ISSN:1792-2674
Μπουράκη Καλλιόπη
Πληροφορικός MSc
Περίληψη
Η παρούσα εισήγηση παρουσιάζει τις δράσεις και αντιδράσεις των ενηλίκων που παρακολούθησαν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Διαδικτυακά εργαλεία και υπηρεσίες στην καθημερινή ζωή», που διεξήχθη στο κέντρο Δια Βίου Μάθησης του Δήμου Πλατανιά, Χανίων την περίοδο Νοεμβρίου – Δεκεμβρίου 2013. Σκοπός του προγράμματος ήταν η ένταξη της ομάδας ενηλίκων στην ψηφιακή εποχή ώστε να γεφυρωθεί το ψηφιακό χάσμα, φαινόμενο που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. Ειδικότερα το πρόγραμμα στόχευε στην εκπαίδευση τους στη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και διαδικτυακών εφαρμογών, ενισχύοντας την αυτοπεποίθηση και το αίσθημα ασφάλειας ώστε να είναι σε θέση να διευκολύνουν την καθημερινότητά τους, καλύπτοντας ανάγκες επικοινωνίας, ενημέρωσης, εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας.
Λέξεις κλειδιά: Δια βίου μάθηση, ψηφιακό χάσμα, εκπαίδευση ενηλίκων
Abstract
This paper presents the actions and reactions of adults who attended the educational program “Online tools and services in everyday life”, held in the center Lifelong Learning of Platanias, in Chania the period from November to December 2013. The aim of the project was the integration of the adult group in the digital age to bridge the digital divide, a phenomenon observed in the recent years. Specifically, the program aimed at training them in the use of computers and internet applications, enhancing confidence and sense of security in order to be able to facilitate their everyday life, covering communication, information, education and entertainment needs.
Keywords: Lifelong learning, digital divide, adult education
Εισαγωγή
Τα τελευταία χρόνια οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αποτελούν αναμφισβήτητα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής. Στην προσπάθεια να μειωθεί το τεράστιο ψηφιακό χάσμα και να αποφευχθεί το φαινόμενο του ψηφιακού αναλφαβητισμού ολοένα και περισσότεροι είναι εκείνοι που αποζητούν την ανάπτυξη δεξιοτήτων χρήσης των νέων τεχνολογιών.
Με τον όρο ψηφιακό χάσμα εννοείται το χάσμα, το κενό που παράγεται ανάμεσα σε άτομα ή και ομάδες που ωφελούνται από τις νέες τεχνολογίες και σε εκείνα που δεν ωφελούνται εξαιτίας κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων (Compaine, 2001). Στη σύγχρονη κοινωνία της τεχνολογίας και της γνώσης, οι ευκαιρίες πρόσβασης στο διαδίκτυο είναι στενά συνδεδεμένες με τη γεωγραφική θέση, την οικονομική τάξη, το επίπεδο μόρφωσης αλλά και τη βιομηχανική ανάπτυξη μιας περιοχής και σίγουρα δεν είναι ίσες για όλους. Το γεγονός αυτό δυσχεραίνει την αντιμετώπιση του φαινομένου και αναδεικνύει μια νέα μορφή αναλφαβητισμού, που σχετίζεται με τη δυσκολία ή ακόμα και την αδυναμία χρήσης ηλεκτρονικών μέσων, ψηφιακών εργαλείων και νέων τεχνολογικών εφαρμογών, με αποτέλεσμα τη μη αξιοποίηση του τεράστιου όγκου πληροφοριών που προσφέρει η ψηφιακή τεχνολογία (Γιαβρής, 2009) και κατ’ επέκταση τη δημιουργία κοινωνικών ανισοτήτων. Οι επιπτώσεις του ψηφιακού αναλφαβητισμού, δεν περιορίζονται μόνο στο κοινωνικό αλλά επεκτείνονται και στο ατομικό επίπεδο. Η δυσκολία στην ανεύρεση εργασίας, η περιθωριοποίηση, το σύμπλεγμα μειονεξίας και κατωτερότητας είναι οι βασικότερες από αυτές.
Η ψηφιακή εποχή, επίσης γνωστή ως η εποχή των ηλεκτρονικών υπολογιστών ή εποχή της πληροφορίας, είναι μια περίοδος στην ανθρώπινη ιστορία που χαρακτηρίζεται από τη μετάβαση από την παραδοσιακή βιομηχανία που η βιομηχανική επανάσταση έφερε μέσα από την εκβιομηχάνιση, σε μια οικονομία που βασίζεται σε πληροφορίες μηχανοργάνωσης. Η έναρξη της εποχής της πληροφορίας συνδέεται με την ψηφιακή επανάσταση, όπως ακριβώς και η βιομηχανική επανάσταση σηματοδότησε την έναρξη της βιομηχανικής εποχής (Castells, 1999; Hilbert, 2015).
Η εποχή αυτή, είναι λογικό να προκαλεί θαυμασμό, αλλά και σύγχυση. Οι εξελίξεις είναι τόσο ραγδαίες, οι αλλαγές τόσο ριζικές, ώστε ο ανθρώπινος ψυχισμός που χρησιμοποιεί τα ψηφιακά πολυμέσα βρίσκεται συχνά σε κατάσταση αλλοφροσύνης, νιώθει αδύναμος να ελέγξει την τεχνική επιτάχυνση ή και να προσαρμοστεί καλά σε αυτήν, όσο κι αν επωφελείται από τις ευκολίες της. Αυτό συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητα από το πόσο μεταχειρίζεται κανείς τα εργαλεία της ψηφιακής εποχής, πρωτίστως τον υπολογιστή, αφού ο άνθρωπος δεν έχει τη δυνατότητα να πει «όχι» στην τεχνολογία. Ο άνθρωπος υπάρχει και προχωρά, είτε το θέλει είτε όχι, εντός της ψηφιακής, κυρίως, τεχνολογίας (Λαμπράκος, 2013).
Οι ενήλικες ως ψηφιακοί μετανάστες, άλλοτε φοβούνται να χρησιμοποιήσουν τα τεχνολογικά μέσα και τα αρνούνται πεισματικά, θεωρώντας ότι μπορούν να τα καταφέρουν χωρίς αυτά και άλλοτε, οι πιο τολμηροί, προσπαθούν να ενταχθούν στη νέα εποχή μαθαίνοντας τα απολύτως απαραίτητα συνήθως παρακολουθώντας προγράμματα επιμόρφωσης ενηλίκων, ώστε να μπορέσουν να εργαστούν, να επικοινωνήσουν και να ζήσουν. Δυσκολεύονται να κατανοήσουν την κουλτούρα της ψηφιακής εποχής και να την εντάξουν στην καθημερινότητά τους νοσταλγώντας την παλιά εποχή. Η νεότερη γενιά ως ψηφιακοί ιθαγενείς, γεννήθηκε στον ψηφιακό κόσμο, κατανοεί το διαδίκτυο και μπορεί να απολαύσει με ευκολία όλα τα αγαθά που προσφέρονται από αυτό. Αφομοιώνει την κουλτούρα της εποχής της πληροφορίας και γίνεται ένα με αυτήν (Prensky, 2001).
Στην παρούσα εργασία γίνεται καταγραφή και ανάδειξη των αντιδράσεων ενηλίκων στην πρώτη τους επαφή με απλές διαδικτυακές εφαρμογές. Πρόκειται για ένα τμήμα του Κέντρου Δια Βίου Μάθησης του Δήμου Πλατανιά διάρκειας 25 ωρών που αποτελείται από άτομα διαφόρων κοινωνικών βαθμίδων, το οποίο στα πλαίσια του μαθήματος «Διαδικτυακά Εργαλεία και Υπηρεσίες στην Καθημερινή Ζωή» ασχολήθηκε με χρήσιμες εφαρμογές του διαδικτύου.
Αποτυπώνονται οι αντιδράσεις των ενηλίκων που συμμετείχαν στο τμήμα αντιλαμβανόμενοι πώς το διαδίκτυο ως Παγκόσμια Βιβλιοθήκη Πληροφοριών και Υπηρεσιών μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον άνθρωπο στην εργασία του αλλά και γενικότερα στην καθημερινότητά του, ως μέσο κάλυψης των αναγκών για επικοινωνία, ενημέρωση, ψυχαγωγία, απόκτηση νέων γνώσεων σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα και τέλος ως μέσο αναζήτησης πληροφοριών.
Εκπαιδευτικές Δράσεις
Ομάδα Στόχος του Προγράμματος
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Διαδικτυακά Εργαλεία & Υπηρεσίες στην Καθημερινή Ζωή» στο οποίο εστιάζει η συγκεκριμένη εισήγηση υλοποιήθηκε σε μια ομάδα ενηλίκων 15 ατόμων, ηλικίας περίπου 45 με 65 ετών, διαφόρων μορφωτικών επιπέδων, η οποία ξεκινάει τα πρώτα βήματα ενασχόλησής της με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ειδικότερα, στη συγκεκριμένη ομάδα άνηκαν άτομα που ασχολούνταν με αγροτικές εργασίες, τουριστικές εργασίες και δημόσιοι υπάλληλοι. Μια ομάδα η οποία φέρει ένα ευρύ φάσμα εμπειριών και έχει την ανάγκη να εφαρμόσει άμεσα τα οφέλη των διαδικτυακών εργαλείων και υπηρεσιών στην εργασία της αλλά και γενικότερα στην καθημερινότητά της, καλύπτοντας τις ανάγκες της σε ποικίλα γνωστικά ενδιαφέροντα.
Αναλυτικό Περιεχόμενο Προγράμματος
Το περιεχόμενο της διδακτικής ενότητας του προγράμματος επελέγη έπειτα από διερεύνηση των εκπαιδευτικών αναγκών των ενήλικων εκπαιδευομένων. Η διερεύνηση των εκπαιδευτικών αναγκών βασίστηκε στο εκπαιδευτικό υλικό προγράμματος που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Υποέργου 10 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», με τίτλο «Εκπαίδευση Εκπαιδευτών» για τα Κέντρα Δια Βίου Μάθησης διάρκειας 37 ωρών, που διοργανώθηκε από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, το οποίο είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει η εκπαιδεύτρια. Η διάγνωση των παραγόντων οι οποίοι σχετίζονται με τις μαθησιακές ανάγκες των εκπαιδευομένων πραγματοποιήθηκε σε τρεις φάσεις.
Στην πρώτη φάση, ζητήθηκε από τους ενήλικους εκπαιδευόμενους να απαντήσουν σε μία σειρά από ανοικτές ερωτήσεις μέσω των οποίων διερευνήθηκαν οι λόγοι εμπλοκής τους στο πρόγραμμα εκπαίδευσης και οι προσδοκίες που είχαν από αυτό. Με την διαδικασία αυτή άρχισε σταδιακά να χτίζεται και το μαθησιακό συμβόλαιο της ομάδας του προγράμματος.
Στη δεύτερη φάση, η διάγνωση των εκπαιδευτικών αναγκών αφορούσε σε τρεις παραμέτρους. Πρώτον, στις προσδοκίες των ενηλίκων οι οποίες επρόκειτο να αξιοποιηθούν στο μαθησιακό συμβόλαιο και πραγματοποιήθηκε σε ομαδική βάση. Δεύτερον, στις προθέσεις των ενηλίκων εκπαιδευομένων για ενεργή εμπλοκή και δέσμευση στο πρόγραμμα εκπαίδευσης που επίσης πραγματοποιήθηκε σε ομαδική βάση. Τρίτον, στις γνώσεις τις οποίες ήδη είχαν οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι και σε εκείνες που θα ήθελαν να αποκτήσουν για το γνωστικό αντικείμενο και πραγματοποιήθηκε με τη συμπλήρωση ενός τεστ γνώσεων.
Τέλος, στην τρίτη φάση διερεύνησης των εκπαιδευτικών αναγκών, στη μέση περίπου του προγράμματος εκπαίδευσης, πραγματοποιήθηκε μία ομαδική συνέντευξη μέσω της οποίας έγινε προσπάθεια διάγνωσης του πως αξιολογούν οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι τόσο την πορεία του προγράμματος όσο και την προσωπική τους εμπειρία σε αυτό. Στη φάση αυτή πραγματοποιήθηκε αναδρομή στις αρχικές προσδοκίες των εκπαιδευομένων ώστε να διατυπωθούν ανάλογες ανοικτές ερωτήσεις και να γίνει επαναπροσδιορισμός των ενοτήτων που χρειαζόταν.
Μετά την διερεύνηση των εκπαιδευτικών αναγκών των ενήλικων εκπαιδευομένων και λαμβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά της ομάδας των ενηλίκων, τα οφέλη τους σε επαγγελματικό επίπεδο, αλλά και την ανάγκη τους να ανταποκριθούν στις διαφορές απαιτήσεις της κοινωνικής αλλά και της καθημερινής τους ζωής συντάχθηκε το περιεχόμενο της διδακτικής ενότητας. Οι επιμέρους ενότητες του προγράμματος είχαν ως εξής:
Εισαγωγικές έννοιες πληροφορικής. Τι είναι η πληροφορική; Δεδομένα και πληροφορίες. Μονάδες μέτρησης όγκου των δεδομένων. Η επεξεργασία.
Πρώτη γνωριμία με το υλικό του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Το υλικό μέρος του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Διαχείριση περιφερειακών συσκευών.
Αρχεία και κατάλογοι. Δημιουργία, διαχείριση, επεξεργασία και διαγραφή καταλόγων και αρχείων.
Δίκτυα υπολογιστών & Internet. Η γενικότερη έννοια του δικτύου. Τι είναι τα δίκτυα υπολογιστών; Τι εννοούμε λέγοντας Internet;
Φυλλομετρητές (Internet Explorer, Mozilla Firefox, Google Chrome). Πρώτη γνωριμία με τους βασικούς φυλλομετρητές και χρήση αυτών.
Μηχανές αναζήτησης (Google, Bing, AltaVista, Lycos). Τι είναι μια μηχανή αναζήτησης; Με ποιους τρόπους γίνεται η αναζήτηση πληροφοριών. Πώς μπορούμε να κάνουμε σύνθετη αναζήτηση;
Βασικές έννοιες ενός κειμενογράφου. Τι είναι ο κειμενογράφος; Οι εντολές αντιγραφή, αποκοπή και επικόλληση. Εύρεση κειμένου και εικόνων στο Internet και αποθήκευση τους χρησιμοποιώντας τις εντολές «Αντιγραφή – Επικόλληση».
Περιήγηση σε μια ιστοσελίδα. Η χρήση της κατακόρυφης και οριζόντιας μπάρας κύλισης αλλά και των κουμπιών του ποντικιού. Μετακίνηση με τη χρήση συνδέσμων. Site Map.
Ψυχαγωγία και εκπαίδευση. Η χρήση της εφαρμογής Youtube. Ψυχαγωγικά και εκπαιδευτικά video, προβολή τηλεοπτικών σειρών και ταινιών.
Ιστολόγια (Web Logs → Blogs). Online ημερολόγιο. Ενημέρωση, επικαιρότητα, οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές, εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας μέσα από τα ιστολόγια.
Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Τι είναι ένας e-mail λογαριασμός; Δημιουργία προσωπικού e-mail λογαριασμού στην φιλική πλατφόρμα Outlook.
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι κίνδυνοι και τα οφέλη. Γνωριμία με τα πιο διαδεδομένα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, Twitter, Google+, Instagram και Pinterest.
Πρόγραμμα ανταλλαγής αμέσων μηνυμάτων. Τι είναι η ανταλλαγή άμεσων μηνυμάτων; Γνωριμία και χρήση της εφαρμογής Skype. Ιστορική αναδρομή και παρουσίαση της εφαρμογής MSN Messenger.
Μετάφραση κειμένου από διάφορες ξένες γλώσσες. Χρήση της εφαρμογής «Google μετάφραση». Μετάφραση κειμένου, ιστότοπου και εγγράφου.
Πληροφορίες τηλεφωνικού καταλόγου. Η έννοια της βάσης δεδομένων. Online υπηρεσίες τηλεφωνικού καταλόγου και χρυσού οδηγού, αναζήτηση ταχυδρομικού κωδικού.
Ταξιδεύοντας. Περιήγηση στα αξιοθέατα της Ρώμης με χρήση της πανοραμικής απεικόνισης περιοχών της εφαρμογής «Google χάρτες». Εικόνες δορυφόρου, πως φαίνεται η γη από ψηλά.
Online επεξεργασία εικόνας. Εύρεση εικόνας από το Internet και επεξεργασία αυτής με διάφορα διαδικτυακά εργαλεία. Προσθήκη φίλτρων και κειμένου. Δημιουργία ευχετήριων καρτών.
Καιρικά και φυσικά φαινόμενα. Ενημέρωση για την πρόγνωση του καιρού και για την σεισμικότητα του ελλαδικού χώρου σε πραγματικό χρόνο μέσα από διάφορους ιστότοπους.
Εύρεση εργασίας. Αναζήτηση εργασίας με τη βοήθεια των πιο γνωστών διαδικτυακών εφαρμογών και ιστότοπων Skywalker.gr και Kariera.gr.
Διαδικτυακά εργαλεία με στόχο τη Δια Βίου Μάθηση. Παρουσίαση διαφόρων ιστότοπων για την εκμάθηση ξένης γλώσσας και χειροποίητων κατασκευών.
Αγορές μέσα από το Internet. E-shopping, τι πρέπει να προσέξουμε. Ασφαλείς αγορές μέσα από το Internet.
Ηλεκτρονική πλατφόρμα Taxisnet. Δημιουργία και ενεργοποίηση λογαριασμού νέου χρήστη, βασικές λειτουργίες Taxisnet.
Εισιτήρια και ξενοδοχειακές υπηρεσίες. Ιστότοποι για την ανεύρεση φτηνών αεροπορικών και ακτοπλοϊκών εισιτηρίων. Σύγκριση τιμών ξενοδοχειακών υπηρεσιών.
Ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες και ηλεκτρονικά βιβλία. Πρώτη γνωριμία με τη Βικιπαιδεία. Αναζήτηση, ανεύρεση και αποθήκευση ηλεκτρονικών βιβλίων.
Αρχαιολογικοί χώροι. Ηλεκτρονικά μουσεία. Εικονικές περιηγήσεις σε αρχαιολογικούς χώρους εντός και εκτός Ελλάδας μέσω διαδικτυακών παιχνιδιών.
Εκπαιδευτικές Τεχνικές Προγράμματος & Κριτήρια επιλογής αυτών
Οι εκπαιδευτικές τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν κατά την διάρκεια του προγράμματος ήταν κυρίως η εμπλουτισμένη εισήγηση με συμμετοχικές δραστηριότητες, η επίδειξη και η προσομοίωση που αναλύονται παρακάτω.
Η τεχνική της εμπλουτισμένης εισήγησης με συμμετοχικές δραστηριότητες χρησιμοποιήθηκε κυρίως στις αρχικές ενότητες ώστε να παρουσιαστούν στους εκπαιδευόμενους οι βασικές έννοιες της πληροφορικής και των ηλεκτρονικών υπολογιστών, εμπλουτισμένη με σύντομες και περιεκτικές παρουσιάσεις με τη χρήση προβολέα με σκοπό να αποφευχθεί η πλήξη που συνήθως προκαλούν οι θεωρητικές ενότητες. Με τη προσθήκη πολλών παραδειγμάτων η ομάδα είχε τη δυνατότητα να συνδέσει τη νέα πληροφορία με στοιχεία της δικής της εμπειρίας. Παράλληλα, η χρήση υποστηρικτικού οπτικοακουστικού υλικού, όπως διαφάνειες, ταινίες, μουσική, εικόνες κ.α. καθώς και η χρήση συμμετοχικών δραστηριοτήτων όπως ερωτήσεις σωστού – λάθους, σταυρόλεξα, συμπλήρωση της λέξης που λείπει, κ.α., διασφάλισε την ενεργητική παρακολούθηση και συνέβαλε στην ενίσχυση του λόγου και τη συμμετοχή των εκπαιδευομένων (Κόκκος, 2005).
Η τεχνική της επίδειξης χρησιμοποιήθηκε από την εκπαιδεύτρια προκειμένου να επιδείξει στην πράξη νέα εργαλεία, υπηρεσίες, συσκευές και πληροφοριακό υλικό, προτρέποντας τους συμμετέχοντες να κάνουν άμεσα την σχετική εξάσκηση που απαιτούνταν, δίνοντάς τους την ευκαιρία της μάθησης μέσα από τη δοκιμή και το λάθος. Ταυτόχρονα, ενίσχυσε την αυτοπεποίθησή τους, κάνοντάς τους να συνειδητοποιήσουν τις ικανότητες αυτομόρφωσης που διέθεταν. Χρησιμοποιήθηκε σε ενότητες όπου απαιτούνταν η παρουσίαση διαφόρων λειτουργιών, όπως η πρώτη γνωριμία με το υλικό του ηλεκτρονικού υπολογιστή, αρχεία και κατάλογοι, φυλλομετρητές, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, πρόγραμμα ανταλλαγής αμέσων μηνυμάτων, κ.α. (Κόκκος, Λιοναράκης, 1998).
Η τεχνική της προσομοίωσης χρησιμοποιήθηκε σε ενότητες που μπορούσε να δημιουργηθεί κάποιο σενάριο, όπως οι μηχανές αναζήτησης, ψυχαγωγία και εκπαίδευση, ταξιδεύοντας, online επεξεργασία εικόνας, αγορές μέσα από το Internet, εισιτήρια και ξενοδοχειακές υπηρεσίες, ηλεκτρονική πλατφόρμα Taxisnet, κ.α.. Η συγκεκριμένη τεχνική ενέπλεξε το κάθε μέλος της ομάδας σε μια ρεαλιστική αναπαράσταση μιας δεδομένης κατάστασης, προσπαθώντας να το κάνει να σκεφτεί όπως τα πρόσωπα που θα βρισκόταν στη συγκεκριμένη κατάσταση. Οι εκπαιδευόμενοι είχαν την ευκαιρία να εξασκηθούν σε ένα περιβάλλον ήρεμο, με χαμηλό ρίσκο και να εκπαιδευτούν για το χειρισμό καταστάσεων που ενέχουν περισσότερο άγχος. Επιπλέον, τους δόθηκε η δυνατότητα του λάθους και η μάθηση μέσα από αυτό, χωρίς το κόστος των συνεπειών που μπορεί να έχει ένα αντίστοιχο λάθος σε πραγματικό περιβάλλον (Courau, 2000; Mezirow, 1997).
Αντιδράσεις Ενηλίκων
Είναι μεγάλος ο αριθμός των μελετών που έχουν διεξαχθεί τις τελευταίες δεκαετίες για τους λόγους εμπλοκής των ενηλίκων στη διεργασία της μάθησης. Οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι χρειάζονται παραπάνω από έναν λόγο για να συμμετέχουν σε ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης. Υπάρχουν τρεις τρόποι εμπλοκής των ενηλίκων στην εκπαίδευση. Ο πρώτος αφορά στους ενηλίκους που συμμετέχουν σε μία μαθησιακή διεργασία, επειδή γνωρίζουν ότι χρειάζεται να εφαρμόσουν κάτι νέο, για το οποίο πρέπει να αποκτήσουν νέες γνώσεις και ικανότητες. Ο δεύτερος αναφέρεται στους ενηλίκους, οι οποίοι αρχίζουν να μαθαίνουν κάτι από περιέργεια ή επειδή είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τη ζωή τους. Ο τρίτος σχετίζεται με την απόφαση ενός ενηλίκου να μάθει κάτι νέο και στην πορεία να αποφασίσει ποιο θα είναι αυτό (Tough, 1978).
Σύμφωνα με άλλες μελέτες, οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι συμμετέχουν στα προγράμματα εκπαίδευσης για να ανταποκριθούν σε κοινωνικούς ρόλους, να ωφεληθούν σε επαγγελματικό επίπεδο, να ανταποκριθούν σε προσδοκίες τρίτων, να ξεφύγουν από κάτι το οποίο τους απασχολεί, να διευρύνουν τα γνωστικά τους ενδιαφερόντων (Cross, 1981).
Παρακάτω αποτυπώνονται αναλυτικά οι αντιδράσεις της συγκεκριμένης εκπαιδευτικής ομάδας του κέντρου Διά Βίου Μάθησης του Δήμου Πλατανιά, όπως αυτές εκδηλώθηκαν στις διάφορες διδακτικές ενότητες κατά τη διάρκεια του εκπαιδευτικού προγράμματος.
Στις πρώτες συναντήσεις τα μέλη της ομάδας γνωρίστηκαν μεταξύ τους και συζήτησαν τους στόχους και τις προσδοκίες που είχαν από το πρόγραμμα. Έτσι, διαμορφώθηκε συνεργατικά το «εκπαιδευτικό συμβόλαιο» μεταξύ εκπαιδεύτριας και εκπαιδευομένων. Επιπρόσθετα, στις τρεις πρώτες διδακτικές ενότητες, οι οποίες ήταν θεωρητικής φύσης, οι εκπαιδευόμενοι ήρθαν σε επαφή με βασικές έννοιες της Πληροφορικής και τα βασικά μέρη από τα οποία αποτελείται ένας Ηλεκτρονικός Υπολογιστής. Σε αυτή τη φάση, η ομάδα ήταν αμήχανη και πλήρως εξαρτημένη από την εκπαιδεύτρια, υπήρχε διάχυτο το αίσθημα του άγχους και της ανασφάλειας για την επιτυχία υλοποίησης των εκπαιδευτικών στόχων που είχαν τεθεί. Ειδικότερα, δεν ήταν λίγες οι φορές που ακούγονταν στην τάξη οι φράσεις «Εγώ δεν ξέρω υπολογιστή…» ή «Μόνο θεωρία θα κάνουμε;», γεγονός που εξέφραζε την ανυπομονησία των εκπαιδευομένων για πιο πρακτικές δράσεις.
Στις πέντε επόμενες διδακτικές ενότητες, οι εκπαιδευόμενοι ήρθαν σε επαφή με βασικές έννοιες του Διαδικτύου. Το αίσθημα του άγχους συνέχισε να υπάρχει στα μέλη της ομάδας, ενώ στις αντιδράσεις είχε προστεθεί και ο φόβος για τη θέση τους στην ομάδα, ώστε να μην φανούν ανεπαρκείς. Συχνά εξέφραζαν την αδυναμία τους να διεκπεραιώσουν μια συγκεκριμένη εργασία που τους είχε ανατεθεί, ζητώντας τη βοήθεια της εκπαιδεύτριας προκειμένου να μην εκτεθούν στην ολομέλεια της ομάδας. Αντιμετώπισαν σοβαρές δυσκολίες στην αλλαγή του τρόπου σκέψης και της μέχρι τώρα νοοτροπίας τους. Για παράδειγμα, στην ενότητα «Μηχανές Αναζήτησης», δυσκολεύτηκαν να κατανοήσουν πόσο ευεργετική είναι η χρήση τους, αφού τα κατάφερναν μια χαρά μέχρι τότε και χωρίς αυτές. Γενικότερα, ήταν έντονη η αντίσταση των μελών στις απαιτήσεις του προγράμματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε αυτή τη μαθησιακή περίοδο δύο από τα μέλη της ομάδας αποχώρησαν από το πρόγραμμα παρά τις παραινέσεις της εκπαιδεύτριας ότι ήδη τα καταφέρνουν πολύ καλά και ότι θα εξελιχθούν προς το καλύτερο.
Στις πέντε επόμενες διδακτικές ενότητες, οι εκπαιδευόμενοι έμαθαν να χρησιμοποιούν ορισμένες από τις πιο δημοφιλείς διαδικτυακές εφαρμογές. Ειδικότερα, ασχολήθηκαν με εφαρμογές όπως Youtube, Blogs, E-mail, Facebook, Skype, κ.α. δίνοντας έμφαση στις εφαρμογές επικοινωνίας τις οποίες δεν αμέλησαν να εντάξουν άμεσα στην καθημερινότητα τους. Το δέσιμο της ομάδας είχε αρχίσει και οι εκπαιδευόμενοι συνήθισαν ο ένας τον άλλο. Τα μέλη αντάλλασαν μεταξύ τους εμπειρίες και απόψεις ακόμα και ηλεκτρονικά. Η ομάδα ένιωθε πλέον ασφαλής και λειτουργούσε ομαλά.
Στις εννιά επόμενες διδακτικές ενότητες, οι εκπαιδευόμενοι συνέχισαν να μαθαίνουν διαδικτυακές εφαρμογές με μεγάλη αποτελεσματικότητα και συνεργασία. Τα μέλη με τις περισσότερες δυνατότητες βοηθούσαν εκείνα με τις λιγότερες, καταφέρνοντας να τους εξαλείψουν το αίσθημα του φόβου της αποτυχίας σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Παράλληλα, δεν έκρυβαν τον ενθουσιασμό τους με πολλές εφαρμογές συνδέοντας τις με δραστηριότητες της καθημερινότητάς τους. Ενδεικτικά μπορεί να αναφερθεί το παράδειγμα ενός αγρότη που εξεπλάγην ευχάριστα καταφέρνοντας να εντοπίσει ένα αγρόκτημα του, στα πλαίσια της ενότητας «Ταξιδεύοντας», με τη χρήση της εφαρμογής «Google χάρτες». Οι στόχοι επετεύχθησαν ο ένας μετά τον άλλον.
Στις δύο τελευταίες διδακτικές ενότητες, η ομάδα ολοκλήρωσε τους στόχους που είχαν τεθεί στην αρχή του προγράμματος. Τα μέλη της ήταν αισιόδοξα, με αυξημένο το αίσθημα αυτοεκτίμησης, έτοιμα πλέον να αποχωριστούν την ομάδα. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώθηκε και από την εκδήλωση της επιθυμίας των εκπαιδευομένων να αγοράσουν φορητό υπολογιστή, ζητώντας τη συμβουλή της εκπαιδεύτριας. Το αίσθημα που επικρατούσε ήταν η σιγουριά ότι μπορούσαν να απολαύσουν τα οφέλη των διαδικτυακών εργαλείων στην καθημερινή τους ζωή.
Αποτίμηση – Συμπεράσματα
Μεγάλο ήταν το κέρδος που αποκόμισαν μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος τόσο οι εκπαιδευόμενοι όσο και η εκπαιδεύτρια. Το κύριο όφελος των εκπαιδευομένων αφορούσε στον ψυχισμό τους και στα αισθήματα που ένιωθαν. Τα αισθήματα του φόβου, του άγχους, της ανασφάλειας και της μειονεξίας, που υπήρχαν κατά την έναρξη του προγράμματος, έδωσαν την θέση τους σε εκείνα της αυτοπεποίθησης και της σιγουριάς στις ικανότητες και τις γνώσεις που απέκτησαν. Εξ’ ίσου σημαντικό είναι ότι η ομάδα έχει πλέον τη δυνατότητα να εφαρμόσει και να αξιοποιήσει τις δεξιότητες και τα οφέλη που απέκτησε στην προσωπική, επαγγελματική αλλά και κοινωνική μετ’ έπειτα πορεία της αντιμετωπίζοντας με επιτυχία κάθε νέα απαίτηση που θα προκύψει. Από την πλευρά της η εκπαιδεύτρια επικοινωνώντας ουσιαστικά και αναπτύσσοντας την ενσυναίσθηση και την κατανόηση για τις καταστάσεις που βίωνε η ομάδα, κέρδισε την εμπιστοσύνη της και κατόρθωσε να προωθήσει τη γνώση και να οικοδομήσει την αίσθηση της επιτυχίας στους εκπαιδευομένους.
Βιβλιογραφία
Γιαβρής, Α. (2009), 500 Αναγκαίοι ορισμοί. Retrieved from http://www.arisgiavris.gr/500-useful-definitions.pdf
Castells, M. (1999). The Information Age, Volumes 1-3: Economy, Society and Culture. Cambridge (Mass.); Oxford: Wiley-Blackwell
Compaine, B.J. (2001). The Digital Divide: facing a crisis or creating a myth?, The MIT Press
Courau, S. (2000), Τα Βασικά «Εργαλεία» του Εκπαιδευτή Ενηλίκων, Αθήνα: Μεταίχμιο
Cross, P. K. (1981), Adults as Learners: Increasing Participation and Facilitating Learning, Σαν Φρανσίσκο: Jossey-Bass
Hilbert, M. (2015). Digital Technology and Social Change [Open Online Course at the University of California] (freely available). Retrieved from https://canvas.instructure.com/courses/949415
Κόκκος, Α., Λιοναράκης, Α. (1998). Ανοικτή και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, Τόμος Β, Σχέσεις διδασκόντων – διδασκομένων, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Kόκκος, Α. (2005). Πρόγραμμα εκπαίδευσης εκπαιδευτών / Εκπαιδευτικό υλικό για τους εκπαιδευτές θεωρητικής κατάρτισης, Τόμος Α΄, Αθήνα
Λαμπράκος, Γ. (2013). Ψηφιακή εποχή: οδηγίες χρήσεως. Retrieved from http://www.bookpress.gr/stiles/giorgos-lamprakos/digital-age
Mezirow, J. (1997), Transformative Dimensions of Adult Learning, Σαν Φρανσίσκο: Jossey Bass
Prensky, Μ. (2001). Digital Natives, Digital Immigrants, From On the Horizon (MCB University Press, Vol. 9 No. 5, October 2001) from https://thinkinggamer.wordpress.com/2008/09/19/digital_immigrants/
Tough, A. (1978), Major Learning Efforts: Recent Research and Future Directions στο The Adult Learner: Current Issues in Higher Education, Ουάσιγκτον: America Association for Higher Education