ISSN:1792-2674
ΠΡΑΚΤΙΚΑ
1ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ-ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ
ΣΑΒΒΑΤΟ 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ
Προεδρεύει:
κα Ζομπανάκη Αικατερίνη Προϊσταμένη Εκπαίδευσης-Δια Βίου Μάθησης Περιφερειακής Ενότητας Χανίων
Ομιλητές:
κα Περράκη Βαρβάρα και κ. Αδοντάκης Μανόλης, Αντιδήμαρχοι Δια Βίου Μάθησης και Πολιτισμού Ν. Χανίων (αντίστοιχα)
κ. Κουκιανάκης Χαράλαμπος, Δήμαρχος Αποκορώνου
κ. Σταθάκης Θεόδωρος, Δήμαρχος Κισσάμου
Δρ Ζορμπάς Κωνσταντίνος, Γενικός Διευθυντής της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης
Καθηγητής Ιωάννης Παλλήκαρης, Πρόεδρος Πανεπιστημίου των Ορέων
κ. Ποντικάκης Ηλίας, Διευθυντής Α/θμιας Εκπαίδευσης Ν. Χανίων
Δρ. Convents Piet, Ακτιβιστής
Συζήτηση με το κοινό για το στρογγυλό τραπέζι
Συντονίστρια: Κυρίες και κύριοι, αρχής γενομένης να δώσω τον λόγο στην Αντιδήμαρχο Χανίων κα Βαρβάρα Περράκη για να μας αναπτύξει την άποψή της.
Β. Περράκη: Καλημέρα σας, είμαι φιλόλογος, αυτή είναι η μόνιμη ιδιότητά μου, η ιδιότητα της Αντιδημάρχου είναι κάτι προσωρινό, είναι από αυτά που έρχονται και παρέρχονται. Ως εκ τούτου είμαι κυρίως φιλόλογος και για πρώτη φορά στη ζωή μου κάνω την Αντιδήμαρχο. Μετά από 32 χρόνια είμαι εκτός τάξης, κατά συνέπεια έχω ζήσει την εκπαίδευση και τις περιπέτειές της και την ανάγκη της επιμόρφωσης τα τελευταία 32 χρόνια, ενώ σήμερα είμαι Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Δια Βίου Μάθησης και Βιβλιοθηκών. Ο τομέας με τον οποίο ουσιαστικά έχουμε ασχοληθεί λιγότερο αυτούς τους εννιά μήνες που είμαστε καινούρια Δημοτική Αρχή είναι το κομμάτι της δια βίου μάθησης, όχι γιατί δεν το έχουμε αξιολογήσει στα επίπεδα που πρέπει, αλλά γιατί υπήρχαν κάποια συγκεκριμένα προγράμματα που έτρεχαν.
Εγώ θέλω να σας καταθέσω τρία-τέσσερα δικά μου συμπεράσματα σήμερα εδώ. Θεωρώ ότι είναι ένας πολύ σημαντικός τομέας, με βάση τα στοιχεία που έχω μέχρι τώρα από την Υπηρεσία και πρέπει να πω ότι από τις 837 αιτήσεις που κατατέθηκαν μέχρι το Φλεβάρη για τα προγράμματα που λειτουργούν, μέχρι και αυτή τη στιγμή που μιλάμε, το μεγαλύτερο ποσοστό ήταν αιτήσεις γυναικών. Άρα ένα πρώτο συμπέρασμα για τον Καλλικρατικό Δήμο Χανίων είναι ότι η δια βίου μάθηση είναι κυρίως μία απαίτηση γυναικών. Το δεύτερο, που θέλω να σας πω ως στοιχείο, είναι ότι πρώτο στη ζήτηση είναι το «κόσμημα» και επίσης παρουσιάζει ιδιαίτερα μεγάλη ζήτηση ο τομέας εκμάθησης της «ρώσικης γλώσσας» με δεύτερο επίπεδο προτίμησης γλώσσας «τα ιταλικά». Αντιλαμβανόσαστε ότι όντας τουριστική περιοχή η ανάγκη σε ξένες γλώσσες είναι εντονότατη. Ένα άλλο συμπέρασμα είναι ότι σαφέστατα τα τμήματα δια βίου μάθησης, τα οποία θα πρέπει οπωσδήποτε να συνεχίσουν να λειτουργούν κι όχι μόνο να λειτουργούν αλλά και να αυξηθούν, λειτουργούν στο επίπεδο των 20 με 25 ατόμων, ανά τμήμα. Κι επίσης αυτό που έχει φανεί μέχρι τώρα, μιλώντας για το Δήμο Χανίων και σας μιλάω πάντα από την εμπειρία μου των εννιά μηνών, είναι ότι τα προγράμματα δια βίου μάθησης φιλοξενούνται σε σχολικές αίθουσες. Εννοείται ότι κάνουμε αιτήσεις αντίστοιχα στα σχολεία και μας δέχονται. Ένα τμήμα λειτούργησε και λειτουργεί και στο ΜΑΙΧ και, βεβαίως, μέσα στις υποχρεώσεις του κομματιού δια βίου μάθησης είναι και η λειτουργία του Μουσείου Σχολικής Ζωής που βρίσκεται πάλι στην επικράτεια του Καλλικρατικού Δήμου.
Συμπέρασμα πρώτο είναι ότι τα τμήματα δια βίου μάθησης έχουν ανάγκη να λειτουργούν, να αυξάνονται, να γίνονται πιο ουσιαστικά και να λειτουργούν όχι μόνο στους χώρους των σχολείων το απόγευμα, αλλά να λειτουργούν και σε τμήματα σε χώρους που έχουν να κάνουν σαφέστατα με τον πολιτισμό (και νομίζω στο απογευματινό ‘στρογγυλό τραπέζι 3’ αντίστοιχες κυρίες που ασχολούνται με τον πολιτισμό θα σας τα πουν). Είτε αυτό λέγεται Πινακοθήκη, είτε λέγεται Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου (ΚΑΜ). Είτε, ας πούμε για παράδειγμα, για κάτι που έχει να κάνει με μια πιο πρακτική αντιμετώπιση και με μια ειδική θεματολογία των τμημάτων δια βίου μάθησης. Παράδειγμα ένα τμήμα που ασχολείται με την οινοποιία ή με την παρασκευή τοπικών σπιτικών ποτών θα μπορούσε να λειτουργήσει σε οινοποιίο. Ένα δεύτερο που νομίζω ότι θα πρέπει να προσπαθήσουμε -το συμπέρασμα το δικό μου- είναι ότι από τις κυρίες που έρχονται στα δια βίου μάθησης (που τις επισκέπτομαι συχνά, για παράδειγμα έχω πάει μια-δυο φορές στο τμήμα τοπικής ιστορίας που λειτουργεί, είναι εν εξελίξει τώρα που μιλάμε, στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Χανίων), βλέπω πολύ αξιόλογους εκπαιδευτές, κι οφείλουμε να το πούμε. Και βλέποντας τις ηλικιακές κατηγορίες που ενδιαφέρονται για τα εν λόγω προγράμματα μπορούμε να πούμε ότι αυτά είναι πραγματικά ένα υπαρξιακό αντίδοτο κατά της ρουτίνας. Είτε αυτή η ρουτίνα προέρχεται από ένα οικογενειακό ρυθμό, είτε αυτή η βαρεμάρα προέρχεται από μία μη «χρήσιμη» εντός των εισαγωγικών ζωή, όπως ορίζεται για τη γυναίκα με τα σημερινά δεδομένα. Επίσης, θέλω να πω ότι είναι σαφέστατο το ότι η δια βίου μάθηση είναι ένα τμήμα ή μάλλον ένας τομέας στο Δήμο, ο οποίος προτείνει και φέρει τη βαρύτητα αυτού του πράγματος που ονομάζουμε «ποιοτική διαχείριση του ελεύθερου χρόνου». Σε μία εποχή που μιλάμε μόνο με αριθμούς και με ποσότητες, σαφέστατα είναι μία πρόταση ποιότητας.
Το άλλο στοιχείο, το οποίο νομίζω πρέπει να μας απασχολήσει, είναι ότι σε μία κοινωνία που πάσχει από ανεργία η δια βίου μάθηση δίνει μία πρόταση. Κι επειδή ο αδερφός μου κάθισε στην Αθήνα δύο χρόνια άνεργος και κόντεψε να χάσει το μάτι του από τη στενοχώρια και το βίωσα πάρα πολύ έντονα, στα 48 του χρόνια η κοινωνία του είπε ότι “δε σε χρειάζομαι πια”. Τι σημαίνει αυτό; Το ζω και με την κόρη μου που είναι δασκάλα άνεργη 25 χρονών, άρα είμαι κανονικά η οικογένεια η μονογονεϊκή η οποία έχει έναν έως δύο άνεργους. Εγώ έχω δύο άνεργους. Θέλω, λοιπόν, να πω ότι σε μία κοινωνία κρίσης και κυρίως με ανεργία -αν και η ανεργία δεν είναι μόνο ένα οικονομικό πρόβλημα αλλά είναι κυρίως υπαρξιακό- σε μία κοινωνία που σου λέει «δεν σε χρειάζομαι έχω άλλους που δουλεύουν για μένα», τα τμήματα δια βίου μάθησης έχουν να παίξουν έναν πάρα πολύ σημαντικό ρόλο. Ακόμη και ως εργαλείο παροχής ενός συγκεκριμένου πιστοποιητικού, υπό αυτή τη χρησιμοθηρική και καθαρά πρακτική σημασία τους, πέρα από τη διάθεση γνώσης ή αυτογνωσίας ή κοινωνικής χρησιμότητας. Όταν λοιπόν η κοινωνία μας λέει «δεν σε χρειάζομαι» νομίζω ότι οι τοπικές κοινότητες και οι βαθμοί της Αυτοδιοίκησης θα πρέπει να ασχολούνται πάρα πολύ με αυτό. Δεν θα σας απασχολήσω πάρα πολύ, απλά καταλάβατε ότι συμπεραίνω ότι είναι ανάγκη πάσα, και υποχρέωσή μας, όχι μόνο να λειτουργούν τα τμήματα, αλλά να απευθύνονται και σε άλλες ηλικίες και στο άλλο φύλο νομίζω πια ή στα άλλα φύλα. Κι επίσης, επειδή οι πολίτες μας και οι συμπολίτες μας είναι πάρα πολύ θυμωμένοι, εγώ ζω σε ένα καθεστώς ας πούμε φεύγοντας από το σχολείο από τη χώρα του «Πήτερ Παν» και πηγαίνοντας στο Δήμο είπα ότι ευτυχώς που έχω δει τέσσερις φορές τον «Μονομάχο», όταν προβάλλουν κεφάλια στην πόρτα και μου λένε «θα σε καταγγείλουμε αν δε γίνει αυτό». Έχω λοιπόν την αίσθηση ότι ζούμε σε ένα περιβάλλον που ζητάει πολλά άμεσα. Η εποχή «fast food» δεν είναι μόνο τα χάμπουργκερ, είναι και ο τρόπος που ζούμε, ο τρόπος που ξεχνάμε, ο τρόπος που απολαμβάνουμε, είναι ότι όλα γίνονται πάρα πολύ γρήγορα. Και έχω, λοιπόν, την αίσθηση ότι σε μία κοινωνία θυμωμένη ο δρόμος της γνώσης περνά μέσα από τα τμήματα δια βίου μάθησης. Όμως όχι μόνον αυτά που απευθύνονται στους ενηλίκους που αφορούν τους Δήμους, αλλά κι εκείνα σχετικά με το ρόλο των εκπαιδευτικών. Οφείλουμε να πείσουμε τους ανθρώπους ότι η γνώση μας κάνει ευτυχέστερους, γιατί μας πάει στα σημαντικά πράγματα της ζωής μας και τα σημαντικά πράγματα της ζωής μας είναι ο κόσμος των άυλων αξιών.
Κλείνοντας να πω ότι ως Δήμος Χανίων και ως υπεύθυνη Αντιδήμαρχος οφείλω να ζητήσω ένα πάρα πολύ μεγάλο συγνώμη στο Μουσείο Σχολικής Ζωής, με κάποιες ελλείψεις μου και κάποιες ελλειμματικές δράσεις μη δράσεις σε σχέση με αυτό, όμως πρέπει να πω ότι στο Δήμο Χανίων είμαστε στην αναζήτηση ενός νομικού πλαισίου για το Μουσείο Σχολικής Ζωής, το ξέρει και ο κ. Ποντικάκης, πάρα πολλές φορές τον έχω ενοχλήσει σε σχέση με αυτό. Ένα ειδικό νομικό νομοθετικό πλαίσιο το οποίο θα μας επιτρέπει μία πιο ευέλικτη πολιτική του Δήμου Χανίων απέναντι σε ένα μουσείο που είναι πάρα πολύ σημαντικό, όχι μόνο για το Δήμο, αλλά για τον Νομό και για την Κρήτη. Προς το παρόν έχουμε κάνει πολύ ελάχιστα πράγματα που δεν είναι της ώρας.
Συνεπώς, και ανακεφαλαιώνοντας η αναζήτηση της ποιότητας, η αναζήτηση της ουσίας των πραγμάτων, νομίζω ότι είναι ο κεντρικός στόχος και εκεί θα συμφωνήσω και θα ευχαριστήσω την κα Χρύσα Τερεζάκη για την εξαιρετική ετούτη πρωτοβουλία της διοργάνωσης του Συνεδρίου, για την πρόσκληση και για τη συμμετοχή σε αυτό το στρογγυλό τραπέζι. Θα ήθελα επίσης να της πω ότι νομίζω την έχω πιέσει πάρα πολύ σε σχέση με το χρόνο αλλά είμαι πολυλογού τελικά όπως καταλάβατε. Εντάξει, την κα Τερεζάκη κατ΄ αρχήν τη γνώρισα ως μητέρα μαθήτριάς μου και τώρα την αγαπάω για άλλους λόγους. Θέλω λοιπόν να πω ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό να προσφέρουν οι τοπικές κοινότητες ανθρώπων-ενεργών πολιτών και η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Εξάλλου όπως και οι Βουλευτές ή και η κεντρική πολιτική σκηνή, είναι αυτοί που άμεσα κρίνονται, ελέγχονται, κι έχουν τον πολίτη απέναντί τους. Νομίζω ότι αυτός ο δρόμος, τα Τμήματα Δια βίου Μάθησης. Δηλαδή, είναι μία πολύ καλή ευκαιρία για να δώσουμε μία μικρή δυνατότητα στους ανθρώπους, που δεν πρόλαβαν να την χαρούν, το τι σημαίνει η γνώση ως εργαλείο ζωής. Σας ευχαριστώ πολύ.
Συντονίστρια: Ευχαριστούμε κα Περράκη. Στη συνέχεια θα δώσω το λόγο στον Δήμαρχο Αποκορώνου τον κ. Χαράλαμπο Κουκιανάκη. Κύριε Κουκιανάκη έχετε τον λόγο.
Χ. Κουκιανάκης: Χαίρεται κι από μένα, χαιρετίζουμε την άφιξή σας στα Χανιά. Χαιρετίζουμε την πρωτοβουλία του ΕΔΕΕΚ που διαλέξατε τα Χανιά προκειμένου να ξεκινήσετε τις εργασίες τούτου του πολύ σημαντικού Πανελλήνιου Συνεδρίου. Θα μιλήσω λίγο πιο πρακτικά από τη φιλόλογο και θα αναφερθώ στις ανάγκες της κοινωνίας του Αποκόρωνα την οποία εκπροσωπώ. Ως επικεφαλής της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης ζώντας στον Αποκόρωνα ενεργά επί 3,5 χρόνια και αναζητώντας τις λύσεις εκείνες που θα έδιναν διέξοδο στη νεολαία μας, είδα πράγματι την ανάγκη τη δίψα της κοινωνίας του Αποκόρωνα για γνώση. Μία δίψα που έρχεται να βγάλει την ίδια την κοινωνία από το τέλμα. Δε θέλω να επεκταθώ και καταλαβαίνετε τι θέλω να πω, μια κοινωνία η οποία νοσεί θα έλεγα σε πολλές περιοχές του Αποκόρωνα. Στην προσπάθειά μου αυτή προσπάθησα και αναζήτησα να βρω συμμάχους και βρήκα συμμάχους. Ξέρετε, μέσα από τη σύνθεση και τη συνεργασία όλων των δυνάμεων έρχεται πάντα το καλό αποτέλεσμα. Ποτέ κανείς μόνος του δεν μπορεί να τα καταφέρει. Συνεργαστήκαμε με το τμήμα δια βίου μάθησης, πάνω από 280 άτομα επιμορφώθηκαν στα σεμινάρια, συνεργαστήκαμε με το ΜΑΙΧ και πάνω από 180 άτομα επιμορφώθηκαν και καταρτίστηκαν σε συγκεκριμένα επαγγέλματα, όπως είναι πιστοποίηση στο σεφ, αργυροχρυσοχοΐα, κόσμημα και άλλα. Αλλά αυτό θεωρώ ότι δε φτάνει, είναι θα έλεγα ημίμετρα. Η κοινωνία του Αποκόρωνα η οποία σφύζει από ζωή, μιας και μιλάμε πάνω από δύο χιλιάδες αυτή τη στιγμή, είναι τα άτομα σε ηλικία μέχρι 20 χρονών και πάνω από 100 παιδιά τα τελευταία τέσσερα χρόνια δεν μπήκαν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αυτή την κοινωνία, λοιπόν, δεν μπορεί να την αγνοήσει. Πίεσα, πίεσα πάρα πολύ…Κι αποφάσισε λοιπόν το Δημοτικό Συμβούλιο να πάρει μία ομόφωνη απόφαση και προς τιμήν του να παραχωρήσει το δημαρχείο του Καβρού Γεωργιουπόλεως για τις ανάγκες στέγασης ενός δημόσιου ΙΕΚ. Οι αποφάσεις πάρθηκαν, απευθυνθήκαμε στο Υπουργείο Παιδείας, στη Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης, απευθυνθήκαμε στον συμπολίτη μας τον Υπουργό τον κ. Σταθάκη κι έτσι σήμερα έχει μπει η υπογραφή του Υπουργού Παιδείας. Το λέω πρώτη φορά δημόσια και αυτή τη στιγμή το δημόσιο ΙΕΚ στον Αποκόρωνα είναι πραγματικότητα. Είμαι πάρα πολύ χαρούμενος, ένα όραμα, ένας διακαής πόθος της Δημοτικής Αρχής αυτή την ώρα είναι πραγματικότητα κι έρχεται και στον Αποκόρωνα το δημόσιο ΙΕΚ κι αυτό δεν είναι τυχαίο. Και δεν είναι τυχαίο γιατί ο Αποκόρωνας και από ζωή σφύζει, και από φύση και ζωή. Ο Θεός πλούσια του τα έδωσε τα πλεονεκτήματα και τα προτερήματα: βουνά, μοναδική φυσική λίμνη στην Κρήτη, τα μοναδικά ποτάμια στην Κρήτη, οι άλλοι είναι χείμαρροι, απέραντες θάλασσες, πανίδα, πηγές απίστευτες, περιοχές άπειρου κάλους. Μετά χαράς θα σας φιλοξενήσουμε αύριο για να δείτε αυτές τις περιοχές και θα σας παρακαλούσα να κάνετε μια «γύρα», που λέμε εμείς στον Αποκόρωνα, να δείτε τις ομορφιές του.
Έρχεται λοιπόν κι έχει μια αγροτοκτηνοτροφία απίστευτη, 13 πιστοποιημένες τυροκομικές μονάδες, 12 ελαιουργεία πιστοποιημένα τα οποία επεξεργάζονται 7 χιλιάδες τόνους ελαιόλαδο. Φτάνουμε αυτή τη στιγμή, που δεν το πιστεύει κανείς, κι εδώ που το λέω δεν το γνωρίζουν, 15,5 χιλιάδες επίσημες κλίνες. Δηλαδή, φτάνουμε στο ύψος τις κλίνες του Πλατανιά. Άρα έχουμε δύο πυλώνες, τον πρωτογενή και τον τριτογενή, που ανθίζουν. Κι έρχεται, λοιπό, η επισφράγιση του δημόσιου ΙΕΚ να στηρίξει την κοινωνία του Αποκόρωνα, τη νεολαία μας. Δηλαδή, να κρατηθούν τα παιδιά στον Αποκόρωνα. Να επιμορφωθούν να πάρουν την επαγγελματική κατάρτιση στον πρωτογενή και στον τριτογενή τομέα κι άρα να δώσουμε αυτό που ζητούσε η κοινωνία του Αποκόρωνα. Αυτό που ζητάνε οι κοινωνίες όλης της Ελλάδος. Εμείς, λοιπόν, οι Αιρετοί θα πρέπει να περάσουμε στο επόμενο στάδιο, πέρα από το στάδιο, δηλαδή της θεωρίας, στο στάδιο της πράξης. Και με τον τρόπο μας να προσπαθήσουμε να πείσουμε αυτούς που διαφεντεύουν αυτόν τον τόπο για την αναγκαιότητα -κυρίως στην ενδοχώρα που επιβάλλεται θα έλεγα- να γίνει/έρθει η επιμόρφωση στα παιδιά μας και να κρατήσουμε τα παιδιά μας στην ενδοχώρα. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να κρατήσουμε και όρθια τη χώρα. Ευχαριστώ πάρα πολύ.
Συντονίστρια: Κι εμείς ευχαριστούμε το Δήμαρχο Αποκορώνου και στη συνέχεια θα δώσω τον λόγο στο Δήμαρχο Κισσάμου τον κ. Σταθάκη. Κύριε Σταθάκη έχετε το λόγο.
Θ. Σταθάκης: Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί σύνεδροι, χαίρετε κι από μένα. Νοιώθω ιδιαίτερη χαρά, που μου δίνεται η ευκαιρία να συμμετάσχω στο Πανελλήνιο Συνέδριο για τη δια βίου μάθηση-εκπαίδευση ενηλίκων και την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών που οργανώνεται με πρωτοβουλία του Επιστημονικού Δικτύου Εκπαίδευσης Ενηλίκων Κρήτης, σε συνεργασία με τη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πολυτεχνείου Κρήτης και με τη συνδρομή και άλλων τοπικών φορέων, μεταξύ των οποίων και ο Δήμος Κισσάμου. Η πρωτοβουλία διοργάνωσης του εν λόγω συνεδρίου είναι εξαιρετικά σημαντική, μιας και στη σύγχρονη κοινωνία της γνώσης η μάθηση αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής και γι΄ αυτό αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στους διοργανωτές. Ιδιαίτερα στην παρούσα συγκυρία της πολύπλευρης οικονομικής πολιτικής και κοινωνικής κρίσης, που βιώνουμε, η δια βίου μάθηση διαδραματίζει έναν κομβικό ρόλο, καθώς συμβάλλει στην αναβάθμιση των προσόντων και δεξιοτήτων του ανθρώπινου κεφαλαίου, ενώ την ίδια στιγμή προσφέρει νέες γνώσεις, κριτική σκέψη, αλλαγή κουλτούρας και νοοτροπίας.
Με δεδομένα λοιπόν τα παραπάνω, και αναγνωρίζοντας τη σημασία προώθησης της γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων και τη συμβολή αυτής στη διάδοση της γνώσης και την ανάπτυξη δεξιοτήτων και ικανοτήτων στον ενήλικο πληθυσμό της περιοχής μας, ο Δήμος Κισσάμου προσπαθεί τα τελευταία χρόνια να αναπτύξει με αργά, αλλά σταθερά και οργανωμένα βήματα, τη φιλοσοφία και την κουλτούρα της δια βίου μάθησης, διαχέοντάς την στην τοπική κοινωνία. Στο πλαίσιο αυτό από το 2008, το οποίο είχα την τιμή να είμαι Αντιδήμαρχος, από τότε λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία στο Καστέλι Κισσάμου παράρτημα του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας από το οποίο έχουν αποφοιτήσει έως σήμερα πάνω από 100 άτομα. Ενώ από φέτος το Μάρτιο λειτουργεί στο Δήμο Κισσάμου Κέντρο Δια βίου Μάθησης, το οποίο αποτελεί και τη βασική δομή εκπαίδευσης ενηλίκων από την εφαρμογή του «Καλλικράτη» και μετά σε επίπεδο Δήμων. Χωρίς να θέλω να καταχραστώ το χρόνο σας θα μου επιτρέψετε να αναφερθώ εν συντομία σε κάποια χρήσιμα στοιχεία για τη λειτουργία του Κέντρου Δια βίου Μάθησης στο Δήμο μας, το οποίο δυστυχώς καθυστέρησε να συσταθεί μιας και ο Δήμος μας είχε συμπεριληφθεί στην τρίτη φάση του προγράμματος. Η οποία φάση, όπως οι περισσότεροι γνωρίζετε, καθυστέρησαν να ολοκληρωθούν οι γραφειοκρατικές διαδικασίες στην πρόσληψη οργανωτικά υπευθύνων, επιμορφωτών και τα λοιπά από τη Γενική Γραμματεία του Δια βίου Μάθησης και του ΙΝΕΔΙΒΙΜ ώστε να λειτουργήσει στους αρχικά προγραμματισμένους χρόνους.
Κατ΄ αρχήν η αποδοχή και συμμετοχή των δημοτών της Κισσάμου στις δομές της δια βίου μάθησης υπήρξε πολύ μεγάλη, δείγμα της επιθυμίας του κόσμου να επιμορφωθεί, να αποκτήσει νέες γνώσεις και δεξιότητες. Χαρακτηριστικό είναι ότι το Κέντρο Δια βίου Μάθησης του Δήμου Κισσάμου έχει δεχθεί ως σήμερα πάνω από 200 αιτήσεις. Από τον Απρίλιο έως και σήμερα έχουν δημιουργηθεί συνολικά 12 εκπαιδευτικά τμήματα με προγράμματα από τις περισσότερες προσφερόμενες θεματικές ενότητες, εθνικής, αλλά και τοπικής εμβέλειας. Αυτά είναι:
Από τη θεματική ενότητα “ποιότητα ζωής και περιβάλλον” τα προγράμματα “οικολογικές λύσεις για το σπίτι και πρακτικές συμβουλές διατροφής”.
Από τη θεματική ενότητα “γλώσσα και επικοινωνία” το πρόγραμμα “ρωσικά για τον τουρισμό” το οποίο ήταν ιδιαίτερα πετυχημένο και δημοφιλές.
Από τη θεματική ενότητα “πολιτισμός και τέχνη” το πρόγραμμα “φωτογραφίας”.
Μεγάλη συμμετοχή είχαν επίσης και τα προγράμματα τοπικής εμβέλειας και συγκεκριμένα τα:
Διαδικτυακή προβολή και διαχείριση επιχείρησης τουριστικών υπηρεσιών
Εθελοντισμός και κοινωνική δράση
Προληπτική ιατρική για την τρίτη ηλικία και
Τοπική Αυτοδιοίκηση και πολίτης
Ως προς τους συμμετέχοντες στα προγράμματα δια βίου μάθησης του Δήμου μας αξίζει να αναφέρω πως το σύνολο των ωφελουμένων ατόμων που εντάχθηκαν στα τμήματα μάθησης ήταν 192. Από αυτούς το μεγαλύτερο ποσοστό το 74% ήταν γυναίκες, 142 στον αριθμό. Από τους 192 συμμετέχοντες οι 118 ήταν άνεργοι, ποσοστό 61% και επίσης το μεγαλύτερο μέρος των εκπαιδευομένων ανήκει στην ηλικία 23 με 54 ετών με ποσοστό 81%. Δυστυχώς, παρά το σημαντικό έργο που έχει παραχθεί, τόσο στο Δήμο Κισσάμου, αλλά όσο και στους υπόλοιπους Δήμους της χώρας, η Πολιτεία δεν έχει μεριμνήσει για τη διασφάλιση της συνέχισης λειτουργίας των Κέντρων δια Βίου Μάθησης, καθώς το εν λόγω πρόγραμμα λήγει στις 30 Ιουνίου του 2015. Είναι σαφές πως η διακοπή της λειτουργίας των Κέντρων δια Βίου Μάθησης θα επιφέρει σημαντικό πλήγμα στις τοπικές κοινωνίες, καθώς σε συνθήκες οικονομικής κρίσης με τους πολίτες να μαστίζονται από την ανεργία η εκπαίδευση είναι το σημαντικότερο εφόδιο για τη βελτίωση της ζωής τους.
Σε αυτό το πλαίσιο θεωρώ πως στόχος όλων μας και του εν λόγω συνεδρίου είναι να αναδείξουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και να επισημάνουμε προς πάσα κατεύθυνση την ανάγκη συνέχισης της λειτουργίας των Κέντρων δια Βίου Μάθησης, ούτως ώστε η Δια Βίου να μην αδρανοποιηθεί για τα επόμενα χρόνια όπως συνέβη το 2010 με τα Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Με αυτές τις σκέψεις σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση να βρίσκομαι εκπροσωπώντας το Δήμο Κισσάμου σήμερα εδώ μαζί σας, εύχομαι καλή συνέχεια στις εργασίες του συνεδρίου αναμένοντας τα συμπεράσματα αυτού. Σας ευχαριστώ.
Συντονίστρια: Ευχαριστούμε πολύ το Δήμαρχο Κισσάμου για τη σημαντική εισήγησή του.
Θ. Σταθάκης: Θα ζητήσουμε συγνώμη που όπως είπαμε πρέπει να αποχωρήσουμε, αλλά δυστυχώς με την αλλαγή του προγράμματος πρέπει.
Συντονίστρια: Δεν πειράζει σας καταλαβαίνουμε, εφόσον υπάρχει κατανόηση και από τις άλλες πλευρές.
Θ. Σταθάκης: Ζητούμε συγνώμη και πάλι.
Ομιλήτρια: Μία ευχή μόνο, αναπτύξατε πραγματικά τα προβλήματα που αντιμετωπίζετε ως τοπικές κοινωνίες και με χαρά είδαμε ότι αναδεικνύετε τη δια βίου μάθηση ως πρωταρχικό παράγοντα, άρα λοιπόν ελπίζουμε ότι έτσι θα συνεχίσετε. Είτε μέσα από δράσεις εθελοντικές είτε όχι. Τουλάχιστον να έχουμε μια ανάπτυξη του ανθρώπινου κοινωνικού κεφαλαίου όπως το θέσαμε εχθές. Να είστε καλά.
Β. Περράκη: Με συγχωρείτε, θα ήθελα να συμπληρώσω κάτι. Θέλω να πω ότι αντιμετωπίσαμε στο Δήμο Χανίων, αυτό ξέχασα να το πω πριν, και κάποια ζητήματα καταγγελιών σε σχέση με τον τρόπο πληρωμής. Δηλαδή, μιλάω στο πρακτικό κομμάτι που έχει να κάνει καθαρά με τις συμβάσεις των επιμορφωτών. Και όπως καταλάβατε από τις εισηγήσεις των εκπροσώπων όσων ήμασταν εδώ της Τοπικής Αυτοδιοίκησης οι προτιμήσεις στα Κέντρα δια Βίου Μάθησης είναι τελείως διαφορετικές και είναι και πολύ σύνθετες. Για παράδειγμα στο Δήμο Χανίων, που είναι ένας καλλικρατικός Δήμος κι έχει πια εφτά παλιούς Δήμους, αντιλαμβανόσαστε ότι έχουμε τελείως διαφορετικά περιβάλλοντα. Δηλαδή, ο Μητροπολιτικός Δήμος είναι ένα καθαρά αστικό περιβάλλον, που όσο ξεφεύγει αποκτά αγροτικά χαρακτηριστικά. Ο Δήμος Χανίων φτάνει πια μέχρι τα Κεραμιά και όλο το Ακρωτήρι και τα όρια του Δήμου Πλατανιά. Κατά συνέπεια, θέλω να πω, ότι δεν φτάνουν τα Κέντρα δια Βίου Μάθησης να λειτουργούν μόνο στον Μητροπολιτικό Δήμο. Είναι μία αλαζονική πολιτική επιλογή νομίζω αυτή και θα πρέπει βέβαια να δούμε -και αυτό έχει να κάνει και με την κεντρική βεβαίως πολιτική βούληση- πως αυτό το πράγμα θα μπορέσει να διακτινωθεί με κάποιο τρόπο.
Και να σας προσκαλέσω -στα Χανιά ξέρετε και όσοι ερχόσαστε για πρώτη φορά, έχουμε μία μανία να κάνουμε πολλές εκδηλώσεις τις ίδιες μέρες μαζί. Έτσι, λοιπόν, επειδή είδα ότι οι εργασίες του συνεδρίου θα τελειώσουν αύριο το μεσημέρι κι εμείς -ως Δήμος Χανίων και ως ΚΑΜ φιλόλογοι και διάφοροι άλλοι φορείς- κάνουμε αύριο μία ημερίδα για τον Φώτη Κόντογλου στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου. Αν το απόγευμα δεν έχετε τι να κάνετε, δεν μπορώ να σας πω το πρωί, αλλά το απόγευμα μπορείτε να έρθετε από εκεί να μας δείτε. Χάρηκα που σας είδα και συγνώμη για την παρέμβαση.
Ομιλητής: Βαρβάρα, σε καλούμε το απόγευμα να έρθεις στη λίμνη του Κουρνά.
Συντονίστρια: Σας ευχαριστούμε πάρα πολύ. Ευθύς αμέσως θα δώσω το λόγο στον Δόκτωρ Κωνσταντίνο Ζορμπά, το Γενικό Διευθυντή της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης, να μας καταθέσει την εμπειρία του και άποψή του.
Κ. Ζορμπάς: Ευχαριστώ πάρα πολύ για την πρόσκληση κα Ζομπανάκη και γι΄ αυτή τη συμμετοχή μου στη στρογγυλή τράπεζα τους διοργανωτές του Συνεδρίου. Εγώ δε θα σας μεταφέρω αριθμούς, μία ανάσα θέλω να πάρουμε με όλα αυτά τα οποία ακούσαμε χθες και σήμερα και να δούμε σε ποιο επίπεδο προβληματισμού συζήτησης και διαλόγου θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμα. Καλώς ή κακώς η παιδεία μας από το 2009 μέχρι σήμερα και δεν ξέρω για πόσο ακόμη βρίσκεται σε μία περίοδο κρίσης όπως λέμε. Δεν θέλω να αναλύσω εάν αυτή η κρίση είναι μόνο οικονομική και εάν πραγματικά η παιδεία είναι μέρος της κρίσης ή έχει συμβάλλει στην κρίση στην οποίαν ζούμε ή τουλάχιστον και αυτή. Αλλά εκείνο το οποίο δεν θέλω σε καμία περίπτωση, και από δω ξεκινώ τον προβληματισμό μου, εμείς σαν εκπαιδευτικοί, διότι κι εγώ εκπαιδευτικός είμαι Θεολόγος, δεν μπορούμε να δεχθούμε το ερώτημα το οποίο θέτουν οι Οικονομολόγοι το “πότε θα βγούμε από αυτή την κρίση”.
Αυτό το ερώτημα το οποίο νομίζω είναι εύστοχο σε επίπεδο αριθμών, σε επίπεδο ψυχών από την πλευρά του εκπαιδευτικού θα πρέπει να είναι «τι θα μας αφήσει αυτή η κρίση και τι θα πρέπει να κάνουμε σήμερα όλοι οι εκπαιδευτικοί ούτως ώστε να αντιμετωπίσουμε σε έναν νέο εθνικό σχεδιασμό το μέλλον της παιδείας μας». Εδώ λοιπόν τίθεται για μένα ένα δεύτερο ερώτημα, το ερώτημα στο οποίο όλοι θέλουμε κάτι να κάνουμε για την παιδεία, είτε σε επίπεδο πολιτικής κυβερνήσεων, οποιωνδήποτε άλλων πολιτικών οικογενειών και ιδεολογιών μέχρι σήμερα προσπαθήσανε να κάνουν κάτι. Νομίζω ότι κι εδώ τίθεται ένα λάθος ερώτημα ή θέλετε η αρχή των ερωτημάτων. Νομίζω ότι πριν του ερωτήματος “τι είδους παιδεία χρειαζόμαστε σήμερα και αύριο” το ερώτημα το οποίο πρέπει να προηγηθεί θα πρέπει να είναι «τι είδους κοινωνία επιθυμούμε να έχουμε αύριο». Διότι εάν δεν ξέρουμε σε ποια κοινωνία θα ετοιμάσουμε τα παιδιά μας για να πάνε, τότε νομίζω η παιδεία ή η εκπαίδευση γιατί η παιδεία αν το ορίσουμε είναι κάτι διαφορετικό, μάλλον ετοιμάζουμε νέους χωρίς να ξέρουν οι ίδιοι που θα ζήσουν τα επόμενα χρόνια.
Το ερώτημα λοιπόν το οποίο είναι πάρα πολύ σημαντικό για μένα και πρέπει εκεί πάνω λίγο να στηριχθούμε και ίσως ο κ. Παλλήκαρης
σαν Καθηγητής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, είναι ένας καταξιωμένος στο χώρο της ιατρικής και μάλιστα της Οφθαλμολογίας, γνωρίζει και θα γνωρίζει πολύ καλά ότι εκείνο το οποίο συμβαίνει σήμερα είναι ότι ο ρυθμός των αλλαγών έχει φθάσει στο σημείο να συμβαίνουν αισθητές και σημαντικές διαφορές στη διάρκεια της προσωπικής και ατομικής ζωής του καθενός μας. Διαφορές που αναγκάζουν τον μέσο άνθρωπο να αλλάζει σημαντικά τη συμπεριφορά του κατά τη διάρκεια της ζωής του. Εκείνο το οποίο τονίζω και υπογραμμίζω πάντοτε και περίπου στους τρεις χιλιάδες μαθητές και μαθήτριες που κάθε χρόνο επισκέπτονται την Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης, είναι ότι το καθοριστικό νέο στοιχείο σήμερα στην εποχή μας είναι το εξής και ως ερώτημα: «Πώς επηρεάζεται το κοινωνικό γίγνεσθαι από το γεγονός ότι η επιτάχυνση της προόδου έφτασε σε τέτοια δυναμική, ώστε σε λιγότερο από μία τουλάχιστον γενιά να ολοκληρώνονται αλλαγές αντίστοιχες με αυτές που στο παρελθόν ολοκληρωνόταν κατά τη διάρκεια πολλών γενεών»; Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό, διότι ειδικά οι μαθητές μας και στην πρωτοβάθμια και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση δεν μπορούν να αφομοιώσουν όλες αυτές τις γρήγορες, θα έλεγε κανείς, αλλαγές που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους και είναι πάρα πολύ σημαντικές. Ενώ οι γονείς μας και οι παππούδες μας ζούσαν σε μία συγκεκριμένη τεχνολογική θα έλεγε κανείς εποχή. Άρα λοιπόν το ερώτημα είναι με ποιον τρόπο προετοιμάζουμε τους μαθητές ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν τις απρόβλεπτες προσκλήσεις του αύριο. Εάν ο εκπαιδευτικός παλαιότερα προσπαθούσε να μάθει στο μαθητή πώς να διαβάζει, ο εκπαιδευτικός σήμερα στον 21ο αιώνα πρέπει να μάθει στο μαθητή πώς να αξιοποιεί τη γνώση και να αναπτύσσει την ικανότητα να κατανοεί, να ερμηνεύει, να δημιουργεί και να επικοινωνεί μέσα σε αυτή.
Είμαι πάρα πολύ καιρό ένας όχι απλός θεατής, αλλά συμμετέχω έστω από μακριά σε αυτή την προσπάθεια την οποία παρουσίασε η κα Τερζάκη με το Πανεπιστήμιο των Ορέων. Η ένσταση, όχι η ένσταση, απλώς ο φόβος μου είναι ότι αυτό το γεγονός το οποίο μεταφέρεται σήμερα θα είναι πολύ δύσκολο ή τουλάχιστον θα πρέπει να προσέξουμε να μην το αναγάγουμε στην οικονομική κλίμακα. Αυτό το οποίο ζήσαμε, γιατί εγώ προσωπικά το έζησα στο χωριό μου, η γιαγιά μου ή η μητέρα μου να υφαίνει. Ήταν τρόπος ζωής, μέσα σε μία συγκεκριμένη οικογένεια, δεν ήταν οικονομικό μέγεθος για να το πουλήσεις και αγοράσεις κάτι. Ήταν μέσα στα πλαίσια ενός λιτού βίου, όχι μιας λιτότητας, ενός λιτού βίου ο οποίος δυστυχώς στην εμπειρία μας σήμερα ως αξία δεν συζητείται σχεδόν καθόλου. Εκείνο λοιπόν το οποίο βλέπω, είναι μία μετατόπιση που πρέπει να γίνει από την αρχειοθέτηση της γνώσης, όπως γινόταν μέχρι σήμερα, όπου η γνώση αποθηκεύεται αλλά δεν χρησιμοποιείται και πολλές φορές υποτιμάται γρήγορα, σε ένα κόσμο ροής της γνώσης όπου η γνώση ενεργοποιείται εμπλουτίζεται από τη δύναμη της επικοινωνίας και της σταθερής συνεργασίας. Και βέβαια, εάν το σχολείο δεν είναι δημιουργικό, εάν δεν δώσει αυτή τη δυνατότητα να κρατήσει τον μαθητή, θα έχουμε αυτή τη διαρροή την οποίαν μας εξήγησε ο κ. Παίζης, και, μάλιστα, την απαξίωση δυστυχώς που γίνεται από τους μαθητές.
Ένα άλλο στοιχείο το οποίο πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας, στα πλαίσια αυτού το οποίο ετοιμάζεται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στις αυριανές μας κοινωνίες, είτε είναι τοπικές, είτε είναι πανελλαδικές, είτε είναι πανευρωπαϊκές, είναι ότι μία έκθεση η οποία είδε το φως της δημοσιότητας μιας ομάδας διαπρεπών προσωπικοτήτων του Συμβουλίου της Ευρώπης καθορίζει ότι «στο μέλλον θα έχουμε οκτώ σημαντικούς κινδύνους μέσα στις κοινωνίες» και τις δικές μας όσο μικρές κι αν είναι. Δύο-τρία σημεία μόνο αναφέρω: Πρώτον τον ισλαμικό εξτρεμισμό, την απώλεια των δημοκρατικών ελευθεριών και τη διαφωνία μεταξύ της θρησκευτικής ελευθερίας και της ελευθερίας της έκφρασης. Υπάρχουν και άλλα στοιχεία στην έκθεση, αλλά κατ΄ εμέ νομίζω ότι θα πρότεινα να δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση στο χώρο της παιδείας, της εκπαίδευσης, είτε στην πρωτοβάθμια είτε στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ούτως ώστε να σταματήσουμε όσο γίνεται αυτές τις ακραίες θα έλεγε κανείς τάσεις στις οποίες οδηγείται δυστυχώς η κοινωνία μας.
Κλείνω ως εξής: Για την κατάσταση αυτή στην οποία βρισκόμαστε σήμερα φυσικά δεν είναι μόνο το πνεύμα της εποχής όπως λέμε. Είναι και ο ατομικισμός, είναι και ο καταναλωτισμός. Ευθύνονται πάρα πολλοί άλλοι παράγοντες ούτως ώστε να φτάσουμε μέχρι εδώ, αλλά εκείνο το οποίο δυστυχώς όλο αυτό το οποίο ζούμε τα τελευταία χρόνια από το 2009 ίσως και πολύ πριν μέχρι σήμερα, εκείνο το οποίο καταστρέψανε είναι το «συν-ανήκειν» των Ελλήνων ή θα έλεγα εδώ στην περίπτωση τη δικιά μας των Κρητών. Ο μαθητής δεν έχει καμία απολύτως αίσθηση του ανήκειν και του μετέχειν, δεν έχει καμία αίσθηση ότι αποτελεί μέλος μιας κοινωνίας όπου πρέπει να δράσει ως πολίτης σε αυτή τη συγκεκριμένη κοινωνία. Και η εκπαιδευτική διαδικασία συχνά παραμερίζει τη σχολική ζωή και μετατρέπεται σε ένα σύστημα παροχής γνώσεων και πληροφοριών σε μαθητές-αντιπάλους, παρά ως συμμαθητές. Δεν ξέρω εάν έχετε ακούσει τον τελευταίο χρόνο στον οποίον ζείτε την έννοια του «συμμαθητή», είναι ο συμμαθητής μου, δεν υπάρχει πλέον, είναι ο Γιάννης ο βήτα ο δέλτα ο γάμα ο οποίος ανταγωνιστικά πλέον δρα για να πάρει μία θέση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Κλείνω λοιπόν, η άρνηση των περισσοτέρων μαθητών για να ενταχθούν και ανταποκριθούν σε ένα σχολείο χωρίς δημιουργικότητα χαρά έμπνευση και όραμα είναι μάλλον η φυσική συνέπεια και όλων αυτών των πράξεων τις οποίες προσπάθησα να παρουσιάσω, αλλά και οδηγεί στην απαξίωση όπως ακούσαμε προηγουμένως. Ευχαριστώ.
Συντονίστρια: Ευχαριστούμε πολύ κ. Ζορμπά, θα παραμείνετε εσείς φαντάζομαι, οπότε να δώσω το λόγο στον κ. Παλλήκαρη.
Δρ. Ι. Παλήκαρης: Κατ΄ αρχάς νομίζω ότι καλύφθηκα πλήρως από τον προηγούμενο εισηγητή, αναλύσατε περίπου όλη τη φιλοσοφία του «Πανεπιστημίου των Ορέων» (ΠτΟ) από ότι κατάλαβα, γιατί αυτό είναι το ζητούμενο σήμερα.
Κ. Ζομπάς: Είναι και φιλοσοφία της Ακαδημίας μας.
Δρ. Ι. Παλήκαρης: Ναι; Είναι ευχάριστο που είναι αυτές οι φιλοσοφίες πολύ κοντά η μια στην άλλη! Φαντάζομαι το ερώτημα όπως ξέρετε πολύ καλά είναι “που στοχεύουμε σε όλα αυτά τα πράγματα” και εσείς είπατε ποια είναι η κοινωνία που θέλουμε να έχουμε αύριο που είναι πραγματικά το κύριο ζητούμενο. Πρέπει λοιπόν να προσδιορίσουμε το στόχο για να πούμε πως θα φτάσουμε εκεί κι εγώ το πάω ακόμα πιο παραπέρα και λέω ποιος θα είναι ο άνθρωπος αύριο. Και πραγματικά καμιά φορά προσπαθώ να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση μέσα μου κι έχω μεγάλη δυσκολία. Όταν θα δει κανείς ένα εκπαιδευτικό χώρο που κινείται στο διεθνές γίγνεσθαι, εμπλέκεται μέσα σε ακαδημαϊκούς χώρους, σε πολιτικούς χώρους και σε όλα αυτά τα πράγματα -και υπάρχουν πάρα πολλά βιώματα τέτοια στη ζωή μου βέβαια- προσπαθώ να προσδιορίσω την οντότητα του ανθρώπου σαν μια κοσμική διάσταση. Έχω μεγάλη δυσκολία πραγματικά να προβλέψω μετά από 30-40 χρόνια τι θα είναι ακριβώς ο άνθρωπος. Δηλαδή τι σχέσεις θα έχει με τον άνθρωπο του προηγούμενου αιώνα για παράδειγμα. Και μπορώ να το πω και πιο πρακτικά αν θέλετε, αν πάτε σήμερα σε μια οικογένεια σε ένα χωριό ορεινό της Κρήτης, όχι πολύ ορεινό, ένα μέσο χωριό ορεινό. Λοιπόν θα δείτε μία γιαγιά η οποία υφαίνει σε ένα καναπέ από πίσω για παράδειγμα, μια μητέρα που δουλεύει σε ένα ξενοδοχείο όλη την ημέρα και μετά κάνει και μια άλλη δουλειά για να προσπαθήσει να επιβιώσει η οικογένεια και ένα πατέρα ο οποίος είναι σε μια άλλη εργασία κι ένα παιδί το οποίο είναι ίσως από το πρωί μέχρι το βράδυ σε ένα σχολείο και δεν συνομιλεί ποτέ ούτε με τους γονείς του και πολύ περισσότερο ούτε με τους παππούδες του.
Άρα συζητάμε ότι η Ελλάδα είναι σε μια πολύ ιδιαίτερη, να το πω έτσι, θέση στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, διότι εμείς βιώνουμε πραγματικά και ιδιαίτερα στην Κρήτη αυτή τη βίαια μετάβαση στην κοινωνία της τεχνολογίας. Στην εποχή που πραγματικά οι εξελίξεις οι τεχνολογικές είναι τόσο γρήγορες που δεν προλαβαίνουμε καν να τις σκεφτούμε. Εγώ πιστεύω ότι πριν σκεφτεί κανείς κάτι σήμερα ήδη έχει συμβεί, άρα το μόνο που μένει στην ουσία είναι ο μύθος για να μπορέσουμε να μιλήσουμε για το μέλλον, δεν υπάρχει πρόβλεψη για το αύριο. Εκείνο όμως το οποίο μου προξενεί πάντα μια εντύπωση είναι αυτό το οποίο άκουσα εδώ πέρα από την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Έχει κανείς την αίσθηση ότι η Δια βίου Μάθηση, να το πω έτσι σαν ετικέτα, έχει γίνει ξαφνικά ας πούμε το ζητούμενο και είναι και ο παράγοντας που αποδίδει τη δραστηριότητα μιας Δημοτικής Αρχής ή των ανθρώπων που φροντίζουν εν πάση περιπτώσει για τους πολίτες του κάθε Δήμου. Έχω την εντύπωση ότι αυτό μάλλον είναι ένα πακέτο το οποίο όλοι προσπαθούμε να το έχουμε γιατί έχει κάτι μέσα, αλλά μέσα στην ουσία έχει ένα μεγάλο κενό. Δεν έχει απολύτως τίποτα νομίζω. Διότι μπορεί να προσπαθούν οι Δήμοι μέσα από τα προγράμματα αυτά να κάνουν πράξεις και να δώσουν στους πολίτες τη δυνατότητα να μάθουν κάτι παραπάνω, αλλά δεν υπάρχει ένα ζητούμενο πίσω από όλα αυτά τα πράγματα, δεν υπάρχει ένα «όραμα» κατά τη γνώμη μου.
Δηλαδή, φύγανε δυστυχώς οι εκπρόσωποι εδώ πέρα των τοπικών κοινωνιών, αλλά ήρθαν όλοι και μας είπαν ότι “είχαμε τόσους μαθητές, είχαμε τόσες αιτήσεις, κάνουμε και ρωσικά και αγγλικά και τα λοιπά και τα λοιπά” αλλά δεν ξέρω αν κάποιος από αυτούς έκατσε να δει αυτή όλη η δραστηριότητα -που σημαίνει ανθρώπινο κόστος, χρήματα για τη χώρα και πάρα πολλά πράγματα, που είναι βέβαια ένα ευρωπαϊκό μοντέλο για την αυριανή κοινωνία- τι πραγματικά αποτελέσματα φέρνει στην κοινωνία σήμερα. Δεν ξέρω αν το έχει μετρήσει κανείς και φοβάμαι ότι δεν είναι μετρήσιμο. Απλώς ενθουσιαζόμαστε με την πράξη αλλά δεν ξέρουμε ποιο είναι το αποτέλεσμα τελικά. Διότι οι Ρώσοι αύριο θα φύγουν και μπορεί να έχουν μάθει οι μισοί Χανιώτες ρωσικά, αλλά να μη μιλάει κανείς πλέον μαζί τους για παράδειγμα. Άρα είναι σημαντικός ο στόχος και για να βρούμε τον στόχο πρέπει να δούμε τον άνθρωπο, ξανά το είπα.
Και δυστυχώς, εδώ δεν είναι ο κ. Παΐζης που ήθελα απλώς να κάνω μια παρατήρηση πάνω στα στατιστικά δεδομένα, διότι πραγματικά αυτά είναι άξια λόγου να τα αναλύσει κανείς από διαφορετικές πλευρές. Ξέρετε, τα στατιστικά στοιχεία πάντα είναι πολύ ενδιαφέρον πως τα αναλύει κανείς και πως τα διαβάζει, είναι όπως στις εκλογές, τα exit polls που τα διαβάζει κανείς διαφορετικά, έτσι δεν είναι; Δηλαδή, πρόσεξα στα στοιχεία που μας έδωσε ότι ξαφνικά στο λεκανοπέδιο Αττικής, για παράδειγμα, από ότι είδατε υπάρχει ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό παιδιών που σπουδάζουν ή πάνε σε ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Δηλαδή που πάνε σε ανώτερο επίπεδο εκπαίδευσης, ενώ στις πολύ περιφερειακές, μη αστικές κυρίως, περιοχές της χώρας βλέπουμε να φθάνει σε πολύ μικρότερο βαθμό.
Και συζητάμε τώρα να φτάσουμε το μοντέλο ποιο; Το αστικό μοντέλο, δηλαδή την υπερεκπαίδευση, σε μια χώρα που έχει μια τεράστια διαρροή στην ουσία επιστημόνων; Και ποιος είναι ο βαθμός απασχόλησης των επιστημόνων αυτών στη σημερινή κοινωνία και στα σημερινά δεδομένα; Έκανα ένα μικρό σχόλιο στα στατιστικά στοιχεία τα οποία δείξατε προηγουμένως και είπα το εξής, που το ξέρετε εσείς καλύτερα προφανώς από μένα κ. Παίζη: ότι μπορεί, για παράδειγμα, οι αστικές περιοχές να έχουν έναν πολύ υψηλότερο βαθμό εκπαίδευσης στα ανώτατα ιδρύματα, για παράδειγμα, και οι περιφερειακές ίσως κοινωνίες οι μη αστικές κυρίως σε ένα χαμηλότερο βαθμό. Το ζήτημα είναι ποιο είναι το ζητούμενο στο συγκεκριμένο κοινωνικό μοντέλο που ζούμε σήμερα και στη χώρα που ζούμε. Διότι αν η Ελλάδα γίνει όλη, εκπαιδευτικά εννοώ, ένα μοντέλο Αθηνών για παράδειγμα, το μόνο που θα πετύχουμε είναι να στείλουμε μερικές χιλιάδες ακόμα επιστήμονες στο εξωτερικό για να δουλέψουν, όταν η Ελλάδα δεν μπορεί να απορροφήσει αυτούς τους ανθρώπους. Άρα ο στόχος, κι αυτό ξεκίνησα να πω, είναι πολύ σημαντικός τι θέλουμε να κάνουμε αύριο στην κοινωνία αυτή. Και ακόμα και τα Χανιά, τα οποία έχουν μεγαλύτερο βαθμό επίδοσης από ότι το Ρέθυμνο, δεν είναι τυχαίο. Διότι μην ξεχνάμε ότι το Ρέθυμνο έχει έναν πολύ μεγάλο πληθυσμό που ασκεί κτηνοτροφία. Είναι στον ορεινό Μυλοπόταμο και είναι ένα μεγάλο κομμάτι της οικονομίας και όχι μόνο. Είναι κι ένα κομμάτι του πολιτισμού του νησιού ο οποίος χάνεται. Κι εδώ το ερώτημα είναι «τι θέλει να έχει κανείς ας πούμε, μία κοινωνία πλήρως επιστημονικά ανεπτυγμένη μέσα στο ipad και στον δισδιάστατο κόσμο»; «ξέρω ΄γω» όπως λένε μερικοί φιλόσοφοι «χωρίς την ύπαρξη βάθους»; Ή θέλουμε να έχουμε έναν που να σφυρίζει στο βουνό αλλά να ξέρει ακόμα να τραγουδάει ενδεχομένως Ερωτόκριτο. Ή ακόμη και να αναφέρεται στις μινωικές παραδόσεις που έχει από την οικογένειά του; Άρα ο άνθρωπος είναι ένα θέμα, και το πώς θέλουμε αύριο να γίνει και όλα αυτά πρέπει να μπουν μέσα στη συζήτηση φαντάζομαι αυτών των στόχων.
Αυτά ήθελα να πω και βέβαια το «Πανεπιστήμιο των Ορέων» αυτό προσπαθεί να κάνει. Δηλαδή, σαν Πανεπιστήμιο των Ορέων η πρώτη ιδέα και ο πρώτος στόχος ήταν αυτό που λέμε στα αγγλικά ‘bridging the societies’. Το γεφύρωμα των κοινωνιών, των σχολικών κοινωνιών. Γι΄ αυτό παίρνουμε παιδιά από αστικές περιοχές και τα πηγαίνουμε δυο φορές το μήνα σε σχολειά στην ακραία περιφέρεια και βάζουμε τα παιδιά και κάνουν μεταξύ τους συνδιδασκαλία με ελεύθερο πρόγραμμα. Αυτό το οποίο συμβαίνει στην πράξη είναι κάτι καταπληκτικό και θα ήθελα να το δουν όλοι οι εκπαιδευτικοί, πραγματικά. Να δουν αυτές τις κοινωνίες, που είναι σε αυτή τη βάση της εκπαίδευσης, πως αντιδρούν μεταξύ τους και να αντιληφθούν τι σημαίνει να είναι στο ίδιο θρανίο ένα παιδί που το πρωί έχει αρμέξει 100 πρόβατα. Έχει σκάψει το χωράφι του και μετά πάει σχολειό και είναι στο ίδιο θρανίο με ένα παιδί το οποίο το προηγούμενο βράδυ είχε κάνει μπαλέτο, έχει πάει στο ωδείο και δεν έχει δει τη μάνα του ίσως όλο το 24ωρο παρά μόνον το βράδυ όταν θα πάει να κοιμηθεί, αν τη δει. Αυτό είναι ένα στοίχημα από ότι καταλαβαίνετε, ευχαριστώ.
Συντονίστρια: Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Παλλήκαρη, μας έδωσε το έναυσμα να στοχαστούμε λίγο πάνω στις έννοιες δια βίου εκπαίδευση, κατάρτιση, αλλά και δια βίου μάθηση. Οπότε θέλω να πιστεύω ότι αυτές οι έννοιες δεν είναι ισοδύναμες, πλην όμως μπορούμε μέσω αυτών να βρούμε την ισορροπία. Και αν το «Πανεπιστήμιο των Ορέων» πραγματικά κάνει αυτά τα υπέροχα πράγματα, όπως όλα αυτά που είπατε, νομίζω ότι το ουσιαστικότερο είναι αυτό ακριβώς: να δώσει στα νέα παιδιά, αλλά και στους ενήλικες την αυτογνωσία για να μπορούν να έχουν ψυχική ισορροπία και να μπορούν να αντέξουν και να υπερβούν την κρίση.
Ακριβώς για να μη φτάσουν τα περισσότερα παιδιά από το μπαλέτο, που λέτε, στο τίποτα ή και σε όλα αυτά που ίσως του δώσει η κοινωνία σήμερα -και τα δικαιούται- ίσως όμως και να τους τα στερήσει, πρέπει τα παιδιά να είναι έτοιμα να αντιμετωπίσουν ακριβώς και αυτό το άρμεγμα της κατσίκας, αν χρειαστεί. Αυτό θα μπορούσαμε να το κάνουμε εμείς ως γενιά δώρο στην επόμενη; Θα ήταν υπέροχο. Γιατί εδώ συναντιόνται οι γενιές, γιατί κι εγώ ύφαινα όπως είπατε πριν στης γιαγιάς τον αργαλειό κι έγνεθα το μαλλί, που σας είδα πολύ ωραία εκεί με τη ρόκα και το σφονδύλι…Όμως σήμερα τα παιδιά μου δεν τα έμαθα να το κάνουν αυτό, έτσι;
Ι. Παλλήκαρης: Φοβάμαι ότι είμαστε εμείς οι ολίγοι εδώ που με μια συγκεκριμένη ηλικία πάνω-κάτω μπορούμε ακόμα να καταλάβουμε τα ίδια πράγματα. Αν αυτή η κουβέντα γίνει μετά από μια δεκαετία ή δεκαπέντε χρόνια με μια άλλη γενιά στο πάνελ, μάλλον αυτές οι ευαισθησίες φοβάμαι ότι μπορεί να μην υπάρχουν και αυτό ίσως θα είναι το μεγαλύτερο δράμα.
Συντονίστρια: Ναι γιατί σήμερα δεν θα μπορούμε εμείς να καταλάβουμε μετά από δέκα χρόνια την άλλη γενιά η οποία θα έχει μπει μέσα στα διαδικτυακά συστήματα και σε όλα αυτά που ανέπτυξαν οι προηγούμενοι συνάδελφοι στις δικτυακές κοινότητες μάθησης, που δεν θα μπορούμε να τους παρακολουθούμε, ούτε καν να μπορούμε να βάζουμε τους κωδικούς για παράδειγμα. Λοιπόν πάμε στον αγαπημένο κ. Ποντικάκη, στον Διευθυντή Α/θμιας Εκπαίδευσης, γνώριμο από παλιά. Είχαμε συναντηθεί και σε άλλη επιστημονική συνάντηση που έγινε εδώ με το Επιστημονικό Δίκτυο σωστά; Έχετε το λόγο κ. Διευθυντά.
Η. Ποντικάκης: Θεωρώ μεγάλη μου τιμή να είμαι στο πάνελ και τραπέζι σας με εκλεκτούς προσκεκλημένους και καταξιωμένους επιστήμονες, προσωπικότητες και ανθρώπους. Κατ΄ αρχήν αφού εκφράσω τα θερμά μου συγχαρητήρια για τη διοργάνωση αυτού του πραγματικά μεγάλου και σπουδαίου συνεδρίου, θέλω να σας μεταφέρω το χαιρετισμό του Περιφερειακού Διευθυντή Εκπαίδευσης Κρήτης, του κ. Τερζάκη, ο οποίος δεν μπορεί να είναι παρών για δικούς του υπηρεσιακούς κυρίως λόγους και εύχεται το συνέδριο να έχει καλή επιτυχία. Εγώ θέλω να πω δυο-τρεις σκέψεις μου, γιατί είναι και η ώρα περασμένη, να μην κάνουμε κατάχρηση της ανοχής και της αντοχής σας.
Άκουσα πάρα πολύ ωραίες εισηγήσεις και εδώ στην αίθουσα τούτη και στις επιμέρους συνεδρίες και πρέπει να επισημάνω για τη μεταβλητότητα της εκπαιδευτικής πολιτικής στην Ελλάδα, η οποία δεν μπορεί για κάποια χρόνια να είναι σταθερή ή να είναι ως αποτέλεσμα σύγκλησης απόψεων μιας Εθνικής Επιτροπής Παιδείας. Με το που θα φτιαχτεί ένας νόμος δέχεται τεράστια κριτική, βάλλεται πανταχόθεν, πριν καλά-καλά εμείς οι διοικητικοί τον κατανοήσουμε και τον εφαρμόσουμε έρχονται τροποποιητικές και ένας καινούριος νόμος. Έτσι, λοιπόν, δεν μπορεί τίποτα να είναι μόνιμο σταθερό και να σχεδιάσει ένας την πορεία του και την ανέλιξή του σε επίπεδο επιστημονικό στον τομέα μας ή διοικητικό. Αυτό είναι κάτι το οποίο πρέπει να λήξει και να υπάρξει κάπως μια εθνική συνεννόηση, όπως για παράδειγμα οι εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια. Ένα άλλο τρωτό σημείο είναι ότι η εκπαίδευσή μας είναι προσανατολισμένη μονοδιάστατα νομίζω στο να εισαχθούν τα παιδιά μας στα πανεπιστήμια, δε θίγεται καθόλου γιατί δυναμώνει η παραπαιδεία, η παράλληλη παιδεία, το φροντιστήριο το απόγευμα. Πόσες ώρες τα ελληνόπουλα είναι το απόγευμα στο φροντιστήριο; Εγώ την έχω ονομάσει, λυπάμαι που το λέω, παράλληλη παιδεία. Και γιατί να έχουν ανάγκη να λάβουν τόσες πολλές γνώσεις το απόγευμα στο φροντιστήριο ή τα βράδια αργά το βράδυ; Γιατί είναι ας πούμε οι εισαγωγικές εξετάσεις τόσο σκληρές, γιατί να είναι τα θέματα τόσο δύσκολα; Λέω. Γιατί το δημόσιο λύκειο δεν καλύπτει αυτές τις ανάγκες; Ένα άλλο σημείο που θέλω να θίξω είναι ότι δεν υπάρχει ούτε στοιχειώδης αξιολόγηση στο χώρο της παιδείας και της εκπαίδευσης. Έχω 36 χρόνια στην καριέρα μου και η δική μου διαδρομή που είναι μια μέτρια διαδρομή και ενός που είναι από μένα πάρα πολύ καλύτερος και ενός που δεν πρόσφερε τίποτα, είμαστε όλοι στο ίδιο τσουβάλι. Δεν είναι πουθενά καταγεγραμμένη η διαδρομή κανενός μας ως επιβράβευση, ως ψόγος, ως έπαινος, ως ποινή. Στη ζωή υπάρχουν οι αμοιβές και οι ποινές, για τις οποίες δεν κάνει κανένας λόγο. Τα λέω αυτά ως προβληματισμούς. Επίσης υπάρχει μια νοοτροπία αφορισμού του καινούριου και στοχοποίηση, δηλαδή έγινε λόγος για τον μέντορα στο δημόσιο σχολείο. Μα είναι μια λέξη που άμα την πεις αμέσως στοχοποιείσαι, θα σε ρίξουν στην πυρά στον καιάδα. Δηλαδή, δεν πρέπει αυτό να το δούμε αν είναι αναγκαιότητα να καθιερωθεί και στη χώρα μας;
Ότι έχει σχέση με τη Διοίκηση της εκπαίδευσης αμέσως είναι κατακριτέο, βάλλεται, έχουμε στοχοποιηθεί. Υπηρετήσαμε μνημονιακές πολιτικές, είμαστε της Διοίκησης, όλοι μας βλέπουν υπό μια στρεβλή οπτική γωνία. Δείτε ας πούμε για τον πρώην Περιφερειακό Διευθυντή Εκπαίδευσης τι γίνεται τώρα στα site. Εγκλημάτησε αυτός ο άνθρωπος; Υπηρέτησε το ρόλο του σε δύσκολες συνθήκες. Γιατί υφίσταται αυτό το bulling; Γιατί το υφίσταται αυτός ο άνθρωπος; Σας λέω κάποιες σκέψεις μου ως ο Ηλίας Ποντικάκης. Ένα άλλο σημείο που θέλω να θίξω είναι ότι πρέπει να μας απασχολήσει όλους η συνεργασία οικογένειας και σχολείου. Νομίζω ότι δεν γίνεται η επιβεβλημένη συνεργασία και η επιβαλλόμενη, να μιλάνε οι γονείς με τους δασκάλους, οι δάσκαλοι με τους γονείς, να υπάρχει σύγκλιση θέσεων και στόχων. Ειπώθηκε πάρα πολύ όμορφα νωρίτερα ότι η μητέρα στο ξενοδοχείο, ο πατέρας στα όρη, τίμιες δουλειές όλες, δεν μιλάνε ποτέ με τα παιδιά, δεν τρώει ποτέ η οικογένεια μαζί, δεν ξυπνάνε μαζί, δεν κοιμούνται την ίδια ώρα, δεν επικοινωνούν. Δηλαδή η μητέρα δεν πιάνει το παιδί στην αγκαλιά της των 4 – 5 χρονών να του μεταδώσει θετική ενέργεια, είτε με τα λόγια, είτε με το σφιχταγκάλιασμά της, είτε μέσα από το σώμα με την επαφή, με το άγγιγμα.
Ένα άλλο θέμα που θέλω να θίξω είναι ο ρόλος των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Πού πάνε την κοινωνία; Βάλτε την τηλεόραση στις 3.00 η ώρα ή στις 4.00 ή στις 5.00. το γυμνό, το ημίγυμνο, το προκλητικό. Θα σας πω και κάτι εγώ πάλι ο απλός άνθρωπος. Γύρισα ένα βράδυ από την υπηρεσία στις 11.00 στο σπίτι μου. Έβλεπε η γυναίκα μου ένα κανάλι με κάτι εκπομπές που είχαν τραγούδια και μια κριτική επιτροπή. Μεταξύ αυτών ήταν και ένα άτομο ο οποίος διαφέρει ως προς τη συμπεριφορά του, εν πάση περιπτώσει εγώ το σέβομαι δεν το σχολιάζω τώρα δημόσια, ξυρισμένος και είχε ένα μουστάκι ζωγραφισμένο με μπογιά. Και της λέω «σε παρακαλώ κλείσε την τηλεόραση». Μπροστά μου είναι προσωποποιημένος ο διάβολος. Και έκλεισα την τηλεόραση. Δηλαδή αυτά τι πρότυπα είναι; Πού πάει η κοινωνία; Πρέπει να είσαι θηλυπρεπής για να προχωρήσεις στην ελληνική τηλεόραση; Σε κάθε περίπτωση εγώ θέλω να πω δυο πράγματα και να κλείσω. Ποιο σχολείο θέλουμε να λειτουργεί σήμερα; Ποιο σχολείο θέλει η πολιτεία; Εμείς η κοινωνία; Ποιο σχολείο θέλει; Το δημόσιο σχολείο ποιο χαρακτήρα να έχει; Ποιους ανθρώπους να διαπλάσει για να στοχεύσει μια κοινωνία πια; Και εάν λοιπόν το σχολείο το προσδιορίσουμε τι θέλουμε, θα πούμε και τι διευθυντή θέλουμε. Να τον επιμορφώσουμε, να του βάλουμε τους κανόνες και τους στόχους. Αυτά πρέπει να απαντηθούν. Και εν τέλει πιο πολύ τι θέλουμε να διαπλάσουμε; Νομίζω ότι όπως ειπώθηκε απ’ όλους όσους άκουσα σήμερα, ψάχνουμε τον άνθρωπο.
Κλείνω λέγοντας γιατί ίσως και να κούρασα, απλώς είπα κάποια πράγματα από την καρδιά μου και ίσως κάποια να μην έπρεπε να τα πω, δεν μετανιώνω που τα είπα όμως, ότι εγώ όσον αφορά την άσκηση της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, θέλω να καταθέσω ότι τα σχολεία μας νηπιαγωγεία και δημοτικά δουλεύουν σε ένα πάρα – πάρα πολύ ικανοποιητικό επίπεδο. Παράγεται σπουδαίο και σημαντικό έργο. Οι εκπαιδευτικοί μας καταβάλουν το καλύτερό τους εαυτό. Εγώ τους ασκώ αυστηρή κριτική, έλεγχο, έρχομαι σε ρήξη μαζί τους, είναι αποδέκτες της επιδοκιμασίας μου, τους επιβραβεύω, αλλά τους εγκαλώ και να κάνουν καλά τη δουλειά τους. Γι’ αυτό, αυτό επιβάλει η διοίκηση. Στη διοίκηση με εντιμότητα, με διαφάνεια, με νομιμότητα, με τιμιότητα, με ηθική και πάνω απ’ όλα προσπαθώ να είναι με ανθρώπινο πρόσωπο. Δηλαδή, δεν παραβλέπω τον παράγοντα άνθρωπο, τον εκπαιδευτικό με τα προβλήματά του ως γυναίκα, ως σύζυγο, ως μητέρα, ως εργαζόμενη, ως οτιδήποτε. Αυτά είχα να σας καταθέσω, και πάλι να σας ευχαριστήσω για το γόνιμο διάλογο και εύχομαι από το Συνέδριο τούτο να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα.
Συντονίστρια: Μπορώ να κάνω μια ερώτηση στον κ. Ποντικάκη πριν μας φύγει; Δηλαδή κ. Ποντικάκη με τα Επιμορφωτικά Σεμινάρια που γίνονται για τους εκπαιδευτικούς από τους τοπικούς φορείς συμφωνείτε; Θεωρείτε ότι είναι αποδοτικά για την επιπλέον επιμόρφωση των εκπαιδευτικών;
Η. Ποντικάκης: Ειπώθηκε νωρίτερα ότι είμαστε στην εποχή και της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και της δια ζώσης μάθησης και επικοινωνίας. Νομίζω ότι ένας επαγγελματίας λειτουργός της εκπαίδευσης, οφείλει να επιδιώκει τη διαρκή αυτομόρφωσή του είτε μέσα από τα συνέδρια τα οποία εγώ στηρίζω, συμμετέχω και επικροτώ, αλλά μπορεί να διαβάσει, να ψάξει το διαδίκτυο και να μάθει ο ίδιος. Πιστεύω να θέλει να δείξει ένα θετικό εαυτό, με τα παιδιά να μπορεί να βρει κώδικες επικοινωνίας. Υπάρχουν παιδαγωγικές αρχές, η αποδοχή, η κατανόηση, η ενσυναίσθηση. Όλα αυτά είναι στοιχεία τα οποία θα βοηθήσουν. Δηλαδή ο καθένας πρέπει να κοιτάξει και να αυτομορφωθεί. Παράλληλα με την δική σας προσπάθεια, την οποία επαινούμε, στηρίζουμε και επικροτούμε… Απλώς πιστεύω ότι τα ΕΣΠΑ από μόνα τους δεν θα σώσουν την κατάσταση. Θα τη σώσει ο άνθρωπος.
ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ: Σας ευχαριστούμε. Να ακούσουμε τον επόμενο ομιλητή μας. Ευθύς αμέσως θα καλωσορίσουμε στο βήμα και δώσουμε τον λόγο στον κ. Convents Piet, ακτιβιστή, ο οποίος ταξίδεψε από την Αμβέρσα μέχρι εδώ , τα Χανιά μας για να μοιραστεί μια εμπειρία κοινοτικής ενδυνάμωσης και θα μας κάνει την δική του τοποθέτηση.
PIET CONVENTS: Καλημέρα. Συγνώμη δεν μιλώ ελληνικά. Μιλώ φλαμανδικά και λίγο αγγλικά. (Συνεχίζει την ομιλία του στα αγγλικά και για το λόγο αυτό στη διερμηνεία τον βοηθάει εκπαιδευτικός –κα. Βαρβαντάκη Ελπίδα- που ομιλεί την αγγλική).
Διερμηνέας: O κ. Piet Convents καταρχάς ζητάει συγνώμη από την κα. Ελένη Μωραϊτη η οποία για κάποια προσωπική οικογενειακή δυσκολία δεν μπόρεσε να είναι κοντά του στο στρογγυλό τραπέζι και με τη σειρά μου, ως διερμηνέας, θα ζητήσω και εγώ συγνώμη εάν δεν μπορέσω να αποδώσω την εισήγησή του με τον τρόπο που θα το έκανε εκείνη, η οποία είναι μαζί του πολλά χρόνια και γνωρίζει πάρα πολύ καλά τη δουλειά αυτή που θα μας παρουσιάσει.
Το ΕΔΕΕΚ τον κάλεσε να κάνει μια εισήγηση στο Συνέδριο σχετικά με ένα project που εφάρμοσαν στην πόλη του Βελγίου, την Αμβέρσα και σε μια περιοχή το Κίελ. Εξηγεί τον τίτλο του προγράμματος και της παρουσίασης η οποία πραγματοποιήθηκε στο Κίελ που είναι μια γειτονιά και πώς θα μπορούσαν να φέρουν μαζί τους ανθρώπους της γειτονιάς για να συνομιλήσουν, για να έρθουν σε επαφή να επικοινωνήσουν. Αυτό το πρόγραμμα προσπάθησε να ενώσει δυο περιοχές της Αμβέρσας. Είναι το Μιγκλ Τάουν και η πρωτοβουλία ξεκίνησε από ένα μουσείο που στεγάζεται σε αυτή την περιοχή και η άλλη περιοχή είναι το Κίελ στο οποίο κατοικούν άνθρωποι κυρίως χαμηλού κοινωνικοοικονομικού επιπέδου με χωρίς πολλές δομές και μάλιστα υπάρχει μια μεγάλη δυσκολία στη φυσική δικτύωση, δηλαδή στους δρόμους επικοινωνίας αυτών των δυο περιοχών. Δεν υπάρχουν, δηλαδή, δρόμοι επικοινωνίας πραγματικοί. Ο βασικός στόχος του προγράμματος ήταν να φέρει σε επαφή και επικοινωνία διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες δια μέσω της εμπειρίας της τέχνης και του πολιτισμού. Και αυτό πραγματοποιήθηκε με τρία παράλληλα σχέδια δράσης για τα οποία θα μας μιλήσει στη συνέχεια.
Το πρώτο σχέδιο δράσης έχει να κάνει με το να αποκτήσουν οι κάτοικοι της γειτονιάς της περιοχής μια γεύση από την περιοχή. Να γνωρίσουν δηλαδή ουσιαστικά τον τόπο τους, γιατί υπήρχαν πάρα πολλά πράγματα που φαντάστηκαν οι δημιουργοί της ιδέας αυτής, ή μάλλον αυτοί που οραματίστηκαν αυτή την ιδέα, ότι μπορεί να μην τα γνώριζαν. Ένα από τα σχέδια δράσης ήταν να φτιαχτεί ένας οδηγός, ένα φυλλάδιο που είχε ένα βασικό ήρωα, αυτό το ποντίκι που είχε στην εικόνα και ο οποίος θα μπορούσε να δώσει βοήθεια σε σχολεία και σε διάφορες άλλες ομάδες και οικογένειες, να πραγματοποιήσουν ένα πολιτιστικό και πραγματικό περίπατο στην περιοχή τους και να γνωρίσουν σπουδαία αγάλματα που υπήρχαν και την αρχιτεκτονική της περιοχής εκείνης. Κάνει λίγο χιούμορ. Είναι ο ίδιος στην εικόνα και λέει ότι κρατάει αυτούς τους οδηγούς προσπαθώντας να ξεναγήσει αυτούς τους επισκέπτες σε ένα κοινωνικό κτίριο το οποίο η είσοδός του στηρίζεται σε δυο πυλώνες που είναι οι Καρυάτιδες. Οπότε αυτό όλο το project είχε μια βιωματική μορφή μάθησης όπου οι εμπλεκόμενες ομάδες με όλες τους τις αισθήσεις θα προσπαθούν να γνωρίσουν τα βασικά σημεία της περιοχής τους. Εδώ βλέπουμε κάποιους μαθητές να ακουμπάνε το μπρούτζινο άγαλμα, να προσπαθήσουν να καταλάβουν τι παρουσιάζει και πώς είναι η υφή του. Έχουν κάποια Τεχνικά Επαγγελματικά Λύκεια και διάφορες τέτοιες εξειδικεύσεις, όπως υδραυλικοί, οικοδόμοι. Αυτοί που συνδέουν εξαρτήματα για να φτιάξουν ένα αυτοκίνητο, θα συνεργαζόντουσαν στο μουσείο μαζί με σπουδαίους και εγκεκριμένους καλλιτέχνες για να δημιουργήσουν τέχνη μαζί τους για το πρόγραμμα.
Αυτό που προσπάθησαν να κάνουν ήταν να πάρουν αυτούς τους μαθητές που ήταν 16 μέχρι 19 ετών και δια μέσου των σπουδών που έκαναν, τις βασικές γνώσεις που θα ήταν να αποκτήσουν, αυτή να την περάσουν σε ένα βιωματικό εργαστήριο και οδηγούμενοι από έναν καλλιτέχνη να χρησιμοποιήσουν το μελλοντικό τους επάγγελμα για να χτίσουν, να δημιουργήσουν τέχνη, χρησιμοποιώντας όντας και τα υλικά της εξειδίκευσής τους και του μαθήματος που θα έκαναν στην πράξη. Αυτό που έκαναν αυτές οι τέσσερις διαφορετικές ομάδες ήταν να δημιουργήσουν μαζί με τον καλλιτέχνη που τους καθοδηγούσε, ένα έργο τέχνης το οποίο θα εκτίθετο προσωρινά σε αυτό το μουσείο που είπαμε προηγουμένως της περιοχής του Κίελ, που είναι ένα μουσείο ανοιχτού χώρου. Περιέχει και ένα μικρό κλειστό χώρο, αλλά κυρίως είναι ένα μουσείο που είναι έξω με πολλά δέντρα μέσα στη φύση. Αυτά είναι τα project που δημιούργησαν. Αυτό είναι μια κατασκευή που λέγεται «Ο δρόμος προς τον ουρανό». Ένα άλλο ήταν μια μογγολική τέντα. Ένα άλλο ήταν να χρησιμοποιήσουν τις τουαλέτες τις παλιές και να φτιάξουν μια πηγή και ένα άλλο ήταν να χτίσουν ένα σπίτι από ανακύκλωση μπουκαλιών. Χρησιμοποίησαν πολύ ανακύκλωση σε αυτό το χώρο. Υπήρχαν μόνιμες εκθέσεις και αυτή ήταν μία προσωρινή έκθεση που κράτησε για 6 μήνες. Οι κατασκευές αυτές εκτίθονταν για 6 μήνες.
Ένα δεύτερο project ήταν το χτίσιμο της φωλιάς. Και εξηγεί την ορολογία που χρησιμοποιήθηκε εδώ πέρα, ότι η λέξη αυτή σημαίνει τόσο φωλιά, όσο και φωλιάζω και το project είχε σκοπό να χτίσουν μια φωλιά στο Κιέλ. Συμβολικά και μεταφορικά και κυριολεκτικά. Να δημιουργήσουν ένα προσωρινό έργο τέχνης από υλικά που μπορούσαν να αναπτυχθούν και ήταν ζωντανά. Θα εξηγήσει αργότερα ότι αυτά τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν από βλαστάρια. Να προάγει την κοινωνική συνοχή στη γειτονιά, να δημιουργήσει ένα σημείο συνάντησης στη γειτονιά, να δουλέψουν διαφορετικά κοινωνικοοικονομικά και κοινωνικοπολιτιστικά οργανισμοί και υπηρεσίες της πόλης, να προάγει τη συμμετοχή σε μορφές τέχνης και πολιτισμού και να γίνει μια επανεκτίμηση, να δοθεί μια νέα αξία στο περιβάλλον και τη γειτονιά. Οπότε υπήρχαν μερικά παράλληλα σχέδια δράσης που εκτυλίχθηκαν στη διάρκεια των τριών χρόνων, τα οποία ήταν εργαστήρια. Ένα άλλο ήταν να βάλουν το προσωπικό τους στοιχείο για να χτίσουν μια φωλιά με υλικά που τους έδιναν τα οποία συναρμολογούσαν, να δημιουργηθεί μια έκθεση σε ένα τοπικό κέντρο που λεγόταν Νόβα, να δημιουργηθεί μια έκθεση σε αυτό το μουσείο το Mindle High Museum με εκθέματα των βασικών καλλιτεχνών που οδήγησαν όλη αυτή τη δράση των δυο αυτών που περιγράφονται εκεί. Ένα από τα project αυτά ήταν να δημιουργήσουν μια δική τους ιδέα στο μυαλό τους, μια ιδεατή φωλιά και να την παρουσιάσουν σε μια έκθεση που δημιουργήθηκε στο μουσείο. Και αυτά είναι μερικά από τα εκθέματα που δημιούργησαν διάφορες ομάδες ή άτομα και εκτέθηκαν σε αυτό το χώρο. Εδώ είναι μια εικόνα από τα αποτελέσματα με το χτίσιμο της δικής τους φωλιάς. Τους έδιναν ένα kit που λέμε εμείς με κομμάτια τα οποία συναρμολογούσαν και μετά προσέθεταν τα δικά τους υλικά για να δώσουν μια προσωπική διάσταση σε αυτή τη φωλιά που φτιάχνανε. Αυτό κόστιζε 1 ευρώ για όποιον ήθελε να το αγοράσει. Εδώ είναι κομμάτια από την έκθεση των καλλιτεχνών πλέον. Μια Ολλανδή και μια Γερμανίδα καλλιτέχνες και αυτό είναι ένα από τα εκθέματα που οι ίδιοι οι καλλιτέχνες εξέθεσαν. Κι αυτό το ίδιο.Αυτό το project έφερε κοντά στο μουσείο ανθρώπους που δεν είχαν ξαναπάει σε αυτό το χώρο, δεν το είχαν ξαναεπισκεφθεί. Εδώ αυτή η φωλιά που η καλλιτέχνιδα δείχνει στους μικρούς μαθητές είναι φτιαγμένη από συρματοπλέγματα και μια άλλη ιδέα της για τη φωλιά που είναι δίπλα και παρουσιάζεται με τη μορφή του αυγού και τα δυο φύλλα μέσα σε αυτό. Εργαστήριο με παιδιά. Εργαστήρια με την τρίτη ηλικία, με μετανάστες και ακόμα με ανθρώπους που ζητούσαν πολιτικό άσυλο στη χώρα. Δηλαδή εκμεταλλεύτηκε την κοινωνική όλων των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.
Όλα λοιπόν που προηγήθηκαν ήταν προπαρασκευαστικά προγράμματα, για να έρθει μετά η μεγάλη ιδέα, η κεντρική ιδέα του χτισίματος της φωλιάς, η οποία ακολούθησε κι αυτή με τη σειρά της βήματα. Αρχικά ξεκίνησε με ένα πάρτι, μια μάζωξη για το ξεκίνημα που ήταν να φυτέψουν το πρώτο κλαδί από ιτιά, η οποία έχει τη δυνατότητα να την κόψεις και την τοποθετήσεις ξανά να ξαναβλαστήσει και το μόνο που έχεις να κάνεις βέβαια μετά είναι να τη διατηρήσεις κλαδεύοντάς την. Το δεύτερο ήταν το πραγματικό χτίσιμο της φωλιάς στην οποία δούλεψαν 1.000 άτομα και ομάδες για έξι εβδομάδες. Μετά πραγματοποιήθηκε μια τελική φιέστα, μια γιορτή για ένα ευχαριστώ σε όλους αυτούς που συνέβαλαν και στη συνέχεια 20 ανάδοχοι ανέλαβαν να φροντίζουν και να διατηρούν την κατασκευή-το έργο τέχνης που δημιουργήθηκε για τα επόμενα χρόνια. Κάθε χρόνο από εκεί και πέρα διεξάγεται μια ετήσια γιορτή διατήρησης του έργου. Με παρουσία του δημάρχου της περιοχής και της αντιδημάρχου, γιατί είπαμε ότι προσπάθησαν να φέρουν κοντά και τις δημόσιες υπηρεσίες τις τοπικές, φυτεύεται το πρώτο κλαδί, η δημιουργία της φωλιάς. Είναι αυτά εκεί κοντά στο τοπικό κέντρο που είπαμε και γύρω – γύρω υπάρχουν διάφορα άλλα κτίρια ψηλά και μεγάλα. Είναι αρκετή δουλειά γιατί θα πρέπει να το θάψουμε αρκετά βαθιά το κλαδί για να μπορέσει να γίνει όλο αυτό. Έξι εβδομάδες εργασίας με διαφορετικά groups, όπως είδαμε, με μαθητές, με μεγάλους. Εδώ μας δείχνει και άλλη μια ευαίσθητη κοινωνική ομάδα, τα άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες που κι αυτά συμμετείχαν με τον τρόπο που εκείνα μπορούσαν στο έργο.
Άνθρωποι, διαφορετικών θρησκειών, μετανάστες και ανθρώπους που ζήτησαν καταφύγιο ως άσυλο, γυναίκες από το Μαρόκο με τις ενδυμασίες τις χαρακτηριστικές. Άνθρωποι με ιδιαίτερες ανάγκες και φοιτητές από την Αρχιτεκτονική Σχολή που κι αυτοί παρακολουθούσαν και σχεδίαζαν και από τις Σχολές Τεχνών. Βλέπουμε εδώ τους διαφορετικούς ανθρώπους που συνέβαλαν σε αυτό το έργο. Δούλεψαν μαζί. Η γιορτή που ακολουθεί. Εδώ ο Δήμαρχος της Αμβέρσας ο οποίος εγκαινιάζει την έκθεση του έργου στο περιβάλλον αυτό, όχι κόβοντας κορδέλα, αλλά σπάζοντας ένα κλαδί από ιτιά. Τα παιδιά ξεναγούν τον δήμαρχο στο έργο, όπως και εδώ στην Ελλάδα δεν υπάρχει γιορτή χωρίς φαγητό και ποτό. Εδώ είναι οι ανάδοχοι που λέγαμε προηγουμένως, που εδώ υπογράφουν συμβόλαια για την ανάληψη της ευθύνης διατήρησης και συντήρησης του έργου, εθελοντικά. Προσπάθησαν να διαχύσουν τα αποτελέσματα αυτής της δράσης συγκαλώντας και αυτοί ένα συνέδριο το οποίο περιλαμβάνει βέβαια και τέχνη, όπως και σήμερα νομίζω το προσπαθήσαμε. Αυτά είναι τα αποτελέσματα, τα έχουμε ήδη δει. Αυτό που λέει ως καλλιτέχνης πλέον είναι ότι μερικές φορές οι τοπικές κοινωνίες, ή οι υπηρεσίες θεωρούν ότι οι καλλιτέχνες είναι χαοτικοί, ότι επικρατεί ένα χάος στο μυαλό τους και στις ιδέες τους. Όμως εάν θέλεις να αναλάβεις δράση για να βελτιώσεις μια κατάσταση, θα πρέπει να πιστέψεις στην αναίρεση. Στην αναίρεση του χάους σε περιοχές που δεν είναι ακόμα γνωστές στους καλλιτέχνες. Αυτό μου εξήγησε ότι εννοεί με τον όρο. Σε ανεξερεύνητο μέλλον, σε απροσδόκητες κατευθύνσεις και σε λύσεις που ίσως δεν έχουν ακόμη προβλεφθεί. Αυτές οι λύσεις θα ενώσουν τις ιδέες και θα δημιουργήσουν παγκόσμια συναισθήματα για ένα μοναδικό προϊόν με μια απίστευτη ομορφιά και ανέλπιστα πλούτη. Αυτό που σας προείπα. Μιλάει κλείνοντας ότι το moto του προγράμματος ήταν ένα αρχαίο ρητό που βρήκαν, που μάλλον προέρχεται από ένα ποίημα αγάπης το οποίο αναφέρει ότι «όλα τα πουλιά έχουν ήδη χτίσει φωλιές, εκτός από εμένα και εσένα». Ευχαριστώ πάρα πολύ. Γεια σας.
(Χειροκρότημα)
Συντονίτρια: Ευχαριστούμε πολύ τον Dr Piet, για την παρουσίαση και το πρόγραμμα το πρωτότυπο. Είμαι σίγουρη ότι μετά από αυτό η Δρ Χρύσα Τερεζάκη θα μας ζητήσει να έρθουμε να φτιάξουμε την δική μας φωλιά. Το κατάλαβα και γι’ αυτό τώρα θα αποχωρήσουμε ώστε να ξεκουραστούμε για λίγο και στη συνέχεια να πάμε στο Πολυτεχνείο για τη συνέχιση των συνεδριών. Πριν όμως αφήσουμε το Πνευματικό Κέντρο, θα πρέπει να κάνουμε ένα μικρό διάλογο. Ορισμένοι από τους εισηγητές, έχουν παραμείνει εδώ για ερωτήσεις.
Ε. Γαβριλάκη: Είμαι από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου. Ευχαριστώ πολύ. Συγνώμη που σας διέκοψα προηγουμένως, αλλά ήθελα να επωφεληθώ από την παρουσία του κ. Παλλήκαρη ακόμη εδώ. Ως προς την επιμόρφωση, θα σκεφτόμουνα μια επιμόρφωση που θα αφορά νέους επιστήμονες και θα προέρχεται από νέους επιστήμονες. Θεωρώντας ότι αυτός ο δρόμος ακριβώς θα έφερνε τους δασκάλους πολύ πιο κοντά στις νέες θεωρίες ενδεχομένως που υπάρχουν και θα καλύπτονταν έτσι διάφορα βιβλιογραφικά κενά. Αυτό ως προς την επιμόρφωση. Να σχολιάσω επίσης ότι τα Κέντρα Επιμόρφωσης πολύ καλώς κάνουν και βρίσκονται στις επαρχίες, όπως αυτό του Αποκόρωνα που δεν είχαμε την ευκαιρία να το σχολιάσουμε με τον δήμαρχο της περιοχής, γιατί υποστηρίζουν την αυτοσυνειδησία των ανθρώπων της περιοχής. Ειδικά δε σε περιοχές που έχουν θέματα, όπως όλοι στην Κρήτη γνωρίζουμε πως υπάρχουν κάποιες τέτοιες. Ας πούμε στα Ανώγεια κάνει θαύματα το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, για παράδειγμα, που είναι κι αυτό μια τέτοια δομή. Ως προς τις επιμορφώσεις, θα πρέπει σιγά- σιγά νομίζω να ξεφεύγουμε λιγάκι από τη λογική μιας Ευρώπης που σκοτώνει τα άλογα όταν γεράσουν. Έτσι στους επιμορφωτές να συμπεριλαμβάνονται άνθρωποι που γνωρίζουν τεχνικές και να τις διδάσκουν αυτές προς παιδιά, προς άλλους ενήλικες κλπ, πάλι για την υποστήριξη της αυτοσυνειδησίας και βέβαια για τη δημιουργία ενός καλού αγωγού ανάμεσα στις γενιές και άρα μιας κατάστασης όπου οι νεώτεροι θα συνδέονται με τη συλλογική εμπειρία. Αυτό είναι νομίζω το ζητούμενο εδώ. Και ως προς αυτό θα υπογράμμιζα θετικά την προσπάθεια που κάνει για την υφαντική η ομάδα των Οραίων. Και με Ω το θεωρούμε αυτό καμιά φορά.
Συντονίστρια: Είναι κι αυτό. Έχει διπλή ανάγνωση. Έχετε δίκιο.
Δρ. Ι. Παλλήκαρης: Εγώ θεωρώ ότι όσον αφορά στους εκπαιδευτικούς, η έννοια της δια βίου μάθησης ως θεολόγος θα έλεγα ότι συνδέεται με την αμαρτία. Δηλαδή, θεωρεί και έχει ως βάση τη νεότητα του εκπαιδευτικού με όλη τη σημασία της λέξεως. Διότι ο εκπαιδευτικός πρέπει να είναι σε μια συνεχή εγρήγορση και να είναι γνώστης όλων αυτών των νέων πραγμάτων για τα οποία αναφέρατε. Συμφωνώ, δε, απόλυτα μαζί σας ότι τα Κέντρα Δια βίου Μάθησης, είτε αυτά είναι σε μια εξωσχολική, θα έλεγε κανείς, δράση σε σχέση με το μαθητή, είτε με τους καθηγητές, σίγουρα πρέπει να έχουν ως στόχο γνωριμία με τον τόπο, με την εθνική μόρφωση που είναι πάρα πολύ σημαντική για να μπορέσει κανείς να αναπτύξει και να συνειδητοποιήσει και να συστηματοποιήσει όλη αυτή τη γνώση η οποία είναι πάρα πολύ δυστυχώς ή ευτυχώς σήμερα και δεν μπορεί να αφομοιωθεί. Εξάλλου πρέπει να δείτε ότι αυτό το πρόγραμμα το οποίο έγινε στη Φιλανδία, που είχα την ευκαιρία τουλάχιστον δυο φορές το μήνα τα τελευταία 7 – 8 χρόνια να επισκέπτομαι την Αμβέρσα, βασίζεται στη γειτονιά. Έμενα στις Βρυξέλλες 8 χρόνια και επισκεπτόμουνα την Αμβέρσα αρκετά. Βασίζεται στη γειτονιά και στην κοινωνική συνοχή. Είναι πάρα πολύ σημαντικό. Εάν σήμερα αυτό είναι ζητούμενο για εκείνους, εμείς βρισκόμαστε σε μια οριακή φάση και θα είναι κρίμα να φτάσουμε εκεί αλλά να προλάβουμε αυτό το οποίο δεν πρέπει να γίνει στην Ελλάδα. Ήμασταν σε κατάσταση πένθους, να μη φτάσουμε στην κατάσταση της κατάθλιψης.
Ομιλήτρια-Δρ. Τερεζάκη Χρύσα: Απευθύνω την ερώτηση σε όλους στο στρογγυλό τραπέζι. Αλήθεια, τι συμπέρασμα θεωρείτε ότι μπορεί να προκύψει από αυτό το τραπέζι σήμερα, με δεδομένη την ιδιότητά σας τη θεσμική και, ταυτόχρονα, την πρόσκληση που είχατε από το Δίκτυό μας; Τι φαντάζεστε ότι είχαμε στο μυαλό μας αλήθεια ζητώντας σε αυτό το στρογγυλό τραπέζι, από τους πολιτικούς να συζητήσουν με ακτιβιστές, με εκπαιδευτικούς, με εκπρόσωπους της τυπικής και της άτυπης εκπαιδευτικής δομής; Φαντάζεστε ότι έχουμε το περιθώριο να πάμε μαζί για έναν συμμετοχικό σχεδιασμό, με αντικείμενο μελέτης «κάτι» που νιώθετε ότι πρέπει να αλλάξουμε στον τόπο μας; Μπορούν θεωρείτε να αξιοποιηθούν όλες τις πληθυσμιακές ομάδες και η δυναμική τους με τρόπο ώστε κι εκείνες να ενδυναμωθούν περισσότερο και με τη σειρά τους να δώσουν περαιτέρω ζωή στο φυσικό και στο ανθρωπογενές περιβάλλον; Ευχαριστώ.
Δρ. Ι. Παλλήκαρης: Επειδή η κα Τερεζάκη περιμένει την αυτονόητη απάντηση του ερωτήματος ….
Ομιλήτρια-Δρ. Τερεζάκη Χρύσα: Καθόλου αυτονόητη κ. Παλλήκαρη και δεν επιδιώκω μία απλή δήλωση. Μιλήστε μας σας παρακαλώ όπως το νιώθετε. Πείτε μας για τις δυσκολίες ενός αντίστοιχου εγχειρήματος υποθετικά.
Δρ. Ι. Παλλήκαρης: Δεν είναι θέμα δήλωσης, είναι αναγκαιότητα σήμερα, ότι η κοινωνική συνοχή η οποία πρέπει να εκφραστεί, τουλάχιστον σε ότι μιλάμε εδώ για την πόλη μας σε συλλογικό επίπεδο, με όλες τις δυνάμεις, είναι θα έλεγα το κατ’ εξοχήν εκείνο στοιχείο πάνω στο οποίο θα πρέπει να ξεκινήσουμε. Αλίμονο εάν φτάσουμε στο σημείο να ζητούμε την κοινωνική συνοχή. Η κοινωνική συνοχή, τουλάχιστον εδώ στην Κρήτη και στην ιστορία της, δεν ήταν απλώς ζητούμενο. Ήταν δεδομένο μέσα στις τοπικές κοινωνίες. Και εκεί θα πρέπει να πατήσουμε και να ξαναανακαλύψουμε, να δώσουμε ακριβώς αυτές τις διαστάσεις της συλλογικότητας και της συμμετοχικότητας που είναι πάρα πολύ αναγκαίες σήμερα.
Ομιλητής: Απευθύνομαι στον κ. Ζορμπά. Κύριε Ζορμπά επειδή έχουμε ζήσει και οι δυο στο Βέλγιο, εύχομαι ειλικρινά, είναι μια ευχή τώρα που εκφράζω και εμείς μια μέρα να ασχοληθούμε με γιγάντιες φωλιές έστω και σε επίπεδο γειτονιάς και να έχουμε λύσει όλα τα προβλήματά μας με τα σχολεία μας και γενικά με την εκπαίδευση. Γιατί όσο ακτιβιστής και να είναι, όταν έχουν, όπως λένε, δεμένο το γάιδαρό τους μπορούν και κάνουν και τέτοιες δημιουργίες. Εμείς, και το ξέρετε, εργαζόμαστε διευθυντές και μαθητές… μέχρι και βάφουμε τα σχολεία μας. Μετά θα σκεφτούμε να δημιουργήσουμε τέχνη όποια κι αν είναι αυτή.
Ι. Παλλήκαρης: Δημήτρη μου σε καταλαβαίνω και τις αγωνίες σου, αλλά να σκεφτείς συμβολικά αυτό το project. Φτιάξανε μια φωλιά. Δεν φτιάξανε πουλιά.
Συντονίστρια: Αν η φωλιά υλοποιούνταν μέσα στα συστημικά δεδομένα, θα είχαμε και πουλιά. Δηλαδή, εάν η φωλιά μεταφραζόταν σε τάξεις υποδοχής, σε βοηθούς παιδιών με ειδικές ανάγκες μέσα στις τάξεις, σε υποστήριξη τέτοιου είδους, σε ψυχολόγους στα σχολεία, σε τέτοιου είδους δομές, σε συμβούλους παρόντες και όχι με το τηλέφωνο από το γραφείο, τότε θα είχαμε και πουλιά. Αυτό θα ήθελα να πω βασικά, γιατί αλλιώς όλα αυτά τα πολύ ωραία πράγματα που γίνονται σε επίπεδο τέχνης, δυστυχώς δεν συνάδουν με την πραγματικότητα και αποτελούν εικονική πραγματικότητα που μας κάνει ένα πάρα πολύ κακό πράγμα. Μας απενοχοποιεί. Μεταφέρει όλο το πρόβλημα στην μικρή μας κλίμακα, προσωπικά μας απενοχοποιεί, ενώ ο Καζαντζάκης, όπως ξέρετε λέει, ότι είμαστε υπεύθυνοι εμείς για όλα τα πράγματα που δεν γίνονται.
Νίκος Παίζης –Συντονιστής πολιτισμικού Προγράμματος «ΜΕΛΙΝΑ»: Θέλω να μιλήσω για σένα κ. Ηλία Ποντικάκη, επομένως θα το κρατήσεις για να πεις αργότερα. Ό,τι έχετε πει είναι σωστό και ό,τι έχουμε ζήσει ήταν σωστό. Έχει δίκιο η κα Γαβριλάκη Ειρήνη που λέει όμως ότι είμαστε σε δύσκολες συνθήκες. Νομίζω ότι όσο περνάνε τα χρόνια συνειδητοποιώ πόσο μεγάλη αξία έχει η σιωπή και τη χαίρομαι και όλο αυτό που συνοδεύει μια μαθησιακή διαδικασία που σκέφτεται και ο δάσκαλος, σκέφτεται και το παιδί. Είναι πολύβουα ακόμη τα σχολεία μας για να φτάσουμε σε αυτό το αποτέλεσμα. Σαν να προσπαθούν να αποδείξουν κάτι. Αυτό το λέω 10 χρόνια μετά τη λήξη του Προγράμματος «ΜΕΛΙΝΑ». Όμως μέσα στην καρδιά του «ΜΕΛΙΝΑ», σε ένα πολύ συγκεκριμένο ελληνικό, ασφυκτικό εκπαιδευτικό πλαίσιο, εγώ την ένιωσα τη χαρά της δημιουργίας και μέσα στους δασκάλους και στις σχέσεις μαζί τους και τα παιδιά να μη χορταίνουν το μάθημα και να θέλουν να μείνουν μέσα στη τάξη και να μη θέλουν να βγουν για διάλειμμα. Αδιανόητα πράγματα δηλαδή. Τα είδα με τα μάτια μου και τα είδα και σε σχολεία μεγάλα και τα είδα πάνω στα Πομακοχώρια γιατί ένα σχολείο ήταν και από εκεί. Το είδα και σε μικρές σχολικές μονάδες και δεν μπόρεσα. Οι τύψεις μου είναι ότι πολλές φορές δεν μπόρεσα στις πολιτικές ηγεσίες να τους μεταφέρω τι είναι… Το μόνο που μπόρεσα είναι να τους πω ότι δεν θα κάνετε άλλο πιλότο. Κάναμε πιλότο έξι χρόνια, κάναμε πειραματική εφαρμογή γενίκευσης στα Χανιά, ανακατεύθηκε ο δήμος, η νομαρχία, το ΔΗΠΕΘΕ, τα Εικαστικά Εργαστήρια, παρεμβήκαμε στο εκπαιδευτικό ρεπορτάζ και στο πολιτιστικό ρεπορτάζ και στις εφημερίδες της πόλης με τις παρεμβάσεις δασκάλων με τα Χανιώτικα Νέα και τις άλλες, αλλάξαμε και μέσα στην παλιά τοπική ΕΡΤ προγράμματα, παρουσιάσεις κλπ. Δημιουργήθηκε κάτι καινούργιο. Το πιο σημαντικό: επιμορφώθηκε όλη η εκπαιδευτική κοινότητα της Πρωτοβάθμιας της πόλης. Όλα τα σχολεία είχαν τα βιβλία και όλα μπορούσαν να καταλήγουν το χρόνο σε μια πολύ χαρούμενη στιγμή, να παρουσιάζουν τη δουλειά τους.
Ζητάω πάντα από την πολιτική ηγεσία περισσότερους βαθμούς ελευθερίας και αρνιέμαι να μπω σε μια κουβέντα η οποία δεν αναγνωρίζει ότι θα αξιολογεί εκεί που εκχώρησε ελευθερία. Ηλία θα αξιολογηθείς στο βαθμό και για τον τρόπο που αξιοποίησες την ελευθερία που σου έδωσαν να είσαι διευθυντής. Όμως αυτό το σύστημα που είναι συγκεντρωτικό από πάνω μέχρι κάτω, εσύ δεν έχεις ελευθερία και δεν μπορείς να κάνεις, παρά να μεταφέρεις τη γραμμή. Και όταν κάνει λάθος η πολιτική ηγεσία πάνω, την πληρώνεις εσύ κάτω, γιατί πρέπει να εξηγήσεις σε δασκάλες που κλαίνε γιατί μειώνεται ο μισθός τους. Όλη η εκπαιδευτική κοινότητα έχει τραυματιστεί από αυτό πάρα πολύ. Και σε αυτή την εκπαιδευτική κοινότητα δεν εξαιρούνται τα στελέχη της εκπαίδευσης. Εκτέλεσαν εντολές. Εάν αλλάξει το σύστημα της διοίκησης του κράτους και γίνει αποκεντρωμένο, τότε αυτό που υπαινισσόμουνα με τις επτά μου διαφάνειες εκεί, είναι στα Χανιά ο σχεδιασμός για το τι πρέπει να κάνετε στο γενικό λύκειο με περισσότερα στοιχεία για να έχει μέσα και τα ακριτικά σας χωριά. Εγώ έφτασα στο νομό και πιο κάτω δεν έχει η Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία. Εσείς ξέρετε τα αστικά Χανιά, αλλά ξέρετε και την Παλιόχωρα, ξέρετε και τις άλλες περιοχές. Είχα αρχίσει και μάθαινα και σχολειά στο Ακρωτήρι και θυμάμαι εισηγήσεις δασκάλων από μονοθέσια και ολιγοθέσια σχολεία αξιολογότατες. Και θυμάμαι συνάδελφο μεγάλης ηλικίας να γυρίζει και να λέει «δεν έχω power point» …». Δεν πειράζει δείξε μου τι έχεις κάνει». Και μου έδειξε μωσαϊκά, βότσαλα να φτιάχνουν τα παιδιά και ταυτόχρονα στην ΣΤ’ να κάνουν γεωμετρία. Εγώ αυτά τα θεωρώ καινοτομία. Δεν είναι δική μου δουλειά να τα μαζέψω. Αλλά θα έπρεπε να είναι όλη η ακαδημαϊκή κοινότητα από πάνω, όλο το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο από πάνω και να τροφοδοτείται από τις τοπικές κοινωνίες, από τη δύναμη που έχουν. Μια δύναμη που πλέον έχει υπερβεί τα 20 χρόνια. Θα έπρεπε να έχετε ξεχάσει και εμένα και τη Μελίνα και το οτιδήποτε.Ο λόγος που δεν ξεχνιέται είναι η εγγραφή σε ανθρώπινο επίπεδο. Αυτό δεν ξέρω εάν πρέπει να διδάσκεται, εάν πρέπει να επιμορφώνεται, αλλά βιώνεται. Όταν τις καρέκλες τις κουβαλάμε όλοι μαζί, όταν μου έχουν λείψει μέχρι και οι καθαρίστριες και οι κυρίες του κυλικείου και στο 8ο και στα Κουνουπιδιανά, σημαίνει ότι οι άνθρωποι δέθηκαν. Και όταν οι άνθρωποι δένονται, εγώ δεν φοβάμαι τίποτα. Είναι έτσι ή δεν είναι. Είτε στο Βέλγιο, είτε εδώ. Δεν θα δεθούμε σε λάθος δεσμούς. Θα δεθούμε στην παραδοσιακή πολιτιστική μας αξία που είναι οι σχέσεις του ανθρώπου με τον άνθρωπο. Δεν παραγνωρίσαμε ποτέ σε αυτό τον τόπο την ανάγκη του άλλου. Πάντα κρατάγαμε αγκαλιά τον αδύνατο.
Δεν θα μας επιτρέψουμε να αλλάξουμε και τη φυσιογνωμία μας. Σε αυτό εδώ τον τόπο, εσείς τραγουδάγατε πολύ νωρίτερα όχι με κορώνες, αλλά με ευαίσθητη φωνή το τραγούδι. «Πώς με κάνει να το δω τον ήλιο με άλλα μάτια; Στα ηλιοσκαλοπάτια με έμαθε η μάνα μου να ζω». Αυτό διδάσκετε. Και σε αυτό δεν έχεις να απολογηθείς καθόλου. Εγώ το ένιωθα πετώντας για να έρθω. Η θάλασσα δική μου και στα μέτρα μου. Αυτό μπορεί να φαίνεται παράλογο. Αλλά αυτή τη δύναμη σας την έδωσε το Πρόγραμμα «ΜΕΛΙΝΑ» με μια τεράστια ευχή να ξεκινήσετε τον δικό σας δρόμο. Και ο δικός σας δρόμος έχει ξεκινήσει και είναι σπουδαίος και μακρύς …
Και ο δικός σου δρόμος Ηλία έχει ξεκινήσει. Το τίμησες το αξίωμά σου, το ξέρουμε αυτό το πράγμα. Στο λέω και σαν συνδικαλιστής, αλλά δεν θα απολογηθείς. Θα ελέγξεις την εξουσία για το λάθος που έχει κάνει. Και εάν σου δίνουν τη δυνατότητα να σχεδιάζεις εσύ σε ένα μικρό ποσοστό, 10% – 15% την ελευθερία του Διευθυντή που ξέρει τα σχολεία του και το προσωπικό του, θα είχατε κάνει περισσότερα θαύματα. Αυτή η αλλαγή όμως πρέπει η δική μας η γενιά να την κάνει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα για την επόμενη γενιά. Αλλιώς δεν γίνεται. Να του επιτρέψει να συμβεί και μετά να αξιολογηθούμε πάνω σε αυτό. Είναι χαρά η αξιολόγηση για την ελευθερία. Εγώ χαιρόμουνα. Μου δώσανε την ελευθερία να είμαι συντονιστής ενός προγράμματος, να με ξεσκίσουν στην αξιολόγηση. Τέσσερα πανεπιστήμια. Κακό θα μου κάνουν; Δεν με προσβάλουν. Άνθρωπος είμαι, μπορεί να έχω κάνει κάποιο λάθος θα με βοηθήσει. Δεν έχει αρνηθεί ποτέ ο Έλληνας εκπαιδευτικός αξιολόγηση επί της ελευθερίας που του δόθηκε. Αλλά όχι όταν επικρατεί το main streaming, ο μπούσουλας, η κατεύθυνση η ενιαία κλπ να τσακώνονται στη Βουλή εάν το βιβλίο ιστορίας είναι καλό ή όχι και να αξιολογείται ο δάσκαλος που το δίδαξε. Δεν το δέχομαι αυτό το πράγμα. Να αξιολογηθεί επί του εκπαιδευτικού υλικού που έχει κάνει, από το χειροκρότημα των συναδέλφων του, όταν το παρουσιάζει ως καινοτομία, όταν το αναρτά στο διαδίκτυο, όταν και ο άλλος το κάνει στην τάξη του και χαίρεται. Τότε δεν είναι ακτιβίστικο. Τότε γίνεται η καρδιά και ο πυρήνας του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Η Πρωτοβάθμια έχει κάνει το βήμα την δεκαετία του ’90 και είναι το πιο δυνατό σημείο της ελληνικής εκπαίδευσης, σας το λέω με την υπογραφή μου ως ερευνητή απ’ όλες τις έρευνες που έχω κάνει. Η Δευτεροβάθμια στην οποία ανήκω έχει ακόμα πάρα πολύ δρόμο για να δει αυτά που έχετε δει εσείς και η Τριτοβάθμια η οποία διδάσκει τα παιδαγωγικά, θα περάσουν πολλές δεκαετίες για να καταλάβει τι σημαίνει να κάνουν το φοιτητή τους προπτυχιακό και μεταπτυχιακό να λατρεύει το Πανεπιστήμιο. Δεν έχεις να απολογηθείς σε κανέναν και ούτε να φοβάσαι τίποτα.
Ομιλητής: Το μόνο που θέλω να επισημάνω, θέλω να είμαι θετικός αυτή τη φορά. Εγώ χάρηκα ιδιαίτερα ακούγοντας από πάρα πολύ διαφορετικούς ανθρώπους άτυπα, επίσημα, ανεπίσημα κλπ. Μια επισήμανση αισιόδοξη ήθελα να κάνω. Αυτά 40 – 50 χρόνια πριν δεν υπήρχαν. Δεν υπήρχε αυτή η ομπρέλα της δια βίου, αυτή η συνέργεια της δια βίου. Είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο. Παρατήρησα τον κ. Παλλήκαρη αυτό που είπε εντάξει τώρα έρχονται οι Ρώσοι, να κάνουμε ρωσικά, θέλουμε αυτό τώρα, θα κάνουμε αυτό κλπ. Εδώ υπάρχει ένα εργαλείο. Όχι εργαλείο μόνο, ένα πεδίο πολύ σημαντικό που ενώνει ανθρώπους, κοινωνίες κλπ. Είναι πολύ σημαντικό ότι εδώ κάτσαμε όλοι μαζί και συζητήσαμε και νομίζω ότι μπορούμε να πάμε μπροστά. Μπορεί αυτός ο σπόρος που έπεσε αυτή τη στιγμή να δώσει καρπούς. Τίποτε άλλο. Ευχαριστώ.
Ομιλήτρια-κα. Τζένη Ψαλτάκη: Γεια σας και από εμένα. Για όσους δεν με γνωρίζετε είμαι η προωθήτρια των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων εδώ στην Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Κρήτης στο Ηράκλειο και χαίρομαι που είμαι εδώ για να αναφερθώ σε ένα πρόγραμμα στο οποίο ήμουν συντονίστρια με θέμα: “how to be a grand parent”, το παρουσίασα χθες στο συνέδριο. Σε αυτό είχαμε εντάξει το πρόγραμμα «ΜΕΛΙΝΑ» με τη βοήθεια της σχολικής συμβούλου κυρίας Δρακάκη. Μάλιστα πρόσφατα είχαμε πάει στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ανωγείων, όπου εκεί τους 25 ενήλικες που είχαμε ηλικίας πάνω από 50 χρόνων, οι οποίοι οι περισσότεροι ήταν άνεργοι και άτομα τα οποία φοιτούν σε σχολεία νυχτερινά, ή στο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας της Κρήτης, μπορέσαμε με το Πρόγραμμα «ΜΕΛΙΝΑ», μέσα από διάφορα βιωματικά εργαστήρια ποίησης και τεχνών που υλοποιήσαμε εκεί στο ΚΠΕ Ανωγείων, να τους ενεργοποιήσουμε. Τα αποτελέσματα αυτά τα παρουσιάσαμε την περασμένη εβδομάδα στο Βέλγιο, στη λήξη του Ευρωπαϊκού Προγράμματος. Ο Βέλγος συντονιστής στο τέλος είπε «θεωρώ ότι εσείς στην Κρήτη κάνατε υπέροχη δουλειά. Δεν έχουμε να σας δείξουμε τίποτα. Σας χειροκροτούμε». Και πραγματικά πήραμε τόσο μεγάλες ευχαριστίες και από τους συναδέλφους και από την Πολωνία, από την Τουρκία, από τη Βόρεια Ιρλανδία που ήταν εκεί, ότι μέσα από το πρόγραμμα που υλοποιήσαμε. Έτσι μέσα από το ευρωπαικό πρόγραμμα μπορέσαμε να δώσουμε μια βιωσιμότητα και στο πρόγραμμα «ΜΕΛΙΝΑ». Θεωρώ πως ό,τι πρόγραμμα υπάρχει στα σχολεία, ό,τι βγαίνει καινοτόμο, μια καλή πρακτική που γίνεται μέσα στα σχολεία, πρέπει να υπάρχει βιωσιμότητα αυτού του σχεδίου και να βγαίνει προς τα έξω. Αυτό πιστεύω ότι το καταφέραμε μέσα από το πρόγραμμα της Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης Κρήτης.
Να ευχαριστήσω και τον κ. Ποντικάκη, μιας που είμαι εδώ, γιατί είναι καλό, ότι η Κρήτη μας εκπροσωπείται φέτος στα ευρωπαϊκά προγράμματα, το ¼ των εγκεκριμένων ευρωπαϊκών προγραμμάτων πανελλαδικά, το ¼ είναι από την Κρήτη μας. Κι αυτό λέει κάτι. Και ειδικά τα Χανιά έχουν πολύ καλή εκπροσώπηση και ευχαριστώ πολύ τον κ. Ποντικάκη γιατί ξέρει πάρα πολύ καλά πόσο βοηθάει τους εκπαιδευτικούς να μετακινούνται στο εξωτερικό, να γνωρίζουν ήθη και έθιμα, κουλτούρες άλλων χωρών και ήθελα να τον ευχαριστήσω και από κοντά. Να συνεχίσει έτσι να είναι πάντα δημιουργικός και να τιμά την Κρήτη μας από τη θέση που έχει. Ευχαριστώ.
Η. Ποντικάκης: Ευχαριστώ όλους για τα καλά σας λόγια. Όμως νομίζω ότι απλώς προσπαθούμε να κάνουμε καλά τη δουλειά μας. Είπαμε με γνώμονα και τον παράγοντα άνθρωπο.
Συντονίστρια: Να σας ευχαριστήσουμε όλους που ήσασταν μαζί μας μέχρι τέτοια ώρα αργά. Ελπίζουμε να βγήκε κάτι εποικοδομητικό από το όχι «στρογγυλό» τραπέζι, αλλά «ορθο»γώνιο τραπέζι μας. Σας ευχαριστούμε πολύ.
ΛΗΞΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ