ISSN:1792-2674
Ιωάννα Σκαράκη,
Εκπαιδευτικός Α/θμιας Εκπ/σης,
κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Ρεθύμνου,
Περίληψη
Με την κυριολεκτική έννοια του ταξιδιού είναι ανέφικτο, τουλάχιστον ως καθημερινή πρακτική. Το θέατρο στην εκπαίδευση ως μέσο διδασκαλίας μπορεί να μας «ταξιδέψει» στον χώρο και στον χρόνο, ενώ παράλληλα, συμπεριλαμβάνει όλα τα ζητούμενα των σύγχρονων παιδαγωγικών στρατηγικών. Συμβάλλει καθοριστικά στην ενεργητική και βιωματική μάθηση, την ελεύθερη έκφραση, την ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της κριτικής σκέψης του μαθητή/τριας, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τον ρόλο του κοινωνικού πλαισίου (της ομάδας) στη μάθηση και βάζοντας τον εκπαιδευτικό στον ρόλο του εμψυχωτή. Συγκεντρώνοντας αυτά τα χαρακτηριστικά το θέατρο ή το θεατρικό παιχνίδι μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη διδασκαλία της γεωγραφίας. Η γεωγραφία είναι γνωστή ως επιστήμη του χώρου. Προσπαθεί μέσα από λέξεις, κείμενα, γεωγραφικούς όρους και χωρικές σχέσεις να αναπαραστήσει το τοπίο. Ωστόσο μέσα από τη διαδικασία αποστήθισης μεγάλου όγκου πληροφοριών, το παιδί χάνει το πραγματικό τοπίο, τον χώρο. Σε αυτό το σημείο έρχεται το θεατρικό παιχνίδι με εργαλεία τις τεχνικές του να κινητοποιήσει τη φαντασία και τη δημιουργικότητα των μαθητών/τριών, ώστε να επανασυνδεθούν με τον χώρο. Η παρούσα εργασία παρουσιάζει συνοπτικά τα οφέλη από την εφαρμογή του δράματος και του θεατρικού παιχνιδιού στα διάφορα μαθήματα του Προγράμματος σπουδών και πιο συγκεκριμένα στη διδακτική της γεωγραφίας μέσα από ένα ταξίδι στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Λέξεις-κλειδιά:
θέατρο στην εκπαίδευση – θεατρικό παιχνίδι, διδακτική της γεωγραφίας, ανακαλυπτική μάθηση, τεχνική «Ο χώρος σε τέσσερα τέταρτα»
Εισαγωγή
Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιάσει τα οφέλη από την εφαρμογή του δράματος και του θεατρικού παιχνιδιού και των τεχνικών του στη διδασκαλία του μαθήματος της γεωγραφίας μέσα από τις απόψεις των μαθητών/τριών. Πιο συγκεκριμένα, αξιοποιείται η τεχνική του θεατρικού παιχνιδιού «Ο χώρος σε τέσσερα τέταρτα» για τον σχεδιασμό ενός ταξιδιού σε μία χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η εργασία διαρθρώνεται σε τέσσερις ενότητες: Στην εισαγωγή παρουσιάζεται το θέμα, ο σκοπός και η δομή της εργασίας. Στη δεύτερη ενότητα γίνεται η βιβλιογραφική τεκμηρίωση και πιο συγκεκριμένα παρουσιάζονται τα βασικά χαρακτηριστικά της γεωγραφίας ως επιστήμης. Στη συνέχεια προσδιορίζεται εννοιολογικά το θέατρο στην εκπαίδευση και το θεατρικό παιχνίδι και παρουσιάζονται οι τρόποι εφαρμογής του στην εκπαιδευτική διαδικασία. Στην τρίτη ενότητα αναλύεται η μεθοδολογία της διδακτικής παρέμβασης και η εφαρμογή της προτεινόμενης δραστηριότητας «Ο χώρος σε τέσσερα τέταρτα» στο μάθημα «Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Στην τέταρτη ενότητα παρουσιάζεται η συζήτηση των αποτελεσμάτων και διατυπώνονται τα συμπεράσματα.
2.1 Χαρακτηριστικά της επιστήμης της Γεωγραφίας
«Το θέατρο είναι το ταχύτερο ίσως μέσο που καθιστά κάτι άμεσα παρόν».
Λ.Κουρετζής (2018)
Η γεωγραφία είναι κατεξοχήν η επιστήμη της μελέτης του χώρου. Ουσιαστικά μέσα από την επιστήμη της γεωγραφίας χρησιμοποιούμε την ιδέα του τοπίου ως κείμενο, ερμηνεύουμε τις εικόνες χρησιμοποιώντας γεωγραφικούς όρους του τόπου και των χωρικών σχέσεων και συνθέτουμε πλευρές του τοπίου με την ανθρώπινη δραστηριότητα. Ο άνθρωπος συνδέεται με τον παγκόσμιο χώρο μέσω του φαγητού που τρώει, των ταινιών που βλέπει, της ενέργειας που καταναλώνει κ.α. Η διδασκαλία της γεωγραφίας συμβάλει στην κατανόηση του παρατηρούμενου κόσμου και μας υπόσχεται να καταλάβουμε τον ρόλο που παίζουμε σ’ αυτόν (Lambert D., Morgan J., 2010). Αυτή η διαδικασία απαιτεί πολύ περισσότερα από την απλή μετάδοση γνώσεων, και αυτό το γεγονός συνιστά και την πρόκληση της διδασκαλίας της γεωγραφίας, δηλαδή την ενθάρρυνση της διερεύνησης και της ανακάλυψης του κόσμου, ο οποίος βρίσκεται σε συνεχή αλλαγή.
Από την άλλη μεριά, το θέατρο πολύ συχνά παρομοιάζεται μ’ ένα ταξίδι, όπως παρατήρησε ο Κουρετζής (2018), καθώς οι ίδιοι οι συμμετέχοντες σε θεατρικές δραστηριότητες περιγράφουν πολλές φορές την εμπειρία τους ως ένα ταξίδι. Το θέατρο πράγματι έχει τη δυνατότητα να μας ταξιδεύει, είναι ένα «μέσο που καθιστά κάτι άμεσα παρόν». Στην παρούσα μελέτη το θέατρο είναι το όχημα που θα ταξιδέψει τους/τις μαθητές/τριες στον «πραγματικό τοπίο» στη διδασκαλία του μαθήματος της γεωγραφίας σε μία προσπάθεια της αισθητοποίησης-βίωσης του τοπίου και επανασύνδεσης των μαθητών/τριών με τον χώρο.
2.2 Θέατρο στην εκπαίδευση -Θεατρικό παιχνίδι
Το θεατρικό παιχνίδι είναι κάτι διαφορετικό από το θέατρο και κάτι παραπάνω από το απλό παιχνίδι. Αποτελεί έναν συνδυασμό παντομίμας και αυτοσχεδιασμού μέσα από παιχνίδια ρόλων που διαμορφώνονται από τη δυναμική της ομάδας με τη βοήθεια του εμψυχωτή (Γραμματάς, 2009:12, οπ.αν. στο Θεολόγη, 2019). Το θεατρικό παιχνίδι στην εκπαίδευση είναι ένα παιδαγωγικό μέσο που χρησιμοποιεί το θέατρο και το παιχνίδι προκειμένου να δημιουργήσει ένα περιβάλλον έκφρασης και επικοινωνίας και μπορεί να υπηρετήσει τόσο γνωστικούς, όσο και ψυχοκοινωνικούς στόχους.
Στη διεθνή βιβλιογραφία χρησιμοποιείται ο όρος δράμα από την ελληνική λέξη «δρω» και απαντάται σε διάφορες εκδοχές, δράμα στην εκπαίδευση (drama in education), δημιουργικό δράμα (creative dramatics), δράμα διαδικασίας (process drama). Ειδικότερα για το «δράμα στην εκπαίδευση», είναι ο όρος που χρησιμοποιείται αναφορικά με τη χρήση του δράματος στην τάξη, ως μάθημα και ως μέθοδος.
Το θέατρο στην εκπαίδευση μπορεί να αποτελέσει μέσο διδασκαλίας σε διάφορους ακαδημαϊκούς τομείς του Προγράμματος Σπουδών, όπως η γεωγραφία, η ιστορία, η κοινωνική και πολιτική αγωγή, η γλώσσα, συχνά για τη διερεύνηση διαθεματικών πτυχών, δίνοντας τη δυνατότητα της εξέτασης εννοιών και ιδεών από άλλες οπτικές. Ο δάσκαλος φέρνει το πηγαίο υλικό, καθοδηγεί τους μαθητές/τριες και μπορεί ακόμη και να παίξει ρόλο στο δρώμενο, για να εμπνεύσει τη φαντασία των παιδιών. Υπάρχει μία ποικιλία στρατηγικών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν όπως τα θεματικά δράματα, στα οποία οι συμμετέχοντες ερμηνεύουν ένα θέμα και οι δραματικές ιστορίες που γράφουν οι ίδιοι/ες εμπνεόμενοι/ες από σημαντικά κείμενα, ποιήματα, μύθους κ.α. και στη συνέχεια δραματοποιούνται από την ομάδα. Με αυτό τον τρόπο δάσκαλοι και μαθητές μπορεί να χρησιμοποιήσουν το δράμα για να εξερευνήσουν ένα έργο μυθοπλασίας στο πρόγραμμα σπουδών, να ερευνήσουν ζητήματα και ιδέες που προκύπτουν από τη συζήτηση στην τάξη, να εμβαθύνουν στη λογοτεχνία, να εμπλακούν δραστηριότητες που οι μαθητές εκφράζουν νόημα.
Οι μαθητές/τριες, ενώ αρχικά νιώθουν άγχος στις δημιουργικές δραστηριότητες, τελικά γίνονται ανοιχτοί να «ρισκάρουν» και αποκτούν περισσότερη αυτοπεποίθηση. Διευκολύνεται η διαδικασία της μάθησης, καθώς δίνεται στους μαθητές/τριες η ελευθερία να βγάζουν μόνοι/ες τους νόημα από τις εμπειρίες τους μέσω μια ανοιχτής διαδικασίας που επιτρέπει τον πειραματισμό, τη δοκιμή και την αποτυχία. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η συνεργασία μεταξύ των μαθητών αυξάνεται και οι μαθητές/τριες αναπτύσσουν επικοινωνιακές δεξιότητες. Επίσης, τους βοηθάει να αναπτύσσουν την ενσυναίσθησή τους, να καταλαβαίνουν άλλες κουλτούρες, καθώς παίζουν ρόλους ανθρώπων από άλλους πολιτισμούς. (Idogho, J. A., 2013).
Σύμφωνα με έρευνες σε διεθνές επίπεδο, το θέατρο στην εκπαίδευση παρουσιάζει πολλά θετικά αποτελέσματα όπως η ανάπτυξη της γλώσσας και του γραμματισμού, η ανάπτυξη της διαπροσωπικής και διαπολιτισμικής ικανότητας, της δημιουργικότητας, της κριτικής σκέψης, των κινήτρων και η διαμόρφωση θετικών στάσεων απέναντι την ακαδημαϊκή μάθηση ( Mages, 2016). Η δραστηριοποίηση των αισθήσεων και του σώματος που δρομολογείται μέσω του θεατρικού παιχνιδιού αυξάνει τη συμμετοχή του μαθητή στη μαθησιακή διαδικασία, ενδυναμώνει τα εσωτερικά του κίνητρα για μάθηση, ενώ καλλιεργεί την αποκλίνουσα και δημιουργική σκέψη (Λενακάκης, 2013).
Το 2010 η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστήριξε το DICE “Drama Improves Lisbon Key Competences in Education”, ένα διεθνές έργο που διεξήγε έρευνα για τη βελτίωση των δεξιοτήτων που θεωρούνται κλειδιά για τους μελλοντικούς πολίτες μέσω του θεάτρου στην εκπαίδευση. Η έρευνα και το υλικό που παρήχθη δημοσιεύτηκε σε δύο τόμους. Στον πρώτο τόμο παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας, ενώ στον δεύτερο τόμο (DICE Consortium, 2010b) περιλαμβάνονται παραδείγματα εφαρμογής του δράματος στην εκπαίδευση από τις συμμετέχουσες χώρες. Τα μέλη του DICE Consortium (2010a), σημειώνουν ότι οι μαθητές που συμμετέχουν τακτικά σε θεατρικές δραστηριότητες και δραστηριότητες θεατρικού παιχνιδιού στην εκπαίδευση, ανάμεσα σε άλλα, αξιολογούνται υψηλότερα από τους δασκάλους τους σε όλες τις πτυχές, αισθάνονται μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στην ανάγνωση και την κατανόηση εργασιών, νιώθουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στην επικοινωνία, είναι πιο πιθανό να αισθάνονται ότι είναι δημιουργικοί, τους αρέσει περισσότερο να πηγαίνουν στο σχολείο, είναι καλύτεροι στην επίλυση προβλημάτων, αντιμετωπίζουν καλύτερα το άγχος, είναι πιο ανεκτικοί προς τις μειονότητες και τους αλλοδαπούς, είναι πιο ενεργοί πολίτες, έχουν μεγαλύτερη ενσυναίσθηση, μπορούν να αλλάξουν την οπτική τους, είναι πιο καινοτόμοι, δείχνουν μεγαλύτερη αφοσίωση στο μέλλον τους και κάνουν περισσότερα σχέδια.
Βασικό ρόλο στο θεατρικό παιχνίδι διαδραματίζει το σώμα και κυρίως η έκφραση μέσω του σώματος. Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό του θεατρικού παιχνιδιού είναι η έλλειψη κειμένων και ο αυτοσχεδιασμός, ο διάλογος δημιουργείται από τους ίδιους τους παίκτες. Στον αυτοσχεδιασμό δεν υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ του «ηθοποιού» και του «κοινού», είναι ταυτόχρονα συμμετέχων και παρατηρητής (Idogho, J. A., 2013). Ο αυτοσχεδιασμός δημιουργεί αντί να ερμηνεύει κάτι δεδομένο, παράγει ιδέες, φτιάχνει σκηνές, ενισχύει τον αυθορμητισμό, επιτρέπει τη δοκιμή και την αποτυχία, ενδιαφέρεται τόσο για τη διαδικασία όσο και το αποτέλεσμα, διαχειρίζεται συμπεριφορές. Για να είναι επιτυχημένος θα πρέπει να στηρίζεται στην ομαδική δουλειά, στην εμπιστοσύνη προς τους συμπαίκτες, στη συγκέντρωση, την εγρήγορση στη σκέψη και στην αντίδραση, στην εμπιστοσύνη στα συναισθήματά μας και στη φαντασία μας (Γκόβας Ν., 2002).
Μία διαδεδομένη μορφή εφαρμογής του θεάτρου στην εκπαίδευση είναι το «δράμα διαδικασίας» (process drama), που αναφέρεται σε θεατρικές δραστηριότητες που στοχεύουν να υπερβούν τις βραχυπρόθεσμες ασκήσεις όπου κυριαρχούν οι δάσκαλοι. Το δράμα διαδικασίας επεκτείνεται με την πάροδο του χρόνου και χτίζεται από τις ιδέες, τις διαπραγματεύσεις και τις απαντήσεις όλων των συμμετεχόντων προκειμένου να προωθηθεί η κοινωνική, πνευματική και γλωσσική τους ανάπτυξη. Διαφέρει από τον αυτοσχεδιασμό, καθώς βασίζεται σε μια σειρά επεισοδίων ή ενοτήτων και επιτρέπει τη σταδιακή άρθρωση ενός πολύπλοκου δραματικού κόσμου με αποτέλεσμα να είναι πιο εκτεταμένο και επεξεργασμένο (Mages W., 2016 ).
Τέλος, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι στην αξιοποίηση του θεατρικού παιχνιδιού και των τεχνικών του είναι χρήσιμο να υπάρχουν πάντα τα στοιχεία α) της δημιουργίας, β) της παρουσίασης στις υπόλοιπες ομάδες γ) της ανταπόκρισης, όπου η παρουσίαση σχολιάζεται και ανατροφοδοτείται (Γκόβας Ν., 2002). Επίσης, αξίζει να τονίσουμε το σημαντικό ρόλο των εκπαιδευτικών-εμψυχωτών που χρησιμοποιούν το δράμα στις καθημερινές τους πρακτικές και τα χαρακτηριστικά που διαθέτουν. Είναι εκπαιδευτικοί που μπαίνουν στην τάξη ως δημιουργικά ανθρώπινα όντα και χτίζουν κοινότητες, που δίνουν στους/στις μαθητές/τριες φωνή στη μάθησή τους, έτοιμοι να αντιμετωπίσουν το αναπάντεχο, χωρίς να φοβούνται να πάρουν ρίσκα και να διαχειριστούν την αποτυχία.
Η παρούσα εργασία βασίστηκε στην ποιοτική μεθοδολογία, αποτελεί μία μελέτη περίπτωσης παίρνοντας στοιχεία από μία έρευνα δράσης. Σκοπός των ερευνητών/τριών δράσης είναι όχι μόνο να περιγράψουν και να κατανοήσουν την πραγματικότητα, αλλά αφού διαγνώσουν προβλήματα και δυσλειτουργίες να προβούν σε βελτίωση της πρακτικής τους. Υπό αυτή την έννοια ενστερνίζονται τον απελευθερωτικό σκοπό της έρευνας (Robson,2010:255). Ένα ποιοτικό ερευνητικό σχέδιο ξεκινάει από μία ιδέα, ένα πρόβλημα που προσπαθεί να κατανοήσει ο/η ερευνητής/τρια. Δική μας αφόρμηση αποτέλεσε το εξής πρόβλημα: «Πώς μπορούμε να αναπτύξουμε την κατανόηση των μαθητών/τριών στο μάθημα της γεωγραφίας μέσα από την ενεργή εμπλοκή τους και την επανασύνδεση τους με τον χώρο;». Ο τρόπος που επιλέξαμε είναι η χρήση του θεάτρου στην εκπαίδευση ως μέθοδο διδασκαλίας σε συνδυασμό με την κατευθυνόμενη διερεύνηση.
Συγκεκριμένα, η διδασκαλία εφαρμόστηκε σ’ ένα τμήμα της Ε΄ τάξης του Δ. Σχολείου Μάλεμε με 16 μαθητές/τριες στο εργαστήριο Ηλεκτρονικών Υπολογιστών. Αρχικά, οι μαθητές/τριες σε ομάδες έκαναν έρευνα στο διαδίκτυο, προκειμένου να συγκεντρώσουν πληροφορίες για μία χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης της προτίμησής τους σχετικά με τη σημαία, τη θέση της στον χάρτη, την πρωτεύουσα, το νόμισμα, εμβληματικά μνημεία, μουσεία, παραδοσιακά φαγητά, τραγούδια, συνήθειες, λογοτεχνικά έργα, συγγραφείς κ.λπ.. Με τις πληροφορίες που συγκέντρωσε κάθε ομάδα δημιούργησε ένα Power Point για τη χώρα. Στη συνέχεια, κάθε ομάδα σχεδίασε ένα ταξίδι που να περιλαμβάνει τέσσερις σταθμούς επίσκεψης στη συγκεκριμένη χώρα και κλήθηκε να ζωντανέψει μία σκηνή σε καθένα από τα τέσσερα μέρη που επέλεξε. Ως εργαλεία καταγραφής των απόψεων των μαθητών/τριών χρησιμοποιήθηκαν η παρατήρηση, το ερωτηματολόγιο και η συζήτηση προκειμένου να αποτυπωθεί η στάση/γνώμη τους για τον τρόπο διεξαγωγής του μαθήματος της γεωγραφίας με θεατρικό παιχνίδι.
3.1 Η Εφαρμογή του Θεάτρου στο εκπαιδευτικό σενάριο: «Ξενάγηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση»
Στην παρούσα διδασκαλία αξιοποιήθηκε το θεματικό δράμα, στο οποίο οι συμμετέχοντες μαθητές/τριες διαδραματίζουν ένα θέμα. Το εκπαιδευτικό σενάριο στη συγκεκριμένη περίπτωση είχε το θέμα: «Ξενάγηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση». Σκοπός του σεναρίου ήταν η γνωριμία και η διερεύνηση των πολιτισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε οι μαθητές/τριες να συνειδητοποιήσουν ότι η επαφή και η ουσιαστική γνωριμία των άλλων χωρών είναι το πρώτο βήμα προσέγγισης και κατανόησης των διαφορετικών πολιτισμών με απώτερο στόχο την επίτευξη της κοινωνικής συνοχής και της σύνθεσης του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Με την τεχνική «Ο χώρος σε τέσσερα τέταρτα» αξιοποιείται ένας ανοιχτός χώρος, οποίος χωρίζεται σε τέσσερα μέρη με τη χρήση υφασμάτων, σχοινιών κ.λ.π.. Στο συγκεκριμένο σενάριο ο χώρος, σύμφωνα με τη θεατρική σύμβαση, είναι μία χώρα της ευρωπαϊκής ένωσης και κάθε τέταρτο αντιπροσωπεύει έναν σταθμό στο ταξίδι στη χώρα αυτή. Οι μαθητές/τριες παίρνουν τον ρόλο του ξεναγού και του ταξιδιώτη. Παράλληλα, αξιοποιούνται κι άλλες τεχνικές του θεατρικού παιχνιδιού όπως ο αυτοσχεδιασμός, η παντομίμα, η παγωμένη εικόνα, η συγγραφή διαλόγου από την ομάδα.
Στην πρώτη φάση οι μαθητές σε ομάδες έκαναν έρευνα στο διαδίκτυο, δημιούργησαν μία παρουσίαση σε Power Point για τη χώρα και επέλεξαν τους τέσσερις σταθμούς που τους κατέγραψαν σε αντίστοιχο Φύλλο εργασίας. Στη δεύτερη φάση, οι μαθητές/τριες πήραν τον ρόλο του ξεναγού και του ταξιδιώτη και μπήκαν διαδοχικά σε κάθε τεταρτημόριο του χώρου, που αποτελούσε ένα σημείο εμβληματικό της χώρας για να δημιουργήσουν μία σκηνή, μία εικόνα από την επίσκεψή τους με τη συνδρομή της παντομίμας, του αυτοσχεδιασμού, της σωματικής έκφρασης. Η σημαία που άλλαζε κάθε φορά σηματοδοτούσε τη χώρα που παρουσιάζεται. Στη δημιουργία ατμόσφαιρας συνέβαλε και η μουσική (π.χ. μουσική-τραγούδια από την παρουσιαζόμενη χώρα) και η χρήση της εικόνας (φωτογραφίες από τα παρουσιαζόμενα μέρη-τοπία στο προβολικό μηχάνημα).
Η δραστηριότητα έκλεισε με μία παγωμένη εικόνα που οι μαθητές/τριες επέλεξαν να παρουσιάσουν από το ταξίδι τους. Η παγωμένη εικόνα αποσκοπεί να μεταφέρει ένα μήνυμα μέσω μιας εικόνας που δημιουργείται από σώματα των συμμετεχόντων, να συλλάβει γεγονότα στον παγωμένο χρόνο με στόχο τη βαθύτερη κατανόηση τους.
4. Αποτελέσματα-Συμπεράσματα
Η χρήση του δράματος στην εκπαίδευση χρησιμοποιήθηκε στη φάση της εμπέδωσης, όπου οι μαθητές/τριες κλήθηκαν να αξιοποιήσουν δημιουργικά την προηγούμενη φάση της διερεύνησης και συλλογής των πληροφοριών με στόχο να μάθουν μέσα από το βίωμα και να επικοινωνήσουν μέσα από τους ρόλους τους για να αντιμετωπίσουν ένα πρόβλημα της πραγματικής ζωής, τον σχεδιασμό ενός ταξιδιού. Από την ανατροφοδότηση μέσω του ερωτηματολογίου και τη συζήτηση που προέκυψε με τις ομάδες, διαπιστώθηκε ένας γενικός ενθουσιασμός. Οι μαθητές/τριες μίλησαν για ελευθερία/αυτενέργεια, φαντασία, έκφραση, διασκέδαση/χαρά/ικανοποίηση, δημιουργικότητα και περηφάνια.
Οι μαθητές/τριες στο σύνολό τους, όχι μόνο κινητοποιήθηκαν και ενεπλάκησαν ενεργά, αλλά χάρηκαν πραγματικά τη μαθησιακή διαδικασία. Χαρακτηριστικά ανέφεραν κάποιοι μαθητές:
«Ένιωσα πολύ όμορφα γιατί διασκεδάσαμε!»
«Ένιωσα τέλεια, μου άρεσαν όλα.»
«Μου άρεσε έτσι όπως έγινε το μάθημα με το θέατρο.»
«Ένιωσα χαρά και ελευθερία.»
«Ένιωσα χαρούμενη και ενθουσιασμένη.»
Το σύνολό των μαθητών/τριών μίλησε για μάθηση με διασκεδαστικό τρόπο και ένα μεγάλο μέρος τους μίλησε για καλύτερη κατανόηση.
«Είμαι χαρούμενη γιατί ήταν πολύ διασκεδαστικό και έμαθα πιο πολλά για διάφορες χώρες!»
«Ναι, (με βοήθησε) Μακάρι να γινόταν έτσι κάθε μάθημα!»
«Μας βοήθησε να καταλάβουμε, γιατί τα παρουσιάσαμε με τον δικό μας τρόπο.»
«Με βοήθησε πολύ (στην κατανόηση), μου άρεσε η παράσταση, ο χορός και οι εικόνες.»
«Όταν μπαίνεις στον ρόλο, τα καταλαβαίνεις καλύτερα.»
«Με βοήθησε (στην κατανόηση) έτσι όπως έπαιζα, που ήμουν ο χαρακτήρας (ρόλος).»
Συμπερασματικά, η χρήση του θεατρικού παιχνιδιού στην εκπαίδευση αποτελεί διέξοδο προς τη γνώση μέσω της εμπειρίας και του βιώματος, εμπλουτίζει τη διδασκαλία μας και τη φέρνει κοντά σε καταστάσεις της πραγματικής ζωής. Μέσα από το θεατρικό παιχνίδι το παιδί μαθαίνει αβίαστα χωρίς να χρειάζεται να αποστηθίζει όγκους πληροφοριών, καθώς συνδιαμορφώνει τη διδασκαλία, εκφράζει τον συναισθηματικό του κόσμο, ανακαλύπτει, διευρύνει τους ορίζοντες του, καλλιεργεί τη δημιουργικότητά του και την κριτική του σκέψη.
Κλείνοντας ευχόμαστε και ελπίζουμε ότι με τη σύντομη αυτή παρουσίαση οι δάσκαλοι/ες θα εμπνευστούν ώστε να χρησιμοποιούν περισσότερο το δράμα και θεατρικό παιχνίδι ως μέσο διδασκαλίας και μάθησης, ώστε να εμπλουτίσουν τους προκαθορισμένους και συχνά περιορισμένους στόχους του Προγράμματος σπουδών.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΛΛΗΝΌΓΛΩΣΣΗ
Γκόβας, Ν. (2002). Για ένα νεανικό, δημιουργικό θέατρο. Ασκήσεις, παιχνίδια, τεχνικές. Ένα πρακτικό βοήθημα για εμψυχωτές θεατρικών ομάδων και εκπαιδευτικούς. Εκδόσεις Μεταίχμιο.
Θεολόγη, Β. (2019). Θεατρική αγωγή και Ειδική Εκπαίδευση. Διπλωματική εργασία. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών.
Κουρετζής, Λ. (2018). Από το θεατρικό παιχνίδι στην οργανωμένη παράσταση. Και το θεατρικό παιχνίδι στην παράσταση θεάτρου για παιδιά. Εκδόσεις Ταξιδευτής.
Λενακάκης, Α. (2013). Η μορφοπαιδευτική αξία του παιχνιδιού και του θεάτρου στην εκπαίδευση. Στο: Γραμματάς, Θ. (επιμ.), Το Θέατρο ως μορφοπαιδευτικό αγαθό και καλλιτεχνική έκφραση στην Εκπαίδευση και την Κοινωνία. Διδακτικό Εγχειρίδιο στο πλαίσιο του Προγράμματος «Θαλής». Αθήνα: ΕΚΠΑ, σσ. 58-77.
Robson, C. (2010). Η έρευνα του πραγματικού κόσμου (Β. Νταλάκου & Κ. Βασιλικού, Μεταφρ., 2η εκδ.). Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
DICE Consortium (2010a). The DICE has been cast: Research findings and recommendations on educational theatre and drama. DICE: Drama Improves Lisbon Key Competencies. Aνακτήθηκε στις 18-3-24 από το Policy Paper long.pdf (dramanetwork.eu)
DICE Consortium (2010b). Making a world of difference: A DICE resource for practitioners on educational theatre and drama. DICE: Drama Improves Lisbon Key Competencies. Aνακτήθηκε στις 18-3-24 από το Education Resource long.pdf (dramanetwork.eu)
Idogho, Joseph Agofure (2013). Drama/Theatre in Education and Theatre as an Academic Discipline: A Question of Nomenclature, Techniques and Effect. Arrev Ijah Vol.2 (3).
Lambert D., Morgan J., (2010) Teaching geography 11-18: A conceptual approach. Aνακτήθηκε στις 18-3-24 από το Teaching Geography 11-18: a Conceptual Approach – David Lambert, John Morgan – Βιβλία Google.
Mages, W. (2016). Educational Drama and Theatre: Paradigms for Understanding and Engagement. R&E-SOURCE http://journal.ph-noe.ac.at Open Online Journal for Research and Education Special Issue #5, September 2016, ISSN: 2313-1640.