“Θεατρικό Παιχνίδι” η Διά βίου Μάθηση

ISSN:1792-2674

Λάκης Κουρετζής, Παιδαγωγός-Σκηνοθέτης, Επίτιμος Διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών

“Θεατρικό Παιχνίδι” η Διά βίου Μάθηση

Περίληψη

Ο συγγραφέας του άρθρου υποστηρίζει ότι το περιεχόμενο της Διά βίου Μάθησης είναι το Θεατρικό Παιχνίδι. Αναφέρει σχετικές έρευνες που έγιναν πρόσφατα, οι οποίες αποδεικνύουν πως οι στόχοι των προγραμμάτων Διά βίου Μάθησης αφορούν στη βελτίωση των ατόμων σε επίπεδο “γενικών γνώσεων” (γνώσεων, στάσεων, δεξιοτήτων) και στην “προσωπική τους ευχαρίστηση” αγγίζοντας το ποσοστό του 78%. Αυτές, ακριβώς, οι ανάγκες, υποστηρίζει ο συγγραφέας του άρθρου, μπορούν να καλυφθούν μέσα από το θεατρικό παιχνίδι και ειδικότερα μέσα από Παιδαγωγική Θεάτρου, όρος ιδιαίτερα οικείος για όσους εργάζονται στις διάφορες βαθμίδες της Εκπαίδευσης. Ο ίδιος περιγράφει μια άτυπη μορφή “Δια βίου μάθησης” που εφαρμόζει εδώ και 20 χρόνια σε ομάδες που έχουν συσταθεί με πρωτοβουλία των ενδιαφερομένων σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, όπου οι συμμετέχοντες επιμορφώνονται “Δια βίου” στην Παιδαγωγική Θεάτρου και στο Θεατρικό Παιχνίδι.

Το ‘Θέατρο της Ημέρας’ στην Αθήνα, που συνδημιούργησε με την Ανδρομάχη Μοντζολή (1992), συγκεντρώνει ουσιαστικά την έρευνα, την πρακτική και τη διδασκαλία της Μεθόδου του Θεατρικού Παιχνιδιού και απ’ όπου εκπορεύονται όλες οι σχετικές δραστηριότητες. Στεγάζει τη μοναδική σχολή – εργαστήρι με τριετείς σπουδές για το θεατρικό παιχνίδι, καθώς και το Κέντρο Έρευνας και Μελέτης Παιδαγωγικής Θεάτρου και Θεατρικού Παιχνιδιού.

Ο συγγραφέας διαπιστώνει πως η παιδική ηλικία είναι είδος προς εξαφάνιση αναφέροντας τους λόγους.

Λέξεις κλειδιά: Θεατρικό Παιχνίδι, Διά βίου Μάθηση, Παιδαγωγική Θεάτρου, ‘Θέατρο της Ημέρας’

Résumé

L’auteur de l’article affirme que le fondement de « l’Apprentissage pour la Vie » est le Jeu théâtral. Il rapporte les enquêtes qui ont eu lieu récemment à ce sujet, qui prouvent que les objectifs de ceux qui suivent le programme « l’Apprentissage pour la Vie » sont, dans une proportion de 78 %, l’amélioration de leurs connaissances générales et de leur épanouissement personnel.

Ce sont exactement ces besoins, selon l’auteur de l’article, qui peuvent être couverts par le Jeu théâtral. La pédagogie du théâtre. Particulièrement pour ceux qui travaillent aux différents niveaux de l’éducation.

Il décrit une forme atypique « d’Apprentissage pour la Vie» qu’il applique depuis vingt ans avec des équipes qui ont été fondées à l’initiative de ceux qui s’y intéressaient dans diverses villes de Grèce, où les participants sont formés « pour la Vie », à la pédagogie du théâtre et au Jeu théâtral. Le Théâtre Imera à Athènes, qu’il a créé avec Andromaque Montzoli en 1992, rassemble fondamentalement la recherche, la pratique, et l’enseignement de la méthode du Jeu théâtral, et en propage les activités. Il abrite la seule école de ce genre (atelier-école), en trois années, ainsi que le Centre de recherche et d’études de la pédagogie du théâtre – Jeu théâtral. L’auteur constate que l’âge d’enfance est en voie de disparition, et il en donne les causes.

Mots Cl és: Le Jeu théâtral, L’Apprentissage pour la Vie, Pédagogie du theater, Théâtre Imera

Θεατρικό Παιχνίδι η «Διά βίου Μάθηση»: Θέαση και δράση

Αυτό θα έπρεπε να είναι το περιεχόμενο της «Διά βίου Μάθησης». Η κατάκτηση της Γνώσης «δια του ‘παίζειν’». Του «παίζειν» που αποτελεί τέρψη, τέρψη ηδονής και τέρψη γνώσης.

Δια της «θέασης» ο άνθρωπος γνωρίζει και μέσω της δράσης δημιουργεί, ποιεί και χαίρεται. Όμως μας κατευθύνουν φόβοι και φοβίες … Τί είδους «μάθηση» ωστόσο μπορεί να προκύψει και ποια απόδοση να έχει, διακατεχόμενη από φόβους και φοβίες; Στείρες απομνημονεύσεις, τεχνολογικούς αυτοματισμούς, λογιστική αριθμητική, δίχως ίχνος «λυρικών μαθηματικών» που οδηγούν στο «άρα» της ευαισθησίας. Εκείνο το «άρα» που διπλασιάζει την ικανότητα ν΄ απολαμβάνεις τη ‘Ζωή’ και το πραγματικό νόημα της ‘Ελευθερίας’, όπως διαπίστωνε κι ο Οδυσσέας Ελύτης, ήδη, από το τέλος του περασμένου αιώνα στο δοκίμιό του «Η μέθοδος του άρα». Ο δάσκαλος πρέπει να είναι καλλιτέχνης που αγαπά βαθιά την τέχνη του (…), να μην τρέμει πως θα χάσει το ξεροκόμματό του (…), έγραψε ο Άντων Παύλοβιτς Τσέχοφ σ΄ ένα γράμμα του προς τον Γκόρκι.

Πέρασε ο 20ος αιώνας, συμπληρώσαμε κιόλας την πρώτη δεκαετία του 21ου και νιώθω ότι η ‘Ευαισθησία’, η ‘Αίσθηση’ και η ‘Αισθητική’ είναι άστεγες και περιττές σε όλες τις μορφές και τα επίπεδα της Μ ά θ η σ η ς. Ό, τι καλλιεργεί και διευρύνει την αισθητική διαμόρφωση της ύπαρξης, τη νοόσφαιρα, την κριτική και συμβολική σκέψη, τη συναισθηματική λογική και τη συγκινησιακή νοημοσύνη είναι ‘απόβλητο’ απ’ όλους τους «σχεδιασμούς» και την εφαρμογή προγραμμάτων «μάθησης». Πώς μπορεί να υπάρξει ανθρώπινος βίος, πώς μπορεί να καρποφορήσει, να λάβει «ανθρώπινη» υπόσταση δίχως αίσθηση των πέντε αισθήσεων, της καλλιέργειας των υποκειμένων της επαφής και της συνύφανσης με τις Τέχνες και τις πολιτιστικές – πολιτισμικές αξίες;

Ο φόβος απαξίωσης του αντικειμένου εργασίας από τις νέες τεχνολογίες, η εργασιακή και κοινωνική ανασφάλεια, το κενό που παρουσιάζει το πολιτισμικό κι εκπαιδευτικό περιβάλλον, δημιουργεί σε μεγάλο μέρος του ανήλικου και ενήλικου πληθυσμού την ανάγκη να καλύψουν άλλοτε με τυπικό κι άλλοτε με άτυπο τρόπο τα όποια κενά δημιουργεί η παρούσα κατάσταση που επικρατεί στην εποχή μας. Μια περίεργη εποχή όπου η βαναυσότητα και η πρόοδος συμπορεύονται και συνεξελίσσονται.

Απ’ ό, τι δείχνουν σχετικές έρευνες και επιστημονικές αναλύσεις του φαινομένου (στην εποχή μας οι αναλύσεις ευδοκιμούν, η ‘σύνθεση’ πάσχει) οι ανάγκες που επιβάλλουν τη «Διά βίου Μάθηση» λχ δεν είναι μόνο η κάλυψη και ο «εκσυγχρονισμός» κάποιων επαγγελματικών κενών. Πρόσφατη έρευνα που έγινε στο πλαίσιο σχεδιασμού ενός νέου μοντέλου που στόχο έχει να προσαρμόσει την Ελληνική πραγματικότητα με την Ευρωπαϊκή, συνάγονται ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία από τα οποία μπορούν να προκύψουν χρήσιμα συμπεράσματα και συν-θέσεις. Αποδεικνύουν ποιοι είναι οι στόχοι όσων παρακολουθούν προγράμματα «δια βίου μάθησης». Το 52% δήλωσε ότι το κάνει αυτό για να βελτιώσει τις «γενικές γνώσεις», ενώ το 26% για «προσωπική ευχαρίστηση». Για ένα ποσοστό, δηλαδή, 78% στόχος δεν είναι αποκλειστικά η βελτίωση της εργασιακής του απόδοσης. Δεν είναι μόνο επαγγελματικοί και τεχνολογικοί οι λόγοι. Τα στοιχεία που αναφέρονται προέρχονται από έρευνα την εταιρίας Public issue για λογαριασμό του Υπουργείου Παιδείας [1].

Ίσως δίχως ιδιαίτερες προσπάθειες οι άνθρωποι αυτοί να έχουν κατανοήσει ότι η βελτίωση του ψυχικού και του πνευματικού τους επιπέδου, η διεύρυνση και η ανακάλυψη των δημιουργικών δυνατοτήτων, η καλλιέργεια των αισθήσεων και του πνεύματος επιφέρει μια προσωπική ανθοφορία με δυναμική επίδραση στο επαγγελματικό και προσωπικό πεδίο. Μια μορφή αυτοβελτίωσης.

Στο σημείωμά μου αυτό θα ήθελα να αναφερθώ, για λίγο, ιδιαίτερα στο περιεχόμενο της Διά βίου Μάθησης που αφορά τους εκπαιδευτικούς:

Τι θα μπορούσε να περιλαμβάνει αυτή η «δια βίου μάθηση» ώστε να προσφέρει παιδαγωγική-επαγγελματική επάρκεια; Και εκτός του «τι», «πώς» είναι δυνατό να προσφέρεται αυτή η “μάθηση” σε ένα Δάσκαλο-Νηπιαγωγό-Καθηγητή; Να είναι «μάθηση» που θα διογκώνει περισσότερο το θεωρητικό σκέλος της παιδαγωγικής πράξης ή βιωματική εμπειρία ικανή να μετατρέψει το ιδεατό σε νοητό, μέσω της πράξης, της συνεργατικής μάθησης, της Σχεσιοδυναμικής της Ομάδας της έρευνας και της αυτενέργειας; Έστω και μία βιωματική εμπειρία της ευαισθητοποίησης και της αισθητοποίησης του μαθήματος; Ίσως εμπειρία που θα προσφέρει τη γνώση, τον τρόπο χρήσης-αξιοποίησης ‘εργαλείων’ που θα διευρύνουν τους μεθοδολογικούς κι επικοινωνιακούς κώδικες δασκάλου-μαθητή, πομπού και δέκτη; Εκτός από τα επιμέρους «μαθήματα», χρειάζεται άραγε να διαμορφωθεί ένα «Διαμάθημα» -ένας τρόπος, δηλαδή, που να συνδέει όλα τα μαθήματα -ή κάποιο μάθημα- με τις τέχνες; Μια μέθοδο δυναμικής εξίσωσης της προσλαμβάνουσας μάθησης με την ανακάλυψη της γνώσης των αναγκών και το ενδιαφέρον του πολιτισμικού περίγυρου, ίσως;

Εδώ και 20 περίπου χρόνια ασχολούμαι με μια άτυπη μορφή «Διά βίου Μάθησης» με ομάδες ενηλίκων που έχουν συγκροτηθεί με πρωτοβουλία των ιδίων, με σκοπό τη μύηση, ευαισθητοποίηση, εκπαίδευσή τους στην Παιδαγωγική Θεάτρου-το Θεατρικό Παιχνίδι και τις διαστάσεις του.

Το ‘Θεατρικό Παιχνίδι’ έχει όλα τα στοιχεία για να λειτουργήσει ως «Διαμάθημα», ικανό να «δώσει» και να «πάρει» σε όλα τα μαθήματα, σε όλη την παιδαγωγική/εκπαιδευτική– διδακτικο/μαθησιακή διαδικασία. Έτσι διαμορφώνεται ο δάσκαλος-εμψυχωτής ικανός να καταστήσει κάτι ευαίσθητο, ν΄ απευθυνθεί όχι μόνο στο μαθητή αλλά και στο παιδί που υπάρχει μέσα σε κάθε μαθητή, στην αληθινή φύση του ανθρώπου, κι όχι μόνο στην «ιδιότητα». Έτσι ο ίδιος ο ενήλικας θα ξαναβρεί το παιδί που υπάρχει μέσα του. Μόνο έτσι είναι δυνατόν να αποκτηθεί «επαγγελματική επάρκεια», ικανή να παράγει ουσιαστικό έργο. Σήματα εύληπτα- ευάγωγα αναγνωρίσιμα ικανά να μετατρέπουν το «αόρατο» σε ορατό, τη μάθηση σε γνώση και τέρψη, την επικοινωνία σε συν-εργασία, συν-κίνηση, έκφραση, δράση, στάση ζωής. Στις ομάδες αυτές συμμετέχουν εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων, θεατρολόγοι, γονείς και όσοι άλλοι ενδιαφέρονται να γνωρίσουν την διά του Θεάτρου παίδευση. Να εμπλακούν στο μυστήριο του Θεατρικού φαινομένου και μέσω του Θεατρικού Παιχνιδιού να βελτιώσουν και να καλλιεργήσουν τα ψυχικά, σωματικά, πνευματικά αλλά και επαγγγελματικά πεδία που διαβιώνουν. Στην Αθήνα λειτουργεί, από το 1987, το εργαστήριο- η Σχολή Παιδαγωγικής Θεάτρου & Θεατρικού Παιχνιδιού, της Εταιρίας Καλλιτεχνικής και Παιδευτικής Θεατρικής Έκφρασης του Θεάτρου της Ημέρας. Στη Λάρισα, εδώ και δεκαοκτώ χρόνια, το εργαστήριο της Ομάδας Παιδαγωγικής Εμψύχωσης «Έκφραση», στην Πάτρα (δεκατέσσερα χρόνια) το εργαστήριο της Ομάδας «Διά του Θεάτρου». Στο Ηράκλειο της Κρήτης δώδεκα χρόνια, τώρα, λειτουργεί η Ομάδα Παιδαγωγικής Θεάτρου Κρήτης και Παράρτημα της Σχολής της Αθήνας. Τέλος στο Βόλο πριν δύο χρόνια άρχισε να λειτουργεί η Ομάδα πρωτοβουλίας καλλιτεχνών Βόλου.

Οι ομάδες αυτές δεν λειτουργούν αποκλειστικά στον επαγγελματικό τους μόνο χώρο. Αναπτύσσουν ευρύτερες δράσεις, συνεργαζόμενες με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, διάφορους πολιτιστικούς φορείς, εκπαιδευτήρια, συλλόγους, φιλανθρωπικά σωματεία, τη UNICEF κ.λ.π., τις περισσότερες φορές εθελοντικά. Ιδιαίτερη βοήθεια, επίσης, προσφέρουν σε παιδιά ΑΜΕΑ, αλλοδαπούς και παιδιά μειονοτήτων.

Ανήκω σε εκείνους που διαπιστώνουν ότι η ‘παιδική ηλικία είναι είδος προς εξαφάνιση’ σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Δεν εννοώ με αυτό πως θα πάψουν να υπάρχουν παιδιά (ηλικιακά), απλά ότι τα παιδιά που θα υπάρχουν θα είναι παιδιά μικρομέγαλα, δίχως ‘ηλικία’. Δεν θα έχουν προλάβει να ζήσουν τη ‘μυθική ηλικία της ανθρωπότητας’, που είναι η παιδική ηλικία όλων των λαών της γης. Μικρής ηλικίας παιδιά βγαίνουν στην «αγορά», στις διαφημίσεις, γίνονται τηλεοπτικά είδωλα, δημιουργούν αξιακά πρότυπα για άλλα παιδιά. Ίσως και για πολλούς γονείς, ανεξαρτήτως επαγγέλματος και ηλικίας. Παιδιά δίχως παιδικότητα. Παιδιά τα οποία έχουν «βιαστεί» ν’ αποβάλλουν πρόωρα τα όσα η ‘παιδική τους ηλικία’ εμπεριέχει. Κι αυτό γιατί τα παιδιά, ενάντια στους φυσικούς και βιολογικούς ρυθμούς ανάπτυξης, τα έχουμε βάλει στην «πρίζα»ώστε να «μεγαλώσουν» γρήγορα-γρήγορα, να αποκτήσουν επαγγελματικό προσανατολισμό, «κατάρριψη», ώστε να είναι σε θέση, γρήγορα, να μπουν στην αρένα της κοινωνίας της αγοράς, της σκληρής ανταγωνιστικότητας. Κι επιπλέον φιλοδοξούμε για τα παιδιά να γίνουν «πολιτισμένα», παρακολουθώντας «καλλιτεχνικά γεγονότα», να οργανώνουν «πολιτιστικές εκδηλώσεις», να γίνουν δηλαδή «πολιτισμένοι» προτού να γίνουν ‘άνθρωποι- ανθρώπινοι’. Αδιαφορώντας για τον ψυχικό, αισθητικό, συναισθηματικό, πολιτισμικό τους αναλφαβητισμό. Δεν αρκεί να καλύπτουμε μόνο τον «μαθησιακό», γνωστικό αναλφαβητισμό. Υπάρχουν κι άλλα είδη αναλφαβητισμού που ανάγκη μέγιστη επιβάλλει να καλυφθούν. Γεγονός που δεν αφορά μόνο στα παιδιά μα και στους ενήλικες. Πώς; Χρειαζόμαστε νέους τρόπους έκφρασης, επικοινωνίας, «μάθησης». Αν δεν υπάρχουν, πρέπει ίσως να τους δημιουργήσουμε. Μπορεί βεβαίως να υπάρχουν κι εμείς να κοιτάμε αλλού….Ας ατενίσουμε, λοιπόν, την πραγματικότητα καλύτερα.

Μια μέρα σ΄ ένα σχολείο, κατά τη διάρκεια ενός Θεατρικού Παιχνιδιού ακούστηκε η λέξη «αλαζονεία». Ένα παιδί της πέμπτης τάξης με ρώτησε τι είναι «αλαζονεία». Φάνηκα διστακτικός … «Δεν ξέρω ακριβώς», του είπα «θα προσπαθήσω να μάθω όμως» και ρώτησα τα παιδιά.

Το παιδί έμαθε πολύ γρήγορα. Ήταν κάτι που το προκαλούσε. Έψαξε, ερεύνησε, έμαθε. Μια μέρα μετά ήρθε και μας το είπε. Άνοιξε ολόκληρη συζήτηση. Η συζήτηση μετατράπηκε σε δρώμενο.

Δεν θέλω να θεωρητικοποιήσω την πραγματικότητα. Δεν μπορώ όμως και να την αγνοήσω.

Το Θεατρικό Παιχνίδι δεν είναι εισαγόμενο είδος, δεν αντιγράφει, ούτε απομιμείται ξένα πρότυπα και μεθόδους. Δεν αποτελεί συνονθύλευμα «όρων» και «ορολογιών» αδιευκρίνιστων και πολυχρησιμοποιημένων, εύχρηστων θεωρητικά, δύσχρηστων πρακτικά να κατανοηθούν και να εφαρμοστούν. Στην εποχή μας υπάρχει «εισαγόμενη» κι εγχώρια τροποποιημένη πανσπερμία «όρων», «ορολογιών», «οριοθετήσεων», προσδιορισμών που δημιουργούν σύγχυση, επιφανειακή επιστημοσύνη, κι εμπλοκές στην παραγωγή αληθινού έργου. Δίνουν την εντύπωση για κάτι περισπούδαστο, πρωτόγνωρο, πρωτογενές. Υπάρχει ανάγκη αποσαφηνίσεων, διευκρινήσεων των «όρων». Το περιεχόμενο τους δεν είναι σαφές. Αποπροσανατολίζει κι ενδεχομένως (στερούμενο πρακτικών εφαρμογών) είναι άσχετο με τις πραγματικές ανάγκες. Συρρικνώνει τα πεδία διοχέτευσης της δυναμικής που δύναται να έχει το Θεατρικό Παιχνίδι -η δια του θεάτρου παίδευση. Μετατρέπει σε ΄΄γνωστική΄΄, ΄΄μαθησιακή΄΄, ΄΄διδακτική΄΄ μια διαδικασία ελεύθερης έκφρασης α ι σ θ η τ ο π ο ί η σ η ς, δημιουργικής ανάπλασης όχι μόνο των μορφών, αλλά και του περιεχομένου. Μετατρέπει μια διαδικασία ‘πράξης’ και ‘δράσης’ που αποβλέπει στο ‘επέκεινα’, σε μια τυποποιημένη, προυστουραλιστική, ενίοτε πληκτική ΄΄διδασκαλία΄΄ περί θεάτρου, περιορίζοντας τις διαστάσεις του, πλαστικοποιώντας την ουσία της παιδευτικής τους υπόστασης, σε ΄΄μάθημα θεατρικής΄΄ -στην ουσία- σκηνικής αγωγής. Αλλοίμονο εάν το ΄΄Θεατρικό φαινόμενο΄΄ περιορίζεται μόνο -είναι ό,τι γίνεται μέσα σ΄ένα ΄΄κουτί΄΄ που λέγεται ΄΄σκηνή΄΄ – ΄΄πατάρι΄΄ – ΄΄εξέδρα΄΄. Το ‘Θεατρικό Παιχνίδι’ στηρίζεται σε 4 πυλώνες:

Σωματική έκφραση
Η γλώσσα του σώματος
Αισθησιοκινητική – Ψυχοδυναμική της ανθρώπινης συμπεριφοράς
Ανακάλυψη της αίσθησης των πέντε αισθήσεων. Πρόκειται για την Λογική τέχνης και τεχνική της αίσθησης.
Εξωτερίκευση – Εξεικόνιση συναισθημάτων
Αίσθηση της κίνησης – Χωρο-σωματικότητα
Η κίνηση που αποκτάει αίσθηση και μετά βάλλεται σε γνώση.

2. Διαδικασία αναπαράστασης

Τι ακριβώς συμβαίνει; Τι ΄΄αναπαριστάνει΄΄ κάποιος όταν ΄΄παριστάνει΄΄ κάτι;
Γιατί;
Ανάπτυξη της συμβολικής σκέψης, του κριτικού στοχασμού
Συναισθηματικές και μνημονικές ανασύρσεις
Μετατροπή του ΙΔΕΑΤΟΥ-ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟΥ σε ΝΟΗΤΟ, μέσω μιας Αναπαραστατικής δράσης
Στην διαδικασία της Αναπαράστασης δεν περιγράφεις την Αίσθηση. Τη βιώνεις, την καθιστάς παρούσα

3. Ομάδα -Κοινωνικό σύνολο

Βασική προϋπόθεση για να υπάρχει Θεατρικό Παιχνίδι είναι η Ομάδα. Όπως για να υπάρχει ΄΄παράσταση΄΄ χρειάζονται θεατές – Σχολείο να υπάρχουν μαθητές
Δημιουργία ομαδικού πνεύματος. Τότε που το ΕΓΩ συναντά το ΕΣΥ και γίνεται ΕΜΕΙΣ
Η ποιότητα των σχέσεων των μελών μιας ομάδας – Η Σχεσιοδυναμική των ομάδων.
Η δυναμική των συλλογικών ενεργειών
Τότε που το υποκείμενο αποκτάει συνείδηση της υποκειμενικότητας του, προβάλλοντας αυτήν την “υποκειμενικότητα” στην “αντικειμενικότητα” μιας πραγματικότητας, που αποτελούν οι άλλοι
Η ανακάλυψη του “οικείου μήκους” (κατά τον Αριστοτέλη)
Η αισθητική των ανθρώπινων σχέσεων

4. Ο Εμψυχωτής

Καθιστά κάτι ευαίσθητο
Μετατρέπει το αρνητικό σε θετικό
Διαχειρίζεται κρίσεις
Αξιοποιεί και ενθαρρύνει ατομικές ή ομαδικές δημιουργικές απόπειρες
Αισθητοποιεί την διδασκαλία
Καθιστά τερπνή και γοητευτική την διδακτική διαδικασία
Είναι ένας ΄΄καλλιτέχνης΄΄ – ΄΄μαέστρος΄΄ – στοχαστής
Ένας διάφανος άνθρωπος
Αυτά τα λίγα ως απλά αποδέκτες μιας απέραντης περιοχής. Οι πυλώνες που πάνω τους στηρίζεται το Θεατρικό Παιχνίδι συγκροτούν την δομή και τις τεχνικές του. Η δομή του θεατρικού παιχνιδιού αποτελείται από 4 φάσεις και άπειρες τεχνικές που προέρχονται απ΄ όλες τις τέχνες. Ενδεικτικά:

Α΄ Φάση: Φάση της “απελευθέρωσης”. Στάδιο ευαισθητοποίησης και συγκρότησης ομάδας.

Διευκόλυνση για το ξεπέρασμα δυσκολιών, επιφυλάξεων, δειλίας, έμφυτων συστολών.
Έντονη αισθησιοκινητική δράση κι επικοινωνία.
Β΄ Φάση: Φάση της “αναπαραγωγής”. Το παιχνίδι των ρόλων.

Περιβάλλον – μύθος – ρόλος ή μύθος – περιβάλλον – ρόλος ή ρόλος – μύθος – περιβάλλον.
Ο χρόνος – ο χώρος, η έννοια της χρονοχρονικότητας.
Αποδοχή – επιλογή και σύνθεση προτάσεων των μελών της ομάδας.
Διαδικασία μορφοποίησης – Δημιουργία δρώμενου.
Απο το “φανταστικό” στο πραγματικό.
Απο το “πραγματικό” στο φανταστικό.
Ευκαιρίες για την καλλιέργεια και ανάπτυξη της Γλώσσας, του προφορικού λόγου
Δομή – Αποδόμηση – Αναδόμηση (σύνθεση).
Γ΄ Φάση: “Σκηνικός” Αυτοσχεδιασμός.

Δρώμενα
Εικόνες
Εικονίδια
Ταχυδράματα
Προσωπικές εμπειρίες που λαμβάνουν
“Σκηνική” μορφή.
Με κίνηση κι εκφωνούμενο λόγο.
Με κίνηση δίχως λόγο εκφωνούμενο.
Στην κρίση του δασκάλου – Εμψυχωτή και των αναγκών της ομάδας μπορούν την ίδια ή άλλη μέρα να προχωρήσουν στην Δ΄ Φάση, αλλιώς το θεατρικό παιχνίδι ολοκληρώνεται με τη Γ΄ Φάση.

Δ΄ Φάση: Φάση πολλαπλών επεξεργασιών.

Σύνδεση με διδακτικά αντικείμενα.
Projects (Σχέδια δράσης)
Καταγραφή κειμένου
Εικαστική απεικόνηση
Σχόλια και προτάσεις
Το “μαγικό εάν” (εάν δεν συνέβαιναν έτσι τα πράγματα ή κάποιο γεγονός, αν έπρεπε αυτά που έγιναν, τί θα συνέβαινε;)
Γιατί; Γιατί το κάναμε αυτό;
Γιατί παίξαμε έτσι;
Αν ξαναρχίζαμε πάλι απο την αρχή.
Ένα θεατρικό παιχνίδι δεν τελειώνει ποτέ. Μόλις ένα θεατρικό παιχνίδι τελειώσει ένα άλλο αρχίζει. Η μέθοδος του θεατρικού παιχνιδιού εφαρμόζεται συχνά σε όσους εξασκούν κάποιο επικοινωνιακό επάγγελμα ή θέλουν να βελτιώσουν τους επικοινωνιακούς τους κώδικες. Θεατρικά παιχνίδια γίνονται σε στελέχη επιχειρήσεων, εργαζομένους σε θέσεις που επικοινωνούν με το κοινό, σε φορείς που εφαρμόζουν προγράμματα επαγγελματικού προσανατολισμού, τουριστικών επιχειρήσεων, σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό Νοσοκομείων και ιδρυμάτων που φιλοξενούν ή νοσηλεύουν παιδιά, κ.τ.λ. Το θεατρικό παιχνίδι έχει τη δυνατότητα διαρκούς επικαιροποίησης που προέρχεται από τη διαχρονικότητα των ανθρώπινων αναγκών, προβλημάτων και επιθυμιών, που μέσα σ΄ αυτό βρίσκουν τρόπους έκφρασης κι απόθεσης. Ενέχει το στοιχείο της συνεχούς ανανέωσης, αφού ένα θεατρικό παιχνίδι σπάνια επαναλαμβάνεται. Οι τεχνικές, οι ασκήσεις του, οι δράσεις του, δεν είναι ποτέ ίδιες αφού ακολουθούν τους αστάθμητους Ψυχικούς παράγοντες των μελών της ομάδας. Μια από τις πηγές που αντλεί τα μέσα και τις τεχνικές που χρησιμοποιεί, προέρχεται από τη θεωρία των ΄΄Ανατροπών΄΄ καθώς και από τις θεωρίες των ΄΄Χορδών΄΄ και κυρίως των ΄΄Παιγνίων΄΄.

Είναι μια διαρκής διαδικασία δομής-αποδόμησης-σύνθεσης. Δημιουργεί συλλογικές ευαισθησίες, είναι μέσο επικοινωνίας καθώς μέσα από συναισθήματα προκύπτουν οι ρόλοι, τα θέματα, οι “καταστάσεις” που π α ί ζ ο ν τ α ι με αίσθηση.

Ο ρόλος που παίζεται, η λέξη που παίζεται, η αίσθηση που λαμβάνει σχήμα και μορφή φορτίζεται και καθώς είναι έτσι φορτισμένη, φωτίζει. Η ομάδα πλάθει, υφαίνει, διαλευκάνει το Μύθο, την ίντριγκα, τον καμβά που πάνω του θα τοποθετηθούν σχήματα, πρόσωπα, φωτοσκιάσεις. Σκέψεις και συναισθήματα που έχουν υφανθεί από όνειρα και επιθυμίες των ατόμων. Το θεατρικό παιχνίδι μας βοηθάει στην ενότητα του “είναι” σε εσωτερικούς χώρους και χρόνους. Μας οδηγεί σ΄ επίπεδα αυτογνωσίας, περισυλλογής, αυτορύθμισης, αυτοβελτίωσης.

Προσοικειώνει την τέχνη του θεάτρου στην ολότητά της, όχι αποκλειστικά, αναγκαστικά στην σκηνική της μορφή. Χωρίς να την αποκλείει, δεν την επιβάλλει, δεν την εξαναγκάζει. Κινείται στις αέναες σφαίρες του θεατρικού φαινομένου, εκεί όπου συναντά τις παιδευτικές, ψυχολογικές, κοινωνικές αισθητικές διαστάσεις του. Γι΄ αυτό το θεατρικό παιχνίδι, όπως και το θέατρο, είναι πάντα επίκαιρο. Διαχρονικό αλλά και απροσδόκητο. Το θεατρικό παιχνίδι είναι ακόμα κι ένας τρόπος ν΄αποδιώξουμε την πλήξη από τη ζωή, την τάξη του σχολείου. Από τις αίθουσες όπου διεξάγεται η “Διά βίου Μάθηση”. Παράγει εκ-πλήξεις και μυστήριο. Είναι ικανό να δημιουργεί εκμεταλλευόμενο το “τυχαίο” – αφού η “τύχη” και η αναγκαιότητα είναι οι δύο κύριες δυνάμεις που καθορίζουν τη Ζωή. Το μονοδιάστατο, το μονοσήμαντο, η μηχανιστική σκέψη, η αδυναμία αναπαραγωγικής συμβολικής σκέψης, μέσω του θεατρικού παιχνιδιού αμβλύνονται. Όσοι συμμετέχουν σ’ αυτό ανακαλύπτουν κι άλλους τρόπους, στάσεις, αξίες. Φτάνουν στο σημείο να ‘νιώθουν’ με το Νου και να ‘σκέπτονται’ με τις Αισθήσεις.

Με όλα αυτά θέλω να πω απλά και συνοπτικά πως το Θεατρικό Παιχνίδι είναι τρόπος “Διά βίου Μάθησης”. Δεν ξέρω όμως εάν η “Διά βίου Μάθηση” το γνωρίζει. Προσπάθησα με το σημείωμά μου αυτό να κάνω τις απαραίτητες “συστάσεις”. Χαίρω πολύ. Ευχαριστώ.

Σημειώσεις

[1] Χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ. (βλ. σχετική αναφορά από Απ. Λεκασά, Εφημ. «Καθημερινή», 11/02/2011)