπήρξε με δικό τους αίτημα μια στενή συνεργασία που ξεκίνησε από ένα ενδοσχολικό εργαστήριο διερεύνησης και αποτύπωσης της υπάρχουσας κατάστασης ,στη συνέχεια ένα δεύτερο εργαστήριο σχετικά με τη φιλοσοφία του αειφόρου σχολείου, ένα τρίτο για τη διαμόρφωση του οράματος τους σχετικά με την αλλαγή στο σχολείο τους και μια ολοήμερη ενδοσχολική επιμόρφωση με την πρωτοβουλία της οικείας σχολικής συμβούλου που εστίασε στον πρώτο πυλώνα λειτουργίας του αειφόρου σχολείου που είναι η δημοκρατία και η συμμετοχή με έμφαση στη σκάλα του Hart (Hart,1997) και στην προσπάθεια αύξησης της ενεργητικής συμμετοχής των μαθητών στη λειτουργία του σχολείου ,στη λήψη απόφασης και στην ικανότητα δράσης .
Γνωριμία και αλληλεπίδραση των μελών του δικτύου για τη δημιουργία κοινότητας πρακτικής
Η πρώτη συντονιστική συνάντηση του Δικτύου (Αρ.Πρ.3887/2-3-2016/Α Δ/νση ΠΕ Αθηνών). Η συνάντηση αυτή αφορούσε στη γνωριμία των εκπαιδευτικών με τις αρχές και τη φιλοσοφία του δικτύου, τη συντονιστική του επιτροπή ,τα θετικά στοιχεία και τις καλές πρακτικές που υπήρχαν ήδη εγκατεστημένες στα σχολεία και τη μορφή της δικτυακής κοινότητας wiki στην οποία θα συμμετείχαν όλοι προκειμένου να ανταλλάσουν ιδέες και σκέψεις για τη συνδιαμόρφωση της φυσιογνωμίας του δικτύου και το σχεδιασμό της επιμόρφωσης, καθώς και τον κομβικό συντονιστικό ρόλο των συμμετεχόντων στην ενδυνάμωση της δικής τους σχολικής κοινότητας στο εγχείρημα του μετασχηματισμού της.
Επιμορφωτικές δράσεις για την ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών σε επιμέρους θέματα του Αειφόρου Σχολείου
Ακολούθησε η συμμετοχή των εκπαιδευτικών σε 3 επιμορφωτικές δράσεις:
2ήμερο επιμορφωτικό σεμινάριο στο ΚΠΕ Δραπετσώνας για τη συνεργασία σχολείου κοινότητας
ημερίδα αφιερωμένη στο αειφόρο σχολείο στην πράξη με 2 βιωματικά εργαστήρια σχετικά με την ενεργό συμμετοχή των μαθητών και την μεθοδολογία και τη συμβολή των δυναμικών ερωτήσεων στη διερεύνηση των επιθυμητών αλλαγών στο αειφόρο σχολείο
ημερίδα αφιερωμένη στην εξοικονόμηση ενέργειας στο αειφόρο σχολείο σχεδιασμένη από το πρόγραμμα ΑΕΣ της ΕΛΛΕΤ . Για τη συνέχεια :
Σχεδιάζονται ακόμα μια επιμορφωτική συνάντηση σχετικά με τη δημοσιοποίηση της προσπάθειας μετασχηματισμού σε αειφόρο σχολείο στην ευρύτερη σχολική κοινότητα και μια απολογιστική συνάντηση αναστοχασμού σχετικά με τα επιτεύγματα και τις δυσκολίες που εμφανίστηκαν και το σχεδιασμό των επόμενων βημάτων για το δίκτυο .
Προβλέπεται επίσης η αποτύπωση των απόψεων των εκπαιδευτικών σχετικά με τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα μέσω ερωτηματολογίου.
Ταυτόχρονα με τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του δικτύου εγκαινιάστηκε η συνεργασία 5 σχολείων του δικτύου με το πρόγραμμα « Έτσι μαθαίνω καλύτερα» που εστιάζει σε αλλαγές μέσω συμμετοχικού σχεδιασμού στο σχολικό χώρο και ερευνητικών μαθητικών projects (εκπαιδότοποι) σε συνεργασία με τη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πολυτεχνείου Κρήτης-Εργαστήριο Μεταβαλλόμενων Ευφυών Περιβαλλόντων TUC TIE Lab και το Δήμο Αθηναίων /Αντιδημαρχία για το παιδί . Η λειτουργία της πιλοτικής εφαρμογής θα αποτελέσει πυρήνα συζητήσεων με τους συμμετέχοντες ώστε να διαμορφωθεί από κοινού ο σχεδιασμός της δεύτερης χρονιάς λειτουργίας του Δικτύου που ελπίζουμε να οδηγήσει σε μια κρίσιμη μάζα αποτυπωμένων καλών πρακτικών που θα σχετίζονται και θα αναδεικνύουν την πορεία του μετασχηματισμού των σχολείων σε αειφόρους οργανισμούς. Ελπίζουμε οι πρωτοβουλίες του Τοπικού Δικτύου και του προγράμματος Αειφόρο Ελληνικό Σχολείο για ενίσχυση και ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και όλης της σχολικής κοινότητας στην πορεία μετασχηματισμού των σχολείων σε αειφόρους οργανισμούς να συμβάλλουν στην επίτευξη του δύσκολου αυτού έργου και την αποτύπωση ερευνητικών δεδομένων για την επιστημονική κοινότητα .
Βιβλιογραφία
Ξενόγλωσση
Breiting, S., Mayer, M. and Mogensen, F. (2005). Quality Criteria for ESD-Schools, Guidelines to enhance the quality of Education for Sustainable Development. Vienna: Austrian Federal Ministry of Education, Science and Culture, ENSI – SEED.
Dufour, R.P. (2004). What is a ‘professional learning community’? Educational Leadership. 61(8), 6-11.
Gough, A. (2005). Sustainable Schools: Renovating Educational Processes. Applied Environmental Education and Communication. 4, 339-351.
Gough, A. (2006). Sustainable Schools in the UN Decade of Education for Sustainable Development: Meeting the challenge? Southern African Journal of Environmental Education. 23, 48-63.
Hargreaves, A. and Hopkins, D. (1991). The Empowered School. London: Cassell Publications.
Henderson, K. and Tilbury, D. (2004). Whole school approaches to sustainability: An international review of sustainable school programs. Report prepared by Macquarie University for the Australian Government Department of the Environment and Heritage. Sydney, NSW: Macquarie University. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.aries.mq.edu.au/project.htm
Huckle, J. (2008). Sustainable Schools: responding to new challenges and opportunities. Geography, 94 (1), 13-21. Ανακτήθηκε από http://www.jstor.org/stable/40574261?seq=1#page_scan_tab_contents.
Hurt, R. (1997). Children’s Participation: The Theory and Practice of Involving Young Citizens in Community and Environment Care. New York: Earthscan Publishers.
Jensen, B.B. (2005). Education for Sustainable Development – Building Capacity and Empowerment.Conference report on Education for Sustainable Development. Denmark: Esbjerg.
Shallcross, T. and Robinson, J. (2008). Sustainability Education, Whole School Approaches and Communities of Action. In Α. Reid, Β.Β. Jensen, J. Nikel and V. Simovska (eds)Participation and Learning. Perspectives on Education and the Environment, Health and Sustainability. Springer, 299-320
Shallcross, T., O’Loan, K. and Hui, D. (2000). Developing a school focused approach to continuing professional development in Sustainability Education. Environmental Education Research. 6(4), 363-382.
Snyder, W. M., Wenger, E. C., & de Souza Briggs, X. (2004). Communities of practice in government: Leveraging knowledge for performance. Public Manager. 32 (4), 17–21.
Wenger-Trayner Etienne and Beverly, (2015). Communities of practice a brief introduction. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://wenger-trayner.com/wp-content/uploads/2015/04/07-Brief-introduction-to-communities-of-practice.pdf
UNESCO, (2014). Roadmap for Implementing the Global Action Programme on Education for Sustainable Development. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: (http://unesdoc.unesco.org/images/0023/002305/230514e.pdf)
United Nations, (2015). Sustainable Development Goals, 17 Goals to transform our World (http://www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-development-goals)
UNESCO, (2015a). Global Action Programme on ESD,. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://en.unesco.org/gap.
UNESCO, (2015b). Global Action Programme on Education for Sustainable Development Clearinghouse. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://en.unesco.org/gap-esd-clearinghouse
Ελληνόγλωσση
Αειφόρο Ελληνικό Σχολείο: Όλοι νοιαζόμαστε, όλοι συμμετέχουμε. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: www.aeiforosxoleio.gr/.
Σκούλλος Μιχ. «Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη: Στόχοι και προοπτικές στην πορεία της µετά τη Δεκαετία του ΟΗΕ (DESD)» Εισήγηση στο Διεθνές Συμπόσιο ΑΕΙΦΟΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ: Όραμα – Δράσεις-Προοπτικές, Αθήνα 5-6/11/2015, http://www.aeiforosxoleio.gr/?p=3091
ΥΠ.Π.Ε.Θ. (2015) Σχεδιασμός και υλοποίηση προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων (Αγωγής Σταδιοδρομίας, Αγωγής Υγείας, Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Πολιτιστικών Θεμάτων, eTwinning και Erasmus+) 2015-2016. Αρ. Πρ. 178852/ΓΔ4
ΥΠΕΠΘ (2003). Εγκύκλιος Γ7/100496/18-9-2003, Εθνικά Θεματικά Δίκτυα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.
ΥΠΕΠΘ (2005). Υ.Α. Γ7/66272/4-7-2005, Θεματικά Δίκτυα Περιβαλλοντικής
U.N.E.C.E. (2005). Στρατηγική της UNECE για την Εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη. Συνάντηση των Υπουργών Περιβάλλοντος και Παιδείας. Vilnius, 17-18 Μαρτίου 2005. Ανακτήθηκε από: http://www.unece.org/fileadmin/DAM/env/esd/strategytext/strategyiinGreek.pdf.
Κάτσενου, Χ., Νομικού, Χ. και Φλογαΐτη, Ε. (2010). Η συμβολή της έρευνας δράσης στην επαγγελματική ανάπτυξη του εκπαιδευτικού. Πρακτικά 5ου Συνεδρίου Π.Ε.ΕΚ.Π.Ε.: «Το σταυροδρόμι της εκπαίδευσης για την αειφόρο ανάπτυξη». Ιωάννινα, 26-28 Νοεμβρίου 2010, Π.Ε.ΕΚ.Π.Ε.
Μπαζίγου, Κ. (2010). Η πρόκληση του Αειφόρου Σχολείου στην ανάπτυξη συνεργατικών σχέσεων ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς. Πρακτικά 5ου Πανελλήνιου Συμποσίου: «Το Αειφόρο Σχολείο του Παρόντος και του Μέλλοντος». Αθήνα, 22-24 Ιανουαρίου 2010, Ελληνική Εταιρεία Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
Φλογαΐτη, Ε. και Λιαράκου, Γ. (επιμ.) (2009). Eκπαίδευση για την Αειφόρο ανάπτυξη. Από τη θεωρία στην πράξη. Αρχάνες: ΚΠΕ Αρχανών. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.env-edu.gr/Documents/Flogaiti-Liarakou.pdf
Κάτσενου Χ., (2012), Η έννοια της συμμετοχής στο πλαίσιο του αειφόρου σχολείου. Μια έρευνα δράσης σε δημοτικό σχολείο, Διδακτορική διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ΤΕΑΠΗ, Αθήνα
Ναούμ Ε.,(2014), Η συνεργασία σχολείου-οικογένειας επιχειρώντας τη συμμετοχή των γονέων στην εκπαιδευτική διαδικασία στο πλαίσιο του αειφόρου σχολείου. Μια έρευνα δράσης σε νηπιαγωγείο, Διδακτορική διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ΤΕΑΠΗ, Αθήνα