ISSN:1792-2674
Γαλανάκη Χρυσή
Διευθύντρια Δημοτικού, Εκπαιδευτικός ΠΕ70
Τσιαούση Ευαγγελία
geli_237@hotmail.com
Εκπαιδευτικός ΠΕ71
Τουρπτσόγλου Μαρία
m.tourptsoglou@gmail.com
Εκπαιδευτικός ΠΕ70.5
Περίληψη
Το παρόν άρθρο παρουσιάστηκε ως καλή πρακτική στο πλαίσιο της αυτομόρφωσής μας στην 1η ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ (Συνέδριο) ΔΙ.Π.Ε Χανίων «Η φωνή των εκπαιδευτικών και των διοικητικών ‘από τα κάτω’: Ανοίγουμε τις πόρτες μας, μιλάμε για το έργο μας, ανταλλάσσουμε πρακτικές, δημιουργούμε κοινότητες μάθησης…»
Η αναγκαιότητα
Οι εκπαιδευτικοί αποτελούν τον κρισιμότερο παράγοντα για την αποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού έργου, ως εκ τούτου η ενδυνάμωσή τους μέσα στο πλαίσιο της Επαγγελματικής Κοινότητας Μάθησης δίνει τη δυνατότητα για εφαρμογή και διερεύνηση των σύγχρονων μεθοδολογικών προσεγγίσεων και την ανταλλαγή επιστημονικού διαλόγου και καλών πρακτικών μεταξύ των επαγγελματιών της εκπαίδευσης με κερδισμένο το Σχολείο και τους μαθητές.
Αντικείμενο της παρούσας εισήγησης είναι «το σχολείο που αγαπώ», μία καλή πρακτική που προτείνουμε.
«Τι είδους συμπεριφορά χαίρει εκτίμησης σε αυτό το σχολείο και τι φιλοδοξεί το σχολείο να γίνει;» (Gorton & Alston, 2009).
Έχοντας ως κινητήρια δύναμη και οδηγό το όραμα του σχολείου μας που είναι «το Σχολείο που αγαπώ», κινητοποιώντας μαθητές, μαθήτριες και εκπαιδευτικούς, συντάσσουμε με την έναρξη της σχολικής χρονιάς με την ενεργό συμμετοχή και συνεργασία τους ένα πλαίσιο κανόνων επικοινωνίας και συμπεριφοράς το «συμβόλαιο του σχολείου». Το συμβόλαιο εστιάζει στις σημαντικές αξίες του σχολείου μας, το οποίο συνδιαμορφώνεται μετά από διερεύνηση και υπάρχει δέσμευση να τηρείται από όλους κι όλες.
Γίνονται ξεκάθαρες οι αξίες και τα ιδανικά όπως η ενσυναίσθηση, η αποδοχή της διαφορετικότητας, ο σεβασμός , τις υπενθυμίζουμε συχνά και τις προωθούμε υλοποιώντας δράσεις.
Δημιουργείται ένα περιβάλλον αποδοχής κι ενσυναίσθησης ώστε να μπορέσει το σχολείο να συγκρατήσει τους/τις μαθητές/τριές μας και να ελέγξει την κοινωνικοποίησή τους.
Κάθε μαθητής, μαθήτρια κι εκπαιδευτικός στο σχολείο μας είναι ένας μοναδικός χαρακτήρας με διαφορετικές ικανότητες και αποτελεί σημαντικό και απαραίτητο κομμάτι για να συνθέσει το παζλ του σχολείου μας. Στοιχεία απαραίτητα για να συνθέσουμε και να ολοκληρώσουμε το παζλ που ενώνει «το σχολείο που αγαπώ» είναι η συνεργασία, η κινητοποίηση, η ενεργός συμμετοχή.
Λέξεις κλειδιά: ομάδα, αξίες, συμβόλαιο, συλλογική δέσμευση και ευθύνη, συναπόφαση, συνευθύνη, καλή πρακτική, ενδοσχολική λειτουργία, κινητοποίηση-συνεργασία, ενεργοί μαθητές/τριες-εκπαιδευτικοί
1. Εισαγωγή
Ο εκπαιδευτικός οργανισμός είναι ένα ανοιχτό, αυτόνομο και λειτουργικό σύστημα, το οποίο είναι ευέλικτο και αποτελεσματικό. Όχι μόνο εστιάζει στη μετάδοση γνώσης, αλλά επιδιώκει και την οικοδόμηση της γνώσης, παράλληλα με την ανάπτυξη δεξιοτήτων και στάσεων. Επίσης, προσαρμόζεται στα πλαίσια του κοινωνικού συνόλου στο οποίο λειτουργεί και μεταβάλλεται σύμφωνα με τις κοινωνικές αλλαγές. Προάγει τη γνώση, τις δεξιότητες, τις στάσεις και τις αξίες που κάθε εποχή θεωρεί σημαντικές (Fullan, 2016).
Όταν ένας εκπαιδευτικός οργανισμός ενσωματώνει αξίες όπως η συνεργασία, η συμμετοχή, η αφοσίωση, η δέσμευση και το κίνητρο, γίνεται πιο ανοικτός σε αλλαγές (Kabanoff, Waldersee, & Cohen, 1995; Kezar & Eckel, 2000). Η μεταβολή στη σχολική κουλτούρα επιτυγχάνεται μέσω της αλλαγής των βασικών ιδεών, στάσεων, συμπεριφορών και αντιλήψεων σχετικά με την εκπαιδευτική διαδικασία (Eckel, Hill &Green, 1998; Perryman, 2005; Widdowson & Barbour, 2021).
Σύμφωνα με τον Μπουραντά, η κουλτούρα αποτελεί θεμελιώδες συστατικό στοιχείο ενός ατόμου, ενός οργανισμού και μιας κοινωνίας, αποκαλύπτοντας τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρονται και δρουν. Όπως κάθε οργανισμός, έτσι και οι σχολικές μονάδες λειτουργούν βάσει ενός συνόλου αξιών, στόχων, αρχών, διαδικασιών και πρακτικών, που μετατρέπονται σε συμπεριφορές και δράσεις. Η συνδυασμένη λειτουργία αυτών των χαρακτηριστικών συνιστά την «κουλτούρα» (Μπουραντάς, 2005).
Η δράση “Το Σχολείο που Αγαπώ” είναι μια πρωτοβουλία που αφορά ολόκληρη στη σχολική μονάδα. Πρόκειται για ένα συμβόλαιο που εκφράζει συλλογική δέσμευση, συναπόφαση και συνευθύνη για την ανάπτυξη και βελτίωση του σχολείου (Τερεζάκη & Ανδρεάδου, 2012). Αυτή η πρωτοβουλία ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή μαθητών και εκπαιδευτικών και την προαγωγή ομαδικού πνεύματος. Κίνητρό μας είναι να δημιουργήσουμε ένα έδαφος που να αναπτύσσονται και να ενισχύονται υγιείς σχέσεις μεταξύ των μελών του σχολείου. Να μη στερήσουμε το χαμόγελο από κανένα παιδί. Να κρατήσουμε ενωμένο το σχολείο έχοντας κοινούς προσανατολισμούς: όραμα, αξίες, κανόνες, συμπεριφορές, παραδόσεις. Οι κοινές αξίες να καθοδηγούν τη συμπεριφορά των μελών του, αξίες στις οποίες να είναι βαθιά αφοσιωμένοι.
Η σχολική μας Μονάδα να είναι: Σχολική Ομάδα – Πηγή Δύναμης (the power of teamwork).
2. Κυρίως μέρος
· Τι σημαίνει «το σχολείο που αγαπώ;»
Το σχολείο που αγαπώ είναι ένας χώρος όπου αισθάνομαι ασφάλεια, υποστήριξη και έμπνευση. Είναι το μέρος όπου δημιουργώ αναμνήσεις, αποκτώ γνώσεις και δεξιότητες, και χτίζω φιλίες που μπορεί να κρατήσουν μια ζωή. Είναι ένας πυρήνας αξιών που θέλουμε να αναπτύξουμε και να εδραιώσουμε. Είναι η φωνή των μαθητών/τριών και εκπαιδευτικών.
· Πώς θα το πετύχουμε?
Μερικοί προβληματισμοί μας ήταν τι θα κάνουμε και πώς θα το πετύχουμε? Έχοντας ως κοινό όραμα το σχολείο που αγαπώ συνομολογήσαμε και συναποφασίσαμε να συνθέσουμε τις σημαντικές αξίες των παιδιών και των εκπαιδευτικών σε ένα παζλ που θα αποτυπώνει την αρχική μας ιδέα «το σχολείο που αγαπώ».
Επιλέξαμε να έχει τη μορφή παζλ γιατί είναι ένα αγαπημένο γνώριμο παιχνίδι. Μπορεί να γίνει ομαδικό, υπάρχει σε όλα τα σπίτια και αφορά μικρούς και μεγάλους.
· Διερεύνηση-Ανάλυση- Σύνθεση
Θέλαμε να δείξουμε ότι όπως το κάθε κομμάτι του παζλ είναι μοναδικό, σημαντικό και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του συνόλου, έτσι και οι αναδυόμενες αξίες του κάθε τμήματος του σχολείου μας θα είναι εξίσου σημαντικές. Η επιλογή του κομματιού του παζλ έγινε τυχαία από τον/την εκπαιδευτικό του τμήματος. Κάθε κομμάτι του παζλ είχε ως κυρίαρχο στοιχείο το λουλούδι – ιδέα συναδέλφισσας– που εμπνεύστηκε από το έργο τέχνης του Βαν Γκογκ «Τα ηλιοτρόπια», ιδέα που έγινε αμέσως αποδεκτή από όλους τους συναδέλφους.
Το κάθε τμήμα είχε στη διάθεσή του έναν μήνα ώστε να ετοιμάσει το κομμάτι του και να το παρουσιάσει στην ολομέλεια του σχολείου με όποιον τρόπο επιθυμούσε. Μέσα σε αυτό το διάστημα ο/η εκπαιδευτικός συζήτησε με τους μαθητές/τριες του τι θα αποτελούσε το κομμάτι του παζλ. Συγκεκριμένα: Τι είναι αυτό το κομμάτι, γιατί θα το ζωγραφίσουμε, πώς θα το χρησιμοποιήσουμε και ποια αξία θα είναι σημαντική για εμάς και για το σχολείο μας. Συζητήθηκε ότι τα κομμάτια του παζλ όταν ενωθούν θα αποτελούν μέρος του συμβολαίου του σχολείου μας. Σε αυτή τη δράση εμπλέξαμε τους/τις μαθητές/μαθήτριές μας στο περιεχόμενο και όχι στη μορφή του παζλ. Όλοι μαζί συναποφασίσανε ποιο λουλούδι θα ζωγραφίσουν και με ποιο τρόπο θα το εμπλουτίσουν, θα το διακοσμήσουν. Κάθε ένα παιδί ξεχωριστά έβαλε και την πινελιά του. Άλλο παιδί ένα πέταλο, άλλο ένα φύλλο, μια λέξη, ένα γράμμα. Κάθε ένα ήταν ένα μέρος του κομματιού!
Στην πρώτη μας ολομέλεια δόθηκε η δυνατότητα σε κάθε τμήμα να παρουσιάσει τη δημιουργία του και να μοιραστεί τις σκέψεις και τον λόγο που επέλεξε αυτή την αξία. Ακολούθησε η σύνθεση του παζλ. Ένας εκπρόσωπος από κάθε τμήμα τοποθέτησε στη βάση του παζλ το κομμάτι του. Τη βάση του παζλ που αποτέλεσε το διακριτό σήμα της σχολικής μας οικογένειας είχε επιμεληθεί η εκπαιδευτικός εικαστικών του σχολείου μας. Το έχουμε τοποθετήσει σε εμφανές σημείο για να είναι στη διάθεση των παιδιών να το συνθέτουν όποτε το επιθυμούν. Δε μένουμε όμως μόνο σε αυτό, η σύνθεση επαναλαμβάνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα σε διάφορους χρόνους για την υπενθύμιση των αξιών.
Οι αξίες που επέλεξαν οι μαθητές και οι μαθήτριες όλων των τάξεων σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς είναι οι εξής:
αγάπη, αλληλοβοήθεια, αποδοχή, ειλικρίνεια,
εμπιστοσύνη, ενσυναίσθηση, ευγένεια, νοιάξιμο,
ομάδα, σεβασμός, συνεργασία, φιλία
Ένας πυρήνας αξιών που διδάσκεται μέσα από αυτήν τη δράση. Οι αξίες γίνονται ξεκάθαρες και προωθούνται.
Μέσα από τη δράση αυτή ήρθαμε ένα βήμα πιο κοντά στο «σχολείο που αγαπώ».
Σαν επιπλέον δράση, για να τιμήσουμε τη μοναδικότητα- διαφορετικότητα και να κάνουμε κάθε παιδί να νιώσει ευπρόσδεκτο, αγαπητό και αποδεκτό, προχωρήσαμε στη δημιουργία ενός κολαζ. Κάθε παιδί έφτιαξε μια ζωγραφιά της αρεσκείας του σε ένα μικρό κομμάτι χαρτί με σκοπό να τα συνθέσουμε. Ήταν μια ομαδική δουλειά, απλή και ευχάριστη για τα παιδιά που έδωσε αξία στην κάθε δημιουργία.
Κάνοντας ξεκάθαρες τις αξίες και υπενθυμίζοντάς τες συχνά, κάτι το οποίο γινόταν και μέσα από τις συνελεύσεις των μεγάλων τάξεων, επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό η υιοθέτηση αξιών από τους περισσότερους μαθητές/τριες συμβάλλοντας έτσι στη μείωση των συγκρούσεων και στη δημιουργία ενός πιο θετικού και συνεργατικού σχολικού περιβάλλοντος.
«Από την πορεία προς το φως μην αφήσετε κανέναν πίσω Πάρτε μ’ αγάπη κι έγνοια όλους αυτούς μαζί σας. Να μην αφήσετε κανέναν πίσω απ’ την πορεία προς το Φως»(Rosegger, P., 1915).
3. Συμπεράσματα
Η εφαρμογή της δράσης είχε σημαντικό αντίκτυπο τόσο στους/στις μαθητές/τριες όσο και στους εκπαιδευτικούς. Μέσα από τη διαδικασία αυτή, οι μαθητές/τριες κατάφεραν να κατανοήσουν βαθύτερα τη σημασία των αξιών και να τις ενσωματώσουν στην καθημερινότητά τους. Η συνεργασία μαθητών, μαθητριών κι εκπαιδευτικών αναδείχθηκε ως μία από τις πιο σημαντικές αξίες κι αποτέλεσε τη βάση της πρωτοβουλίας για την επιτυχία. Εξίσου, η ομαδικότητα, η συλλογική προσπάθεια και δέσμευση καθώς και η αλληλοϋποστήριξη ήταν η πηγή δύναμης που οδήγησε στη δημιουργία ενός σχολείου που αγαπάμε.
Παρόλο που η τελική αποτίμηση θα πραγματοποιηθεί στο τέλος της σχολικής χρονιάς, διαπιστώνεται η θετική επίδραση της δράσης για την ενίσχυση ενός πιο θετικού και συνεργατικού σχολικού περιβάλλοντος. Η συνεχής αξιολόγηση για βελτίωση δραστηριοτήτων θα εξασφαλίσει ότι οι αξίες αυτές θα παραμείνουν ζωντανές και θα συνεχίσουν να επηρεάζουν θετικά τη σχολική κοινότητα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ελληνόγλωσση
Κουρουτσίδου Μ. (χ.χ). Ηγεσία-Διοίκηση στην Εκπαίδευση. Ε.ΔΙ.Π. Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Καράμπελας, Κ. (χ.χ). Ηγεσία-Διοίκηση στην Εκπαίδευση. Ε.ΔΙ.Π. Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Μπουραντάς, Δ. (2005). Ηγεσία: Ο δρόμος της Διαρκούς Επιτυχίας. Αθήνα: Κριτική
Τερεζάκη, Χ. & Ανδρεάδου, Χ. (2012). Πρόγραμμα Συμμετοχικής Εκπαιδευτικής Ηγεσίας «ΣΥΜΜΕΤΕΧΩ-ΕΙΜΑΙ ΕΝΕΡΓΟΣ/Η» (Οδηγός Εκπαίδευσης). Χανιά: ΕΔΕΕΚ.
Fullan, M. (2016). Ηγεσία-Διοίκηση στην Εκπαίδευση. Στο: Κ. Καράμπελας, Διδακτική Ενότητα 10η, Συνεδρία 1η, Ε.ΔΙ.Π, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Ξενόγλωσση
Gorton, R. & Alston, J. (2009). School Leadership and Administration. New York: McGraw-Hill.